ویروس ناخوانده کرونا که نخستین بار در هزاران کیلومتر آنسوتر در استان ووهان چین مشاهده شد، از ابتدای اسفند ماه سال گذشته با عزیمت به استان مازندران به بلایی خانمان سوز تبدیل شده است.
بلایی که با وجود تاثیرات گسترده و فراگیر ، بیشترین ضربه را به اقشار آسیب‌پذیر و کم درآمد جامعه مازندران وارد کرد که در صدر جدول آن کارگران روزمزد و فصلی و همچنین دستفروشان قرار دارند که اقتصاد و معیشت آنها بر اساس شانس و توفیق کار روزانه تامین می شود. کارگرانی که در مشاغلی همچون کارهای ساختمانی، چیدن میوه از باغات ، فعالیت روزانه در شالیزارها و کشتزارها، دستفروشی کنار خیابان و بازارهای محلی و دیگر فعالیت های روزمره اشتغال دارند.
البته میزان اثرگذاری ویروس کرونا بر اقشار آسیب پذیر مازندران بی ارتباط با ساختار اقتصادی استان نیست ، زیرا مازندران با وجود توفیقات فزاینده توسعه ای در سالهای اخیر و تولیدات صنعتی گسترده همچنان کارگری و دستفروشی ( یا همان اشتغال روزانه و روزمزد) بخش قابل توجهی از اشتغال استان را شامل می شود.
به طوری که بر اساس آمارهای غیر رسمی از حدود ۲ میلیون جمعیت دارای سن اشتغال مازندران ، حدود ۳۰ درصد به عنوان کارگران روزمزد و دستفروش امرار معاش می کند که جمعیت زیادی است.
عمده فعالیت مشاغل روزانه مازندران فصلی و مربوط به زمان و ایام خاص می شود که معمولا درآمد سالیانه آنها را شامل می شود. به عبارت دیگر این مشاغل باید در کوتاه مدت خرج تمام سال یک خانواده را تامین و شکمشان را پر کنند.
به واسطه وابستگی بخش قابل توجه اقتصاد مازندران به صنعت گردشگری و بازارهای محلی، کارگران فصلی نیز بیشتر درآمد خود را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از گردشگری دریافت می کنند که اواخر فصل زمستان و آغاز بهار با ورود میلیون ها مسافر و گردشگر به مازندران اوج درآمدزایی را برای این قشر تامین می کند.
با وجود اینکه درحال حاضر بیشترین اشتغال کارگران روزمزد مازندران از گردشگری که اکنون باید در اوج باشد، ارتزاق می شود، متاسفانه به دلیل شیوع ویروس کرونا حدود ۲ ماه این شاهرگ اقتصادی بریده شده است.
حال کارگران روزمزد و دستفروشان مازندران سرگردان از انبوه مشکلات اقتصادی و شغلی که فعلا کرکره آن پایین کشیده شده بدون هیچ درامدی باید مخارج خانواده را تامین کنند.
کاسه پراز " چه کنم" در دست کارگران مازندران
جعفر صیادی یکی از کارگران روزمزد و میدانی بابل به خبرنگار ایرنا گفت: از روزی که کرونا وارد مازندران شد کسب و کار ما هم کاملا تعطیل شده است و اکنون بیکار بیکار شدیم.
وی که صاحب چهار فرزند است ، افزود: به جز هفته نخست اسفند که هنوز کرونا آنقدر جدی گرفته نشده بود، در یک ماهه گذشته هیچ کارفرمایی به سراغ ما نیامده زیرا تمامی کارهای ساختمانی تعطیل شده اند.
صیادی که در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اشک از چشمانش سرازیر شده بود ادامه داد: همیشه نزدیک عید کار و بار خوب بود و به فرزندانم قول عیدی داده بودم ، اما یهویی با ورود کرونا همه چیز بهم ریخت.
وی با اشاره به اینکه تقریبا به هرکاری مشغول است گفت: کارهای ساختمانی ، شالیزاری ، اسباب کشی ، تمیز کردن خانه ، پرتقال چینی (چیدن مرکبات) و کارهای کشاورزی از جمله کارهایی است که انجام می دهم.
به گفته این کارگر روزمزد ، با وجود اینکه می داند نباید خارج از خانه باشد و کار وبار تعطیل است ، اکنون یک ماه است که هر روز به امید یافتن شغل روزانه از خانه خارج می شود تا حداقل در خانه نماند.
صیادی در مورد بسته معیشتی گفت: در تلویزیون و اخبار شنیدم که می خواهند بسته معیشتی بدهند اما هنوز چیزی به حساب یارانه ما واریز نکردند که زندگی را خیلی سخت کرده است.
او اظهار داشت که یکماه گذشته را با قرض و قوله از بستگان و اهالی محل گذرانده است و اکنون دیگر از آنها نیز نمی تواند قرض کند.
سمیه رنجبر یکی از بانوان دستفروش آمل که انواع تولیدات خانگی را هر روز بساط می کند، گفت: با وجود اینکه با ورود کرونا تقریبا بازار ها را تعطیل کردند ، اما تا یک هفته قبل از عید مشغول بودیم و با وجود کسادی بازار آب باریکه ای بود.
وی با اشاره به اینکه فرزندانش همه کارگر بوده و سرو سامان گرفته اند ، گفت: من و شوهر پیرم که ۲ راس گاو دارد زیاد خرج نداریم اما همین دستفروشی کمک خرج بزرگی برای ما است .
این بانوی آملی که به گفته خودش ، دخترانش را با همین درآمد دستفروشی به خانه بخت فرستاده است ، افزود: کرونا زندگی را برای ما و همه دستفروشان و کارگران سخت کرده است و هیچ حمایتی هم از جایی تاکنون به ما نرسید.
این دستفروش با اشاره به اینکه شاید زندگی برای کارمندان سخت نشده باشد، افزود: اما برای ما که روزی با طلوع آفتاب تعیین می شود، تعطیلی بازار و سخت گیری های بهداشتی فشار زیادی وارد کرد.
فقدان متولی رنج بی پایان کارگران روزمزد
نخستین مشکل کارگران روزانه مازندران عدم وجود متولی مستقیم برای رسیدگی به مشکلات آنها است. با وجود نهادهای های مختلف حمایتی و مدیریتی که پس از انقلاب برای اقشار آسیب پذیر ایجاد شده است ، اما تاکنون هیچ نهادی به صورت مستقیم تولیت و مسئولیت رسیدگی به این قشر را نپذیرفته و نمی پذیرد.
البته در وجه منفی داستان غم انگیز مشاغل روزمزد که مربوط به جمع آوری و برخورد قهری با آنها می شود دستگاه های مختلفی از شهرداری ها ، شورای تامین ، دستگاه قضا تا نیروی انتظامی متولیان امر هستند که در لفظ "ساماندهی" با این قشر برخورد می کنند.
اما در شرایط بیکاری و بی رونقی و همچنین شرایط کنونی کرونایی که منجر به تعطیلی مشاغل روزانه مازندران شده است ، هیچکس مسئولیتی بر عهده نمی گیرد و به داد آنها نمی رسد. مهم ترین دلیل فقدان پوشش نهادی مشاغل روزانه عدم بیمه کارفرمایی این افراد است که آنها را از نعمت پوشش حمایتی ۲ نهاد مهم کارگری یعنی اداره تعاون ، کار و رفاه اجتماعی و تامین اجتماعی محروم می کند.
به طور دقیق تر بیش از ضعف نهادی در این زمینه ، می توان به ضعف قانونی پوشش کارگران فصلی اشاره کرد که به دلیل خلاء قانونی مانع پوشش قوانین کارگری بر آنها می شود. البته در سالهای منابعی همچون بیمه روستایی و عشایری و دیگر انواع بیمه برای مشاغل روزمزد پیشنهاد شده است اما دراین بخش نیز ضعف های بزرگی وجود دارد.
حال که ویروس کرونا شاهرگ معیشتی مشاغل کارگران روزمزد را قطع کرده است به صورت کاملا قانونی هیچ نهاد مشخصی برای حمایت این گروه وجود ندارد و نمی توان کسی را پاسخگو دانست.
مدیرکل تعاون ، کار و رفاه اجتماعی در اینباره گفت: ساماندهی کارگران میدانی و دستفروشان با شهرداری ها است و منظور از ساماندهی شناسایی ، رسیدگی اجتماعی و مدیریت این اقشار است.
کامران اصغری در پاسخ به اینکه متولیان رسیدگی به معیشت کارگران فصلی کیست، گفت: هیچ دستگاهی نباید از مسئله اشتغال و بیکاری شانه خالی کند، همه دستگاه ها باید برای این موضوع پای کار باشند.
وی با بیان اینکه نباید تصور کرد وزارت کار متولی اصلی اشتغال زایی و بیکاری است، افزود: ماهیت وزارت تعاون و کار تسهیل گری، تقویت ، راهگشایی و رابط اشتغال است با این حال ما نیز مسئولیتی در قبال کارگران به خصوص کارگران فصلی و روزمزد داریم و از این تکلیف نمی توانیم شانه خالی کنیم.
مدیرکل تعاون استان مازندران اظهار داشت: در شرایط فعلی متولی اصلی معیشت کارگران را دولت بر عهده گرفته و برنامه های معیشتی متعددی دارد که به دلیل درگیری با ویروس کرونا اندکی زمانبر خواهد بود.
اصغری گفت: به دلیل اینکه کارگران روزمزد از بیمه کارفرمایی و یا خویش فرمایی نیز برخوردار نیستند هم نمی توان آنها را تحت پوشش بیمه بیکاری تامین اجتماعی قرار داد که این مسئله یکی از مشکلات قانونی است.
وی به شرایط دستفروشان نیز اشاره کردو گفت: اداره کل صنعت و معدن و تجارت به عنوان متولی بازار مسئولین این قشر را بر عهده دارد که البته رسیدگی معیشتی آنها نیز شامل همان بسته های معیشتی دولت خواهد بود.
تمرکز بر تولید صنعتی و فراموشی کارگران روزانه
پیش تر بارها خبرگزاری ایرنا پیگیر دستیابی به آمار کارگران فصلی و روزانه مازندران شد که از سوی مسئولان به دلیل اینکه تاکنون جمع آوری نشده و کسی نیز به سراغ تعداد و وضعیت این افراد نیامده بود هنوز مشخص نیست که همین موضوع نشان دهنده گمنامی این قشر است.
مدیرکل تعاون ، کار و رفاه اجتماعی مازندران حرکت در مسیر توسعه صنعتی، کشاورزی و فناوری را عامل اصلی فراموشی کارگران فصلی در استان دانست که تا حدودی ذهن همه در توجه به کارگران فصلی مازندران را که سابقه ای قدیمی در اقتصاد استان دارند منحرف کرده است.
اصغری افزود: سال ۹۷ در زمان محمد اسلامی استاندار سابق مازندران برنامه هایی برای ساماندهی و بیمه کارگران فصلی مطرح شد که به همان دلایل قبلی یعنی تمرکز بر توسعه صنعتی و اشتغال در حوزه های دیگر بی ثمر ماند.
خبر خوش یا وعده ای دیگر؟
روز گذشته معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مازندران اعلام کرد که به دستور استاندار تمامی دستفروشان و کارگران روزمزد برای برخورداری از بسته معیشتی دولت معرفی خواهند شد.
مهدی رازجویان گفت: تصمیم داریم به دلیل آسیب به اقشار کم درآمد ناشی از شیوع ویروس کرونا تمامی کارگران روزمزد یا میدانی و دستفروشان سطح استان را برای برخوداری از بسته معیشتی دولت معرفی کنیم.
وی با اشاره به اینکه سرشماری و ثبت مشخصات این کارگران و دستفروشان به تمامی شهرداری‌های ابلاغ و تکلیف شده است گفت: در روزهای آینده اطلاعات این کارگران جمع بندی خواهد شد و در اسرع وقت برای دریافت بسته معیشتی معرفی می شوند.
به گفته معاون استانداری مازندران این قشر از جامعه اولویت نخست برای دریافت کمک معیشتی هستند زیرا منابع درآمدی آنان فصلی و به شدت آسیب پذیر است .
حال سوال اینجاست که آیا کارگران روزمزد و دستفروشان مازندران که صدها سال اقتصاد خرد این دیار را گردانده اند اکنون می توانند به بسته معیشتی دلخوش باشند یا اینکه با فروکش کردن ویروس کرونا باز هم زیر گرد فراموشی از اولویت ها خارج می شوند؟