طی دهه‌های اخیر استفاده از هوش مصنوعی در زندگی انسان تغییرات بسیاری پدید آورده است؛ جنبه تئوریک و آزمایشگاهی این حوزه تکنولوژی بیش از دیگر جنبه‌های عملیاتی به اطلاع مردم رسیده است.
این در حالی است که بسیاری از امور در حوزه‌های مختلف با بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند و با تلاش دانشمندان و متخصصان داخلی بومی‌سازی شده و استفاده از آن روزافزون است.
در این روزها که بحران شیوع بیماری کرونا در کشور، ضرورت کنترل محورهای مواصلاتی برون و درون‌شهری را بیش از پیش عیان کرده است، در فارس و به ویژه شهر شیراز، نظارت‌های ترافیکی و تردد خوردها از طریق سیستم‌های هوشمندی صورت می‌گیرد که ساخته دست متخصصان این استان است.
توانمندی پلیس راهور فارس در مدیریت و نظارت بر تردد خودروها در درون استان و نیز برخورداری سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز از این سامانه‌ها گویایی اهمیت هوش مصنوعی در رصد و پایش برخط ترافیک است.
در دوران شیوع کرونا که ضرورت نظارت بر محورهای مواصلاتی را تشدید کرده است، این سامانه یاری‌گر تصمیم‌گیرندگان در رصد و کنترل ترددها نیز هست.
سامانه‌های هوشمند که قادر به شمارش تردد و خواندن پلاک خودروها هستند
عضو هیات علمی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با ایرنا با بیان اینکه سامانه‌های هوشمند تعبیه‌شده برای رصد ترافیکی کلان‌شهر شیراز از قابلیت‌های بسیاری برخوردارند، عنوان کرد: این سامانه‌ها به راحتی قادر به شمارش تردد و خواندن پلاک هستند و از امکان تفکیک پلاک به ویژه در مبادی شهرها برخوردارند.
دکتر سیده زهره عظیمی‌فر با بیان اینکه بررسی انواع پلاک خودرو برای پلیس راهور فارس امری آسان است، ابراز داشت: با بهره‌گیری از این سامانه‌ها می‌توان قوانین تردد خودروها را به‌صورت زوج و فرد یا تفکیک خودرو براساس پلاک انجام داد و پلیس راهور تصمیم می‌گیرد چه زمانی و چگونه از این سیستم‌ها استفاده کند که گاه به‌صورت ارشادی و گاه به اشکال دیگر است.
عضو هیات علمی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه شیراز اظهار داشت: در سطح شهر شیراز نواحی مختلفی از منظرهای مختلف تعریف شده و دانشگاه شیراز سیستم‌های هوشمندی را برنامه‌ریزی کرده که حتی قادر به شناسایی انواع خودروهای حامل بار اعم از سبک و سنگین و برای کاربردهای مختلف است.
عظیمی‌فر با اشاره به اینکه نواحی مختلفی برای عبور این خودروها توسط مهندسان حوزه ترافیک شهرداری تعیین شده است، گفت: دانشگاه شیراز طراحی سامانه‌های تشخیص هوشمند را بر عهده دارد که برخی از این سیستم‌ها در معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز و برخی دیگر نیز توسط پلیس راهور بهره‌برداری می‌شود.
وی افزود: همچنین در مناطقی که ضرورت پایش آلودگی به‌صورت مداوم وجود دارد، شناسایی خودروهایی که معاینه فنی دارند از آن‌ها که ندارند به آسانی قابل تشخیص است.
قابلیت تذکر پیامکی به رانندگان
این استاد دانشگاه درباره وجود سامانه‌های گوناگون ثبت حوادث و تخلفات رانندگی نیز اظهار کرد: برخی سامانه‌ها به شناسایی خودروهای متوقف‌شده در مکان‌های نامناسب و نیز خودروهایی که حرکات نامتعارف انجام می‌دهند، می‌پردازند و با ارسال پیامک به راننده تذکر می‌دهند و از این رهگذر موجب کاهش ترافیک می‌شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه با بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند می‌توان به‌راحتی سرعت خودروها را در شبانه‌روز محاسبه کرد، ادامه داد: سامانه‌های اینچنینی منطبق با شرایط آب و هوایی، سنجش سرعت را برای پلیس راهور آسان می‌کنند و خودروهای هوشمند پلیس مجهز به آن‌ها هستند.
عظیمی‌فر ابراز داشت: نتیجه استفاده از سامانه‌های هوشمند در کلان‌شهر شیراز موجب پدید آمدن فرهنگ ترافیکی در برخی محورهای پرخطر بوده است و به ویژه منجر به کاهش آمار تصادفات و فوتی‌ها شده است، این در حالی است که طی سال‌های اخیر حجم تردد در شهر بسیار افزایش یافته است.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، کاهش مرگ و میر ناشی از تصادف در بلوار دوطرفه ۲۵ کیلومتری رحمت از دستاوردهای بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند در ایجاد فرهنگ ترافیکی در کلان‌شهر شیراز بوده است.
دانشگاه شیراز، یکه‌تاز در خودکفایی ایجاد سامانه‌های ترافیکی
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه صدها سامانه ترافیکی با اهداف مختلف و ماموریت‌های گوناگون وضعیت تردد خودروها را رصد می‌کنند، افزود: دانشگاه شیراز تنها مرکز دانشگاهی در کشور است که کلان‌شهر خود را در این زمینه به خودکفایی رسانده و از دیگر سو باعث صدها هزارساعت کارافرینی برای جوانان تربیت یافته در این حوزه شده است.
سامانه‌های هوشمند فعال هستند، رانندگان فریب خلوتی خیابان‌ها را نخورند
عظیمی‌فر در ادامه با اشاره به خلوتی خیابان‌ها به دلیل شیوع بیماری کرونا، عنوان کرد: در این روزها که خیابان‌ها خلوت است، نباید فراموش کرد سامانه‌های هوشمند به رصد خیابان‌های شهر می‌پردازند؛ بنابراین شایسته نیست از آرامش همیشگی در رانندگی غافل شد؛ چراکه سامانه‌های ترافیکی نظارت را برای نهادهای مسئول آسانتر ساخته‌اند.
عظیمی‌فر با انتقاد از اینکه گاه توانایی‌های سیستم‌های نظارتی هوشمند در شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها دستکم گرفته می‌شود، عنوان کرد: پلیس و شهرداری به دانشگاه شیراز و مهندسان حوزه ترافیک اعتماد کرده است و نتیجه این اعتماد تولید محصولات قابل اعتنایی در کنترل ترافیک است و سبب شده شیراز به شهری بدل شود که از نظر فرهنگ ترافیکی در کشور جایگاهی مناسب داشته و همواره الگویی ملی به شمار می‌رود.
این استاد دانشگاه بیان داشت: با آنکه جمعیت شیراز زیاد است، شاهد آن هستیم که وقتی حتی در منطقه‌ای پلیس حضور فیزیکی ندارد، در صورت ضرورت به‌سرعت وارد عمل می‌شود و این به معنای کارآمدی سیستم‌های یادشده است.
وی به این نکته نیز اشاره کرد که شیراز تا رسیدن به ایده آل های شهر هوشمند فاصله بسیاری دارد؛ اما هم‌افزایی شهرداری، پلیس و دانشگاه این مسیر را هر روز هموارتر می‌کند.
این متخصص حوزه هوش مصنوعی ابراز داشت: فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی از جمله دستاوردهای بزرگی هستند که باعث و عامل تغییرات بنیادی در ماهیت جوامع بشری و خدمات انسانی شده‌اند؛ از همین رو شایسته است سیاستگذاران و مدیران بپذیرند که هوش مصنوعی از دایره تئوریک و از کتابخانه‌های دانشگاه‌ها خارج شده و فارغ از جنبه‌های فانتزی‌اش به‌صورت عملی در زندگی بشر تاثیرگذار بوده است.
فناوری در خدمت مبارزه با کرونا
مدیر امور فناوری و طرح‌های کاربردی دانشگاه شیراز نیز در گفت‌وگو با ایرنا عنوان کرد: تاثیرگذاری هوش مصنوعی بر پیشرفت جوامع بشری انکارناشدنی است و متخصصان هوش مصنوعی گوی سبقت را در ایجاد و بهره‌گیری از تکنولوژی‌ها ربوده‌اند؛ از همین رو برای رسیدن به خودکفایی در این حوزه ضروری است مدیران و سیاستگذاران با استفاده از مشورت عالمان و مولدان علم هوش مصنوعی برای هموار کردن مسیر توسعه بکوشند.
دکتر سید فخرالدین افضلی در این زمینه به انواع مدل‌سازی‌هایی اشاره کرد که در حال حاضر درخصوص چگونگی شیوع بیماری کرونا استفاده می‌شود و به پیش‌بینی این بحران انسانی می‌پردازد؛ در حالیکه از بسیاری مدل‌های ریاضیاتی دقیق‌تر عمل می‌کند.
وی اظهار داشت: در زمینه آماده‌سازی و بهره‌برداری از زیرساخت‌های پایدار و پویا، آگاهی، مدیریت، سرعت عمل و شجاعت مدیران اهمیت بسیاری دارد و حضور سرمایه‌گذاران در این حوزه بسیار با اهمیت است؛ چرا که آنان می‌توانند سیاست‌هایی پایدار را برای ایجاد زیرساخت‌های پویا فراهم کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه برخی کارشناسان در دستگاه‌های اجرایی همچنان علاقه‌مند به استفاده از روش‌های سنتی هستند، گفت: از همین رو ضروری است مدیران مصممی استفاده از محصولات هوشمند را در میان کارشناسان خود نهادینه کنند.
افضلی افزود: در کلان‌شهر شیراز از دیربازهمواره مدیرانی آینده‌نگر و شجاع حضور داشته‌اند که منافع ملی را بر منافع خود ترجیح داده‌اند و ظرفیت‌های بسیاری را فراهم کرده‌اند که سبب شده هوش مصنوعی در حوزه‌ای همچون حمل و نقل عمومی نقشی مهم ایفا کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به کاربردهای هوش مصنوعی در زمینه‌های همچون بانکداری، مدیریت ترافیک شهری، آموزش، خدمات پزشکی و مهم‌تر از همه در حوزه گردشگری، از مدیران شهری درخواست کرد از هوش مصنوعی به‌صورت ساختاری و عملیاتی در همه حوزه‌ها بهره‌گیرند و از این طریق برای متخصصان انگیزه و برای مهندسان شغل ایجاد کنند.