اینروزها که اکثر خانواده ها خانه نشینی برای کمک به قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا را انتخاب کرده اند، بدیهی است روزهای کسالت بار و خسته کننده ای را بعد از حدود یک ماه خانه نشینی تجربه می‌کنند. در اینروزها بسیار از نقش از محصولات فرهنگی که موسیقی قسمتی از آن است برای تلطیف فضای خانه و جامعه سخن گفته شده است. اما به راستی در چنین شرایطی چگونه می‌توان از موسیقی استفاده بهینه کرد؟
موسیقی دارو نیست
پیروز ارجمند، آهنگساز در باره اینکه چگونه می‌توان از موسیقی برای تلطیف اذهان عمومی در این روزها استفاده کرد گفت: در وهله اول باید توجه کرد موسیقی دارو نیست که مثلا بی‌حوصلگی و کسالت این روزها را درحکم سردرد دانست و یک نسخه واحد برای آن پیچید.
هر اثر موسیقایی می تواند در هر مخاطبی تاثیری متفاوت داشته باشد که باید به این تاثیرات به دقت توجه کرد.
علاقه مخاطب؛ شرط اول
این آهنگساز در باره این تاثیرات و شرایطی که به آن اشاره کرد گفت: در وهله اول علاقه‌مندی مخاطب به نوع موسیقی بسیار مهم است و باید توجه کرد مخاطب از نظر سطح سلیقه شنیداری و روحیات منحصر به فرد خود با شنیدن چه نوع موسیقی به وجد خواهد آمد، آرام خواهد شد یا به تمرکز فکر می‌رسد؟
ارجمند خاطر نشان کرد: این نوع نگرش به موسیقی تابع مولفه های خاصی است؛ به عنوان مثال اصطلاحی داریم به نام گوش فرهنگی، گوش فرهنگی ما به نوعی آرشیوی است از موسیقی هایی که در کودکی شنیده ایم، یا موسیقی هایی که با آنها خاطره داریم.
توجه به ارجاعات تاریخی موسیقی در ذهن
وی افزود: همین گوش فرهنگی یا آرشیو شنیداری ماست که به ما نسبت به آنچه می‌شنویم تعریف خاصی می‌دهد. مثلا در جنوب کشور در مراسم جشن و عروسی نوع خاصی از موسیقی اجرایا شنیده می‌شود و در مقابل نوع دیگری از موسیقی، مربوط به کار ماهی گیران و کارهای آنهاست. بدیهی است وقتی موسیقی مربوط به جشن ها را در چنین شرایطی اهالی جنوب بشنوند احساس شعف به آنها دست خواهد داد و در مقابل موسیقی کار در آنها نوعی روحیه سخت کوشی به وجود خواهد آمد.
پس با توجه به اینکه هرکدام از ما با نوع خاصی از موسیقی خاطراتی منحصر به فرد داریم درچنین شرایطی که قرار است از موسیقی برای روزهای خانه نشینی استفاده شود امکان معرفی نوع خاصی از موسیقی بصورت عام وجود ندارد.
این آهنگساز با اشاره به شناخت موسیقی گفت: شناخت، یکی دیگر از مولفه هایی است که در این شرایط باید به آن توجه داشت. البته این شناخت با مقوله تئوری موسیقی و مبانی آهنگسازی تقاوت دارد. وقتی در اینجا بحث شناخت مطرح می‌شود منظور آگاهی از حال و هوا و فضای حاکم بر قطعات و آثار موسیقی است.
به عنوان مثال در موسیقی ایرانی اصطلاحی با عنوان رنگ داریم. رنگ قطعه است سرزنده و شاداب با زمان کوتاه. پس برای ایجاد حس سرزندگی و شاداب می‌توان از قطعات رنگ استفاده کرد و در مقابل اصطلاحی با عنوان پیش درآمد داریم که آرام و متین است.
وی افزود: پس می‌توان برای آرامش و دوری از استرس ها به پیش درآمدهای ساخته شده نظیر آثار مرحوم مشکاتیان رفت. با توجه به این مفاهیم و تعاریف ما با طیف وسیعی از موسیقی روبرو خواهیم بود که با آگاهی برای شرایط خاص می‌توان از آنها استفاده کرد.
قابلیت تعمیم شناخت به همه سبک‌ها
وی افزود: این نوع نگاه را می‌توان به هر نوع موسیقی از جمله موسیقی کلاسیک غربی هم تعمیم داد. پس شنات ما از موسیقی است که به ما کمک میکند شرایط سخت بحرانها را تلطیف کنیم. در شرایط خاصی به ارامش برسیم و در شرایطی روح مضطرب و استرس ده خود را متعادل کنیم.
ارجمند در ادامه با اشاره به اینکه تحمل خانه نشینی طولانی مدت برای کودکان بسیار دشوارتر از بزرگسالان است گفت: کودکان خانواده طبیعتا نه با شناخت فرهنگی آشنایی دارند و نه تعریف کامل و درستی از گوش فرهنگی و نمی‌توان این عزیزان انتظار داشت شرایط حاکم بر جامعه و خطر انتشار ویروس کرونا را مانند بزرگسالان درک کنند. چه بسا اگر در این مورد به آنها بیش از حد لازم هشدار داده شود در روحیه و ذهن کودکان تاثیرات مخرب و جبران ناپذیری گذاشته شود.
وی افزود: یکی از کارکردهای موسیقی تحکیم وحدت اجتماعی در بنیان خانواده است و می‌توان در محیط خانواده از موسیقی به‌عنوان ابزاری برای بازی استفاده کرد و صندلی بازی و بازی‌هایی نظیر آن در بالا بردن روحیه نشاط و شادی آنها به شدت تاثیر مثبتی خواهد داشت.
ارجمند در رابطه با نحوه استفاده از موسیقی برای کودکان در شرایط کنونی با ذکر مثالی گفت: همه ما از کودکی با صندلی بازی آشنا بودیم. می‌توانیم در این شرایط تعدادی صندلی در کنار هم قرار بدهیم که تعداد این صندلی‌ها یکی کمتر از تعداد اعضای خانواده است. موسیقی پخش می‌شود و خانواده در کنار کودکان دور صندلی می‌دوند و دست می‌زنند و آواز می‌خوانند. موسیقی به ناگهان قطع می‌شود و همه باید روی صندلی ها بنشینند. پس یک نفر بازنده می‌شود و در نهایت برنده بایک جایزه تشویق می‌شود. پس وقتی بخواهیم این روزهای خانه نشینی را برای کودکان قابل تحمل و حتی به یاد ماندنی کنیم می‌توان از همین بازی‌ها استفاده کنیم.
تئاترهای موزیکال عروسکی با شرکت اعضای خانواده
ارجمند گفت: برای تلطیف فضای خانه برای کودکان می‌توان گوشه ای از خانه را به صورت صحنه تئاتر درست کنیم و یک قطعه موسیقی شاد و آوازی برای کودکان پخش کنیم و هر یک از اعضای خانواده با استفاده از یک عروسک به صورت یک تئاتر موزیکال نقش آفرینی کنند و آواز بخوانند. کودکان نگاه کاملا متفاوتی به موسیقی نسبت به بزرگسالان دارند.
وی افزود: در بسیاری موارد از موسیقی کلاسیک غربی به عنوان موسیقی بسیار مناسبی برای این شرایط یاد شده است. اما باید توجه داشت موسیقی هر کشور و هر اجتماعی ارتباط مستقیمی با باورها، طبقه فرهنگی هر جامعه ای دارد و به نظر من تجویز موسیقی کلاسیک غربی به عنوان یک داروی ثابت در این شرایط برای طیف وسیع مخاطبان نمی‌تواند نتیجه موثری داشته باشد. در اروپا موسیقی لایت کلاسیک تاثیر آرامبخش خاصی دارد اما بر اساس تحقیقات میدانی من و برخی همکارانم عموما موسیقی لایت در ایران به عنوان موسیقی غم انگیز شناخته شده است.
نوروزخانه؛ ابتکاری شایسته تقدیر
وی در خاتمه با اشاره به برگزاری کنسرت های آنلاین مانند نوروزخانه گفت: دیدن اجرای زنده موسیقی یکی از راهکارهایی است که به شدت می تواند در تلطیف فضا برای خانواده ها موثر باشد اما نباید فراموش کرد ایران رنگین کمانی از اقوام و فرهنگ های موسیقیایی مختلف است و این کنسرت ها زمانی تاثیر حداکثری خواهند داشت که در پخش کنسرت های آنلاین با نگاه عام تری به این فرهنگ های موسیقیایی مختلف صرفا روی موسیقی پاپ تمرکز نکنیم که خوشبختانه این امر در برگزاری کنسرت های نوروزخانه لحاظ شده است.