عشایر امسال نیز همچون همیشه با آغاز فصل بهار و گرم شدن مناطق گرمسیری عزم رفتن دارند و آهنگ سفر به ییلاق می نوازند اما این بار برخلاف همه ساله کوچشان با مشکل مواجه شده است.
ویروسی به اسم کرونا که طی هفته های گذشته سایه انداخته بر کوی و برزن دیارمان و و زندگی روزمره مان را تحت الشعاع خود قرار داد و در این میان حتی جامعه پاک و بی آلایش عشایر نیز از گزند این ویروس بی نصیب نمانده اند.
عشایر بر اساس تقویم سنتی خود همواره از ۱۵ اسفند ماه تا ۱۵ فروردین ماه از مناطق گرمسیر قشلاقی به سمت مناطق سردسیر ییلاقی کوچ می کنند و برای اینکه در زمان مناسب اقلیمی به نقاط سردسیر برسند از شیوه کوچ سنتی و اتراق در میان بندها استفاده می کنند.
ولی امسال با توجه به گسترش شیوع کرونا علاوه بر اینکه اجازه کوچ سنتی به عشایر داده نشده بلکه از آنها خواسته شده است کوچ به میان بندها و ییلاق را به تعویق بیاندازند و تا پایان فروردین ماه در مناطق گرمسیری باشند و یا تا زمانی که گیاهان خودرو سرسبز و تاره هستند و قابلیت مصرف برای احشام را دارد و گرمای هوا آزاردهنده نباشد در مناطق قشلاقی بمانند.
بر اساس تفاهم نامه بین سازمان های امور عشایر و جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و همراهی سایر ارگان های مرتبط به عشایر اجازه داده شده است که به خاطر وجود ویروس کرونا در زمان کوچ بهاره خود تغییراتی ایجاد کنند.
البته این در حالی است که برخی از عشایر ساکن در مناطق گرمسیری با توجه به شرایط اقلیمی منطقه کوچ خود به میان بندها را آغاز کرده اند و تعدادی از آنها در میان بندها مستقر شده اند و برخی نیز هنوز اقدام به کوچ نکرده اند.
مسوولان ایلام علاوه بر مدیریت کوچ عشایر بومی اهل استان با چالش جدی تری در خصوص کوچ عشایر غیربومی مهمان اهل استان های همدان، کرمانشاه و لرستان مواجه هستند که همه ساله فصول زمستان را در نواحی گرمسیری استان ایلام می گذرانند.
امسال به طور جدی از این عشایر خواسته شده است که کوچ خود را به صورت ماشینی انجام دهند و مستقیم از مناطق قشلاقی ایلام به سمت مناطق ییلاقی استان های خود بروند که با عدم تمکین و ممانعت عشایر مهمان مواجه شده اند و این عشایر همچنان شیوه کوچ سنتی و اتراق در میان بندها را ترجیح می دهند تا در زمان مناسب آب و هوایی به مناطق سردسیر استان های خود برسند.
هرچند عشایر بومی عمدتا از ایل راه ها عبور می کنند اما با این وجود عبور از حاشیه برخی روستاها یا شهرک های کوچک اجتناب ناپذیر است و عشایر خواه ناخواه از برخی نواحی روستایی عبور می کنند اما عشایر مهمان بعضا از مسیرهای اصلی و فرعی کوچ می کنند و در طول مسیر ایلام تا رسیدن به مناطق ییلاقی استان های خود از روستاها و شهرهای مختلف تردد دارند و حتی برای تهیه مایحتاج خود به مغازه های طول مسیر مراجعه می کنند و همین موضوع می تواند عامل انتقال ویروس کرونا به نواحی مختلف باشد.
با توجه به اطلاع رسانی های متعدد مبنی بر تعویق انداختن کوچ بهاره جمع کثیری از عشایر مهمان و بومی کوچ خود را به اوایل اردیبهشت ماه موکول کرده اند اما بعضی از خانوارها به شیوه های سنتی و بعضا ماشینی به کوچ برای مناطق سردسیر مبادرت کرده اند.
الزام عشایر نوار مرزی ایلام به کوچ
یکی از عشایر کوچ نشین مستقر در منطقه گرمسیری کولگ مهران در زمینه کوچ خانواده خود به مناطق سردسیر اظهار داشت: امور عشایری و منابع طبیعی و آبخیزداری با توجه به شیوع بیماری کرونا برای کوچ خانوارهای عشایر ساکن در این منطقه اجازه اتراق تا اواخر فروردین ماه را به ما داده اند.
عیسی احمدبیگی افزود: باتوجه به اینکه چادرهای ما در جوار مرز قرار دارد باید در سریع ترین زمان ممکن به خارج از محدوده مرزی و به میان بندها کوچ کنیم در حالی که ما هنوز فرصت کوچ به میان بند و ییلاق را داریم.
وی اضافه کرد: هنوز مناطق ییلاقی سرد است و قابل سکونت و استقرار برای چادرهای عشایری نیست و همچنین ایل راه ها در طول مسیر برخی روستاها قرار دارد و این روستاها در ایام تعطیلات نوروزی و روزهای پایانی هفته از مناطق شهری مهمان پذیر هستند و می توانند بیماری کرونا را به جامعه عشایری انتقال دهند و در حالیکه تصمیم خانواده های عشایر مستقر در مرز این است که با گرم شدن هوا با ماشین و بدون اتراق در میان بندها به ییلاق کوچ کنیم.
عشایر برای تردد و تهیه مایحتاج نیازمند مجوز هستند
یکی دیگر از اعضای خانواده های عشایری که به میان بند تخت خوان واقع در حد فاصل ایلام - مهران کوچ کرده اند، گفت: کمتر از یک هفته است در میان بند مستقر هستند و قصد استقرار در منطقه ییلاقی دره ارغوان شهر ایلام را دارند که هم اکنون به علت سرمای هوا و کوهستانی بودن منطقه قابل سکونت نیست.
شیخ علی نوروزی افزود: اما شنیده ایم که منطقه تفریحی ارغوان برای جلوگیری از تفرج گردشگران مسدود است و هیچ ماشینی حق تردد به آن نواحی را ندارد و با توجه به اینکه ما به محض مساعد شدن هوا به صورت ماشینی به آن منطقه نقل مکان می کنیم و در طول مدت حضور در آن منطقه ییلاقی برای تهیه برخی مایحتاج خود مکرر به شهر ایلام مراجعه می کنیم انتظار داریم مسوولان برگه تردد و مجوز عبور و مرور به ما بدهند که برای کوچ و تردد بین شهری با مشکل مواجه نشویم.
پایان فروردین ماه فرصت حضور عشایر در قشلاق/کوچ عشایر مهمان مشکل ساز شده است
مدیرکل امور عشایر استان ایلام در خصوص کوچ عشایر به مناطق سردسیر اظهار داشت: برابر دستور سازمان امور عشایر کشور به همه عشایر اعم از بومی و مهمان ابلاغ شده است تا پایان فروردین ماه در مناطق گرمسیری بمانند و با گرم شدن هوا از طریق کوچ ماشینی به میان بندها یا نقاط ییلاقی بروند.
علی سلیمی یادآور شد: عشایر بومی مشکل خاصی ندارند چرا که از طریق ایل راه هایی که ارتباط چندانی با نقاط شهری و روستایی ندارند کوچ می کنند و در میان بندها یا نقاط ییلاقی مستقر می شوند و کمترین تماس را با ساکنان روستاها و شهرها دارند اما در مورد کوچ عشایر مهمان شرایط فرق می کند.
وی توضیح داد: عشایر مهمان همه ساله از ۱۵ اسفند ماه تا نیمه اول فروردین ماه به صورت سنتی اقدام به کوچ برای مناطق سردسیر استان های مبدا خود می کنند و هدف آنها این است که نیمه دوم اردیبهشت ماه که هوا در نقاط سردسیر آن استان ها مساعد و علف در زمین به اندازه کافی است به آن نقاط برسند و برای همین در طول مسیر در میان بندهای مختلف استان ایلام اتراق می کنند که این مورد به نوعی برای استان ایلام مشکل ساز شده است.
عبور عشایر مهمان از شهرها و روستاها مخاطره آمیز است
سلیمی افزود: این عشایر در مدت خروج از استان هم از ایل راه ها و هم جاده های اصلی و فرعی عبور می کنند و از شهرها و روستاهای متعددی می گذرند که می تواند مخاطره آمیز باشد و همچنین در میان بندهای استان امکان درگیری میان عشایر مهمان و بهره برداران بومی بر سر چرای احشام وجود دارد کما اینکه در گذشته اتفاق های ناگوار در این زمینه رخ داده است.
وی گفت: چندین جلسه با حضور معاون سیاسی امنیتی استاتدار ایلام و روسای امور عشایر استان های مهمان در خصوص شیوه کوچ عشایر مهمان تشکیل شده است که هرچند همگان بر کوچ ماشینی و افزایش زمان اتراق این عشایر در مناطق گرم سری استان ایلام یا کوچ ماشینی مستقیم به نقاط سردسیری استان های مبدا توافق نظر داشته اند اما عشایر مهمان بر اساس تقویم کوچ خود شیوه های کوچ سنتی و زمان مدنظر خود برای رسیدن به مناطق سردسیر استان های مبدا را انجام می دهند و این موضوع برای شهرستان های طول مسیر آنها در استان ایلام ناخوشایند است.
وی تاکید کرد: آموزش های لازم به عشایر برای پیشگیری از ابتلای آنها به بیماری کرونا صورت گرفته و در این مدت هیچ گونه موردی از ابتلای عشایر بومی استان به این ویروس گزارش نشده است و در بین عشایر مهمان نیز تنها یک نفر مبتلا شده بود که اقدامات ویژه درمانی برای این فرد و خانواده اش انجام شد.
صدور ۵۰۰ هزارت کارت چرا برای عشایر
معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام هم گفت: همه عشایر حاضر در مناطق گرمسیری تا بیستم فروردین ماه و در صورت لزوم تا پایان ماه جاری می توانند در این مناطق باشند و باتوجه به تفاهم نامه های بین سازمان امور عشایر و جنگل ها مراتع و آبخیزداری کشور به علت شیوع کرونا تاخیر در کوچ عشایر از قشلاق ها بلامانع است.
حجت اله فتحی افزود: منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام ۵۰۰ هزار کارت چرای احشام در مراتع طبیعی را برای عشایر صادر کرده است که تعدادی از این کارت های چرا متعلق به عشایر مهمان است و طبق این کارت های چرا برای هر بهره بردار منطقه و میزان استفاده از علفزارها و مراتع مشخص شده است.
به علت شیوع بیماری کرونا طی تفاهم نامه های منعقد شده بین سازمان های امور عشایر و جنگل ها مراتع و آبخیزداری کشور عشایر مجاز هستند تا پایان فروردین ماه در مناطق گرمسیری بمانند و سپس به شیوه ماشینی و مستقیم به مناطق ییلاقی یا میان بندها کوچ کنند و هیچ گونه کوچ سنتی و عبور از مناطق مختلف را نداشته باشند.
۷۱ درصد جمعیت دام استان ایلام در اختیار عشایر است و این قشر سالانه هفت هزار و ۹۰۰ تن گوشت قرمز، ۲۵ هزار تن شیر، ۴۶۵ تن روغن حیوانی و ۱۷۰ میلیارد ریال صنایع دستی به ارزش میانگین چهار هزار میلیارد ریال تولید می شود.
استان ایلام دارای ۹ هزار خانوار با جمعیت ۶۰ هزار نفر و یک میلیون ۴۰۰ راس دام سبک و سنگین است.
همه ساله از آذرماه تا اواخر اسفندماه یا اوایل فروردین ماه بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ نفر از عشایر استان های کرمانشاه، لرستان و همدان با ۶۰۰ تا ۹۰۰ هزار راس دام سبک و سنگین به مناطق گرمسیری استان ایلام کوچ می کنند.
تمام خدمات بهداشتی، درمانی، آموزشی، اطلاع رسانی و مایه کوبی این عشایر از سوی استان های مبدا صورت می گیرد و در صورت اضطرار یا موارد خاص استان ایلام به این عشایر خدمات رسانی می کند.
بیماری کرونا از طریق تماس با بیمار و ذرات تنفسی او به دیگران منتقل می‌شود و علائم آن سرفه خشک، گلودرد، تنگی نفس، تب، سردرد، خستگی و درد بدن است.