همواره در کشور ما مسئولیت پذیری اجتماعی مراکز آموزش عالی و دانشگاهی برای ایفای نقش خود در توسعه ، پیشرفت ، رفاه و سلامت اجتماعی مورد بحث بوده است به طوری که بسیاری از کارشناسان علوم اجتماعی معتقد هستند بسیاری از عقب ماندگی های اقتصادی ، آسیب های اجتماعی و مشکلات ساختاری و نهادی در کشور ناشی از فقدان به کارگیری ظرفیت های دانشگاهی است.
حتی برخی معتقد هستند با وجود دستاوردهای علمی شگفت مراکز دانشگاهی کشور که در چند دهه اخیر شهرت جهانی و بین المللی یافته اند، اما تاثیر دانشگاه ها و اساتید و دانشجوبان آن در زندگی و توسعه اجتماعی - اقتصادی کشور نقش کمرنگی داشته است.
علاوه بر این متفکران حوزه علوم اجتماعی بسیاری از مشکلات فعلی کشور از جمله آسیب پذیری خانواده ها ، برنامه های اقتصادی ناموفق، شهرسازی های بی هویت ، بحران های زیست محیطی و دیگر مسائل را ناشی از کنار گذاشتن ظرفیت دانشگاهی برای مدیریت می دانند.
حال ، شیوع ویروس کرونا بار دیگر این پرسش را مطرح می کند که چقدر دانشگاه می توانست در جلوگیری از این دست مشکلات یا حداقل در کاهش آسیب آن نقش داشته باشد؟
خبرنگار ایرنا دراین زمینه گفت و گویی با پروفسور " کوروش نوذری " استاد فیزیک و رئیس دانشگاه مازندران انجام داده است که وی نقش دانشکاه را در رویارویی با مشکلات اجتماعی تببین کرده است.
نگاه مدیریت اجتماعی به دانشگاه بیگانه است
پروفسور نوذری معتقد است : یکی از ایراداتی که به مدیریت اجتماعی ما در تمام زمینه های عمرانی، اقتصادی ، فرهنگی و حتی سیاسی وارد است ، نگاه بیگانه آنان به مراکز دانشگاهی می باشد که همواره مانع به کارگیری ظرفیت‌های عظیم علمی ، تجربی و از همه مهم تر تخصصی در مدیریت زندگی مردم می شود.
رئیس دانشگاه مازندران مرکز ثقل بیگانگی دانشگاه ها با زندگی عموم مردم را در مدیریت نهادها عنوان کرد و گفت : همواره تصور می شود که دانشگاه ها صرفا محلی برای تضارب اندیشه ، جدل های بی نهایت، پرورش مسائل نظری و به طور کل فعالیت های غیر کاربردی است.
وی این طرز تلقی را کاملا منسوخ و غیر واقع بینانه توصیف کرد و افزود : تجربه ثابت کرده که هر تصمیم گیری و فعالیت اجتماعی و اقتصادی در جهت رفاه زندگی مردم اگر بر الگوی علمی و دانشگاهی بنا شد ، نتیجه ای به مراتب مثبت تر از ساختارهای سنتی و تصمیمات سلیقه ای در پی داشته است.
نوذری گفت : کشورهایی که امروز به آنها کشورهای صنعتی و یا جهان اول می نامند ، ناشی از نوع رفتار، ثروت های هنگفت یا تولیدات علمی انباشته شده در کتابخانه ها نیست ، بلکه مربوط به پیوند علم با زندگی عمومی مردم است که منجر به دستیابی پیشرفت و توسعه در همه زمینه ها می شود.
وی افزود: اما متاسفانه در کشور ما از مدیریت جزء شهری گرفته تا مدیریت کلان همواره بین دانشگاه و تصمیم سازی ها و فرآیند اجرای تصمیمات فاصله طولانی قائل می شوند.
نباید دانشگاه به عنوان آخرین راه حل دیده شود
استاد فیزیک دانشگاه مازندران علاوه بر تاکید بر نگاه بیکانه به دانشگاه ، گفت : اگر بخواهیم صادق باشیم مراکز علمی و دانشگاه ها در کشور ما همیشه در ایستگاه آخر قرار داده می شوند و در حداکثر کاربرد خود به عنوان آخرین راه حل مورد توجه قرار گرفته و پیشنهاد می شوند.
نوذری ادامه داد: مثلا در مساله تحریم شاهد این هستیم پس از اینکه تحریم ها ما را از دسترسی به برخی اقلام محدود کرد ، تازه به این فکر افتاده ایم که دانشکاه ها می توانند راه حلی خوبی برای تامین نیاز باشند و باید به آنها اعتماد کرد، چه بسا اگر تحریم ها نبود همچنان باید بسیاری از دستاوردهای امروزی دانشگاه های کشور از خارج تامین و وارد می شد. از این دست مثال ها فراوان است که می توان در طرح های عمرانی ، اقتصادی ، توسعه هشهری ، راهسازی ، زیست محیطی و غیرده دید.
رییس دانشگاه مازندران گفت : می توان نتیجه گرفت که دانشگاه های ما تقریبا هیچگاه به عنوان نقشه راه دیده نشدند و همیشه جایگاه حل کننده مسائل لاینحل را داشته اند.
ارتباط سرد دانشگاه با دنیای بیرون
رئیس دانشگاه مازندران همچنین گفت: عدم ارتباط دانشکاه با محیط بیروی روی دیگر هم دار و آن بی تفاوتی محققان و اساتید دانشگاهی به اتفاقات خارجی از دیوارهای دانشگاه است.
نوذری با تاکید براینکه اهمیت تحقیق پیرامون پدیده های علمی ، توسعه نظری و همچنین کشف ناشناخته ها جایگاه خود را دارد، افزود : اما اگر این دستاوردها در زندگی عادی مردم لمس نشود و در خارج از محیط دانشگاه کاربرد نداشته باشد ، نمی توان برای آن ارزشی قائل بود.
این استاد دانشکاه گفت : تحقیقات دانشکاهی ما تقریبا تماماً منحصر به محیط علمی نوشته و طرح ریزی می شوند که ارتباطی چندانی با زندگی روزمره شهروندان برقرار نمی کند. پس اساتید دانشکاهی نیز باید در شیوه های خود برای ارتباط با محیط پیرامونی بازنگری کرده تا دانشکاه نیز بتواند خود را برای جامعه مفید جلوه دهد.
کرونا و چرخش نظری به دانشگاه
استاد فیزیک دانشگاه مازندران اظهار داشت : اما ویروس کرونا توانسته چرخش خوبی در تغییر نگاه به دانشگاه از سوی مدیران و همچنین شرایطی برای خروج ظرفیت های دانشکاه از لاک علمی ایجاد کند.
وی افزود : البته در مسئله شیوع ویروس کرونا باز هم شاهد حضور دانشگاه در حل مشکل ایجاد شده هستیم ، اما درسی که کرونا به ما داده این است که در مسئله پدافند غیر عامل و تقویت زیرساخت های ، اقتصادی ، اجتماعی و حتی پزشکی باید دانشگاه را محور قرار دهیم.
نوذری با بیان اینکه دانشگاه مازندران نیز از روزهای نخست شیوع کرونا دست به تولید اقلام بهداشتی زد، گفت: اما نقش دانشگاه ها فراتر از تولید موقت یک نیاز اضطراری است و باید مراکز علمی پیش از بحران ها به عنوان مغز متفکر تدوین پدافندهای غیرعامل عمل کنند.
رئیس دانشکاه مازندران گفت : در هفته های اخیر شاهد اعتماد بیشتر دولت و همه ارکان نظام به دانشگاه ها برای پیروزی در مبارزه با ویروس کرونا هستیم که نتایج خوبی نیز دربرداشته است که ثابت می کند مدیریت دانشگاهی می تواند به خوبی پاسخگوی نیازها و مشکلات باشد.
وی همچنین ابراز امیدواری کرد تا کرونا درسی برای مدیریت اجتماعی و همچنین پژوهشگران مراکز علمی باشد تا دریابند ارتباط این دو باید بیش از پیش باشد.