پلاسما درمانی به اهدای پلاسما توسط بهبود یافتگان کووید ۱۹ نیاز دارد. روشی که کشورهای مختلف در حال تحقیق درباره اثربخشی آن در درمان بیماران مبتلا به ویروس کرونا جدید است.
ساختار پلاسما درمانی به این شکل است که وقتی کسی به بیماری ویروسی مبتلا شده و بهبود می‌یابد، بدن آن فرد در برابر عامل بیماری آنتی بادی تولید می‌کند و در نتیجه فرد در برابر بیماری مصون می‌شود.
چینی‌ها می‌گویند که پلاسما درمانی را روی ۱۰ نفر از مبتلایان به ویروس کرونا جدید بررسی کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که بیمار چند روز بعد از انتقال پلاسمای خون، بهتر شده است.
با توجه به داده‌های تحقیقات چینی‌ها، این روش در آلمان هم مورد تحقیق و بررسی است و آلمانی‌ها اعتقاد دارند که پلاسما درمانی می‌تواند جریان بیماری را خفیف کند، اما تعداد بیمارانی که در چین در این روش مورد بررسی قرار گرفته‌اند نسبتا کم است و باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.
هرچند شیوه مبارزه علیه بیماری‌ها با استفاده از آنتی بادی پلاسمای خون، روش تازه‌ای نیست و حتی در برابر بیماری‌هایی مثل سارس، مرس و ابولا هم از این روش استفاده شده است.
فرانسه هم در حال تحقیق روی این روش است
موسسه‌های تحقیقاتی و پزشکی در فرانسه هم روی این روش تحقیق می‌کنند. پژوهشگاه ملی تحقیقات پزشکی انسرم و موسسه خدمات ملی خون فرانسه در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که این آزمایش بالینی از روز هفتم آپریل (۱۹ فروردین) در پاریس آغاز شده است.
این آزمایش روی ۶۰ بیمار در بیمارستان‌های پاریس انجام می‌شود که نیمی از آنها پلاسما را از افراد بهبود یافته دریافت می‌کنند. فرانسوی‌ها گفته‌اند که نتایج اولیه این آزمایش دو تا سه هفته پس از هفتم آپریل اعلام می‌شود.
پلاسما درمانی چطور انجام می‌شود؟
مهرداد پاینده دبیر انجمن علمی سلول‌های بنیادی ایران درباره روش انجام پلاسما درمانی به خبرنگار ایرنا در کرمانشاه گفت: پلاسمای افراد بهبود یافته از کووید ۱۹ در هفته سوم تا چهارم بعد از ابتلا، عاری از ویروس می‌شود و سرشار از آنتی بادی است که این آنتی بادی با دستگاه پلاسما فرزیس از بدن آنها خارج می‌شود. آنتی بادی خارج شده از بیمار بهبود یافته با پلاسمای افرادی که در بخش آی سی یو قرار دارند و وضعیت مناسبی ندارند جایگزین می‌شود و سیستم ایمنی بدن با کمک این آنتی بادی به جنگ ویروس می‌رود و وضعیت ریوی را از مرحله بحرانی خارج می‌کند.
وی بیان کرد: این آزمایش در استان کرمانشاه روی هفت بیمار تاکنون انجام شده و خوشبختانه شرایط ریوی در حال حاضر طبق نظر گروه درمان رضایت بخش است.
به گفته پاینده، تزریق آنتی بادی به بیمار بدحال با نظر و انتخاب متخصص بیهوشی و ریه انجام می‌شود و در ادامه تیم درمانی پروسه تزریق را برای بیمار انجام می‌دهند.
موضع انتقال خون چیست؟
پژمان صالحی فر مدیرکل انتقال خون استان کرمانشاه نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا در کرمانشاه اظهار کرد: پروژه پلاسما درمانی هنوز به شکل رسمی از سوی سازمان انتقال خون ایران تایید و عملیاتی نشده و این پروژه در استان کرمانشاه به صورت شخصی و نه به صورت رسمی در حال اجرا است. اجرای رسمی این پروژه منوط به دستور و ابلاغ سازمان انتقال خون است که تاکنون این ابلاغ صادر نشده است.
پلاسما درمانی فقط در یک شهر انجام نمی‌شود
هرچند این روش جدید برای درمان مبتلایان به بیماری کووید ۱۹ هنوز در مرحله کارآزمایی بالینی است، اما همزمان در چند شهر و دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال انجام است.
۱۴ فروردین سال ۹۹ بود که اکبر بهنامجو استاندار اردبیل هم از آغاز این روش درمانی در اردبیل خبر داد و گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته، دانشگاه علوم پزشکی استان اردبیل با همکاری سایر حوزه‌های دانشگاهی، پلاسما درمانی بیماران کرونایی را در استان آغاز می‌کند. با صدور مجوز پلاسما درمانی و طی مراحل قانونی مربوطه، از پلاسمای بهبودیافتگان کرونایی برای درمان بیماران فعال استفاده می‌شود.
علیرضا زالی فرمانده علمیات مقابله با کرونا در کلانشهر تهران نیز ۱۶ فروردین ماه در همین رابطه بیان کرد: اهدای پلاسمای خون بهبود یافتگان به کرونا در بیمارستان بقیه الله(عج) و مسیح دانشوری در حال انجام است. این پروژه عملیاتی در حال اجراست و صرفا مستلزم اهدای پلاسما توسط بهبود یافتگان به کووید ۱۹ یک ماه پس از بهبودی است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: میزان اثرگذاری روش کمک درمانی اهدای پلاسمای خون نیازمند مستندات بیشتر بالینی است. با توجه به اینکه این روش کمک درمانی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا مورد تایید است، امیدواریم در روزهای آینده آمار اولیه پلاسما درمانی به عنوان یک مداخله اثر بخش اجرایی شود تا بتوانیم خبرهای خوبی از نتایج امید بخش آن به مردم ارائه دهیم.
وضعیت پلاسما درمانی در ایران
در حال حاضر پلاسما درمانی در ایران هم روشی در حال تحقیق و در مرحله کارآزمایی بالینی است.
در واقع نمی‌توان این روش را به طور قطعی و اختصاصی به عنوان اقدام موثر درمانی برای مبتلایان به ویروس کرونا جدید دانست. همان طور که روش‌های مختلف برای درمان بیماری کووید ۱۹ در جهان در حال بررسی است، پلاسما درمانی هم یکی از اقدامات مورد تحقیق محسوب می‌شود.
قاسم جان بابایی معاون درمان وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نشست خبری ویدیو کنفرانس خود در ۱۹ فروردین در این رابطه گفت: نمی‌توانیم پژوهش را به عنوان روش درمانی در کشور اعلام کنیم. درمان با داروهای کرتونی، هموگلوبین، تزریق پلاسما، تزریق خون هر کدام برای کمتراز ۲۰ بیمار انجام شده است یا حتی درمان با داروی فاویپیراویر هنوز نتایج قطعی ندارد. هر هفته دو جلسه کمیته علمی داریم هر دانشگاهی مطالعات خود را می‌آورد و دفاع می‌کند؛ اگر تشخیص دهیم اثربخش است آن وقت در مورد آن تصمیم گیری می‌شود و هر مطالعه‌ای به عنوان درمان کشوری اعلام نمی‌شود. هر درمانی که تایید و مشخص شد برای بیمار مضر نیست و هزینه اثربحشی آن بالاست قطعا اعلام می‌کنیم، چون اولین استفاده کننده آن خود ما در بیمارستان‌ها هستیم، اما تاکنون تنها چیزی که ثابت شده مراقبت درست در بیمارستان و منازل به عنوان درمان استاندارد است و هنوز درمان قطعی برای کرونا نداریم.
کیانوش جهانپور، رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز در ۱۰ فروردین در نشست خبری ویدیو کنفرانس خود اظهار کرد: اقدامات تحقیقاتی همزمان با سایر کشورها در ایران هم در حال انجام است. برخی از این طرح‌ها از کمیته اخلاق وزارت بهداشت مجوز گرفته‌اند. در برخی از آنها در فاز اول نتایج و اثربخشی نسبی را شاهد هستیم، ولی قضاوت قطعی در مورد آنها زود است. یکی از آنها تزریق پلاسمای بهبود یافتگان یا سلول درمانی یا برخی داروهای قدیمی یا استفاده از داروهای «های تک» است که قبلا در حوزه‌های دیگری استفاده می‌شد.
وی همچنین روز گذشته (۲۲ فروردین) در نشست خبری خود در همین رابطه بیان کرد: روش استفاده از پلاسمای بهبود یافتگان تکنیک جدیدی نیست، اما برای این بیماری در هفته‌های اخیر در قالب مطالعات بالینی استفاده شده و در گزارش‌های اولیه اثربخشی نسبی دیده شده است. این کار در بیمارستان‌های مختلفی در حال انجام است. تکنیک جدید نیست، اما کاربرد آن برای بیماران مبتلا به کرونا تا زمان فراهم شدن فناوری‌های دیگر می‌تواند اثر نسبی داشته باشد. روش کم خطری است و در جاهای مختلفی از آن استفاده می‌کنند.
علی اسحاقی رییس موسسه واکسن و سرم سازی رازی نیز ۲۲ فروردین در همین رابطه گفت: با توجه به شیوع ویروس کرونا در کشور و مطالعات انجام گرفته در خصوص پلاسما درمانی مبتلایان به کرونا در سایر کشورها و با توجه به تجربه و توان علمی موسسه رازی در حوزه تولید سرم‌های درمانی، با برگزاری جلسه‌های مشترک با دانشگاه علوم پزشکی البرز و سازمان انتقال خون، اجرای این طرح در استان البرز به صورت پروژه تحقیقاتی مشترک انجام خواهد شد. در این زمینه موسسه رازی سطح پادتن‌های افراد بهبود یافته جهت تزریق به بیماران و پاسخ ایمنی مربوطه را با همکاری دانشگاه علوم پزشکی البرز و سازمان انتقال خون ارزیابی خواهد کرد و تمامی امکانات و توانمندی‌های موسسه رازی در این خصوص به کار گرفته خواهد شد.
قدمتی بیش از یک قرن
پلاسما درمانی قدمتی بیش از یک قرن دارد. در ۱۸۹۰ میلادی از این روش برای درمان بیماری دیفتری استفاده شده است. روشی که در دهه‌های اخیر برای درمان سارس، مرس و ابولا هم استفاده شده، اما حالا با یافته‌های جدید بسیاری از کشورها در حال تحقیق روی این روش درمانی هستند تا از میزان اثربخشی آن روی بیماری کووید ۱۹ مطمئن شوند.
آنچه در حال حاضر می‌توان به طور قطعی در مورد درمان بیماری کووید ۱۹ مطرح کرد، این است که روش‌های مختلف در جهان در مرحله تحقیق و کارآزمایی بالینی قرار دارند و تاکنون هیچ داروی قطعی و اختصاصی برای آن معرفی نشده است.
پلاسما درمانی به عنوان یکی از روش‌ها می‌تواند روزنه‌ای امیدبخش برای جهان باشد و اگر همانند سارس، مرس و ابولا در مورد کووید ۱۹ هم تاثیر بگذارد، قدر مسلم میزان مرگ و میر جهانی ناشی از این ویروس نوپدید را به طور جدی و قابل توجه کم خواهد کرد.
این در حالی است که تعداد مبتلایان به ویروس کرونا جدید در جهان به بیش از یک میلیون و ۶۹۹ هزار نفر و تعداد فوتی‌ها به بیش از ۱۰۲ هزار نفر و تعداد بهبود یافتگان به بیش از ۳۷۶ هزار نفر رسیده است. در ایران هم تا ظهر جمعه (دیروز)، ۶۸ هزار و ۱۹۲ نفر به این ویروس مبتلا شده و ۴ هزار و ۲۳۲ نفر به علت ابتلا به آن فوت کرده و ۳۵ هزار و ۴۶۵ نفر از بیماران، بهبود یافته و ترخیص شده اند.
از: امیر پروسنان