بوم‌بازار ایده و طرحی نوآورانه است که به صورت پایلوت در یکی از روستاهای خراسان جنوبی اجرا شد و سپس با کسب مجوز و تاییدهای لازم به ۱۴ روستا گسترش یافت.
استان خراسان جنوبی به عنوان پایلوت اجرای طرح بوم‌بازار سال گذشته انتخاب شد و ۱۴ روستا مجری این طرح برای ارایه محصولات تولیدکنندگان بومی به بازارهای مختلف شدند.
اگرچه روستای محمودآباد از توابع شهرستان بیرجند خاستگاه اولیه بوم‌بازار بود اما این طرح با سرعت و برپایه مطالعات در سایر روستاهای شهرستان‌های مختلف به اجرا درآمد.
پس از صرف حدود یک سال زمان از انجام مطالعات میدانی، ۲۴ خردادماه سال گذشته به طور همزمان بوم‌بازار در ۱۴ روستا افتتاح شد و از آن پس این بازارهای محلی فرصتی بودند تا روستاییان تولیدات خود را در بخش‌های مختلف به فروش برسانند.
بوم‌بازار یک بازار محلی مستقر در روستاهای حائز شرایط است که از طریق فروش محصولات در سه بخش محصولات کشاورزی، دامی و صنایع دستی، شهرنشینان را برای حضور در روستا و خرید از بوم‌بازار ترغیب می‌کند.
در پس این ترغیب مردم برای خرید محصولات به روستا سفر می‌کنند، در فضای روستا به گردش می‌پردازند، با روستاییان معاشرت می‌کنند، سفارش تهیه محصول برای روزهای آینده را می‌دهند و تشویق می‌شوند تا از محصولات ارگانیک و سالم در زندگی خود استفاده کنند.
برپایی بوم‌بازارها در عصرهای جمعه فقط ویترینی از فعالیت‌های روستایی است اما آموزش روستاییان، بهبود تولید محصولات، تغییر الگوی کاشت و انجام فعالیت‌های گروهی در روستا از دیگر اقدامات بوم‌بازار محسوب می‌شود.
آنچه در این گزارش آمده نتایج اولیه اجرای طرح بوم‌بازار در خراسان جنوبی و سایر استان‌ها است که موسس بوم‌بازارهای ایران در این ارتباط در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به تشریح برنامه‌های آینده در راستای جهش تولید برای روزهای پساکرونایی می‌پردازد.
محمد احسان‌بخش با اشاره به شناسایی ۶۹۵ تولیدکننده ماهر روستایی در ۹۷ محصول خوشه‌ای از طریق بوم‌بازار گفت: در سالی که گذشت موفق به ایجاد میز فروش برای ۱۷۵ فروشنده در ۱۴ روستا شدیم و درآمد متوسط هر روستا به مبلغ ۱۰ میلیون تومان در ماه تثبیت شده است.
وی افزود: محصولاتی از قبیل فرش دستباف، پسته، زعفران، عناب، زرشک آلوبخارا و تولید گوهر از سنگ‌های نیمه قیمتی در استان قابلیت تجاری‌سازی را دارند و در این زمینه بوم‌بازار توانسته کارنامه خوبی در تجاری سازی محصولات ارایه دهد.
موسس بوم‌بازارهای ایران بیان کرد: یکی از ماموریت‌ها در ایجاد بوم‌بازارها تحقق اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی مبنی بر قرار گرفتن ارزش و احترام به انسان‌ها در سطح روستاهای کشور است همچنین ارتقای اقتصاد تولیدمحور جامعه روستایی و جایگزینی آن در برابر مصرف‌گرایی روستایی، توسعه سرمایه‌های فکری و انسانی روستایی مبتنی بر احترام به زیست روستایی، توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، حمایت از تولید محصولات مبتنی بر زیست بوم روستایی و ارتقای کیفیت محصولات مبتنی بر علاقه و تمایل بازار را از دیگر ماموریت‌های خود در توسعه بوم‌بازارها می‌دانیم.
وی تصریح کرد: توسعه پایدار روستایی مبتنی بر اشتغال و تولید ثروت با تاکید بر مهارت‌آموزی در کنار دانش‌آموختگی به عنوان چشم‌انداز این موسسه در نظر گرفته شده و ورود به بازارهای جدید و کشف روستاهای هدف در استان‌های دیگر از برنامه‌هایی بوده که سال گذشته بوم‌بازار پشت سر گذاشته و راه اندازی بوم‌بازار در شهر ادیمی سیستان و بلوچستان دستاورد آن بوده است.
موسس بوم‌بازارهای ایران گفت: البته نقاط هدفی در استان‌های قزوین، یزد و شیراز نیز شناسایی شده که به دنبال تحقیقات اولیه در این نقاط هستیم.
وی ترویج فعالیت‌های گروهی، ایجاد کارگاه‌های آموزشی برای فراگیری حرفه مناسب با ماهیت هر روستا، تلاش برای تهیه مواد اولیه انبوه، گسترش بازارهای فروش به خارج از استان و ایجاد تبادل بین بوم‌بازارهای استانی را حاصل یک سال فعالیت سازمان بوم‌بازار عنوان کرد.
احسان‌بخش با تاکید بر اینکه متناسب با شعار امسال تمرکز برنامه‌ها بر جهش تولید خواهد بود گفت: در این زمینه موانعی هم وجود دارد که امیدواریم برای رسیدن به اهداف مورد نظر، رفع این موانع مد نظر قرار گیرد.
وی با بیان اینکه چشم اندار سازمان فروش بوم‌بازار درآمد ماهانه ۱۰۰ میلیون تومان برای هر روستا است افزود: در مسیر رسیدن به این چشم‌انداز در استان خراسان جنوبی با چالش‌هایی مواجه هستیم که در استان‌های سیستان و بلوچستان، قزوین، یزد و فارس کمتر دیده می‌شود.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه تلاش ما برای همسان‌سازی فعالیت‌های مرتبط با روستا نتایج بسیار کمی در استان خراسان جنوبی در بر داشت گفت: ۳۶ نهاد، سازمان و نهاد دولتی خود را متولی امور رسیدگی به امور روستا می‌دانند ولی هیچ نهاد یا اتاق هماهنگ کننده‌ای امکان ایجاد وحدت رویه را ندارد.
وی با تاکید بر ورود جدی‌تر دهیاران در مساله رونق و جهش تولید روستاها گفت: فقر مالی تعدادی از روستاهای خراسان جنوبی سابقه تاریخی دارد که منشای آن فقر فرهنگی و اجتماعی است لذا در پس این فقدان، برای کمترین تغییر بهبود در زندگی خود، متکی به دولت یا کمک دیگران هستند پس خود تلاشی برای پیشرفت در زندگی خود ندارند.
احسان‌بخش با اشاره به حضور پررنگ زنان در فعالیت‌های بوم‌بازار اظهار داشت: این موضوع ناشی از آن است که در بیشتر روستاها زنان مسئولیت مشکلات زندگی را به دوش دارند.
وی بی‌انگیزگی را مهمترین آفت در راه پیشرفت و توسعه پایدار روستاها عنوان کرد و گفت: اما بوم‌بازار با شکست مرزهای شهر و روستا ارتباطات معمولی تجاری را گسترش داده که می‌تواند نقش بسیار مهمی در توانمندی روستاییان داشته باشد.
موسس بوم‌بازارهای ایران با بیان اینکه وجود کارمندانی با افکار کوتاه، اقدامات مدیران با انگیزه را بی‌ثمر می‌کند یادآور شد: اینکه مقامات دولتی در خراسان جنوبی نیروهای شجاع و با انگیزه در جبهه نبرد اقتصادی ندارند نقصانی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه میزان مشارکت جمعی برای بهبود زندگی در روستا ها بسیار کم است گفت: این موضوع امکان اینکه بتوانیم آنان را به همبستگی بیشتر سوق بدهیم را کاهش می‌دهد.
احسان‌بخش همچنین قناعت مردم روستاهای استان را یکی از موانع پیشرفت دانست و بیان کرد: مهاجرت جوانان از روستاها و تمایل به سکونت در شهرها، روستاها را از ماهیت مولد بودن مبتنی بر نیروهای جوان خارج کرده است.
وی با تاکید بر اینکه یکی از مهمترین سیاست‌های بوم‌بازار تشویق و ترغیب روستاییان برای توسعه روستاهای خودگردان است افزود: فرد روستایی تا می‌تواند باید تمامی نیازهای غذایی، پوشاک و خدماتی خود را در داخل روستا تولید و تهیه کند تا نیاز به شهر یا ورود کالا از جغرافیایی دیگر به روستا نباشد.
بوم‌بازارها در دوران پسا کرونا
موسس بوم‌بازارهای ایران با اشاره به شیوع ویروس کرونا اظهار داشت: با این اتفاق وزارت ارتباطات قول توسعه فضای مجازی در کل کشور و از جمله روستاها را داده است که جای خوشحالی دارد.
وی افزود: نرم‌افزارهای کسب و کار در روستاها نقش بسیار سرنوشت‌سازی در رونق کسب و کار داشته لذا پیشرفت روستایی از آن افرادی خواهد بود که هرچه زودتر فضای کسب و کار اینترنتی را در تصاحب خود بگیرند.
احسان‌بخش بیان کرد: بوم‌بازار مدلی از کسب و کار اینترنتی خود را چهار ماه قبل با راه‌اندازی صفحه رسمی اینستاگرامی کلید زد و اکنون بوم‌بازارهای اینترنتی استانی را طراحی کرده است.
وی با بیان اینکه طرح جدید بوم‌بازار ۲۶ خرداد ماه ۹۹ به طور همزمان در کشور افتتاح می‌شود افزود: این بوم‌بازارها کالای خود را با استان‌های دیگر به میزان ارزش کالایی هر استان تهاتر خواهند کرد لذا در این روش پول کمتر رد و بدل خواهد شد بلکه تبادل براساس میزان ارزش کالایی است.
این فعال اقتصادی گفت: در رویه و سیاست‌های قبلی بعد از مطالعات اجتماعی و اقتصادی هر روستا برای تاسیس هر بوم‌بازار باید ۳۰ میلیون تومان هزینه می‌کردیم در حالی که در رویه جدید بعد از موضوع کرونا با مبلغی کمتر از پنج میلیون تومان بوم‌بازار مجازی روستایی، تاسیس می‌شود لذا شرایط فروش محصول در بوم‌بازار مجازی هم تغییر کرده است.
وی با بیان اینکه محصولات تولیدی در روستای بوم‌بازار مجازی حتما باید مطابق پروتکل‌های بهداشتی باشد افزود: در بخش توزیع کالا محصولات در سه بخش توزیع محلی، کشوری و خارج از کشور تقسیم‌بندی شده است.
احسان‌بخش اضافه کرد: آینده بشر وابستگی بیشتری به مراقبت فردی و مراقبت جمعی پس از گذر از ویروس کرونا پیدا کرده است.
وی گفت: از این پس تولید محصولات کشاورزی، مواد غذایی و دامی با کنترل افزون‌تر خواهد بود و البته در این پروسه تولید محصولات در محیط‌های کوچک روستایی رونق بیشتری می‌گیرد.
موسس بوم‌بازارهای ایران با ابراز امیدواری از اینکه کرونا زمینه آشتی بیشتر مردم با طبیعت را فراهم کند ادامه داد: اطمینان مردم برای مصرف مواد غذایی بسیار کم می‌شود بنابراین مقررات بهداشتی، سختگیرانه‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد و روستاها و زندگی در دامان طبیعت توسعه بیشتری خواهد یافت.
وی گفت: از همین رو سیاست و اهداف توسعه پایدار در دولت‌ها به سوی روستاها بیشتر خواهد شد که از این فرصت برای جهش تولید نیز می‌توان بهره گرفت.
بوم‌بازار حلقه مفقود در صندوق‌های خرد زنان روستایی
مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: اگرچه از سال‌ها قبل طرح صندوق‌های خرد زنان روستایی در استان اجرا شده و با کمک تسهیلات این صندوق دستاوردهای خوبی را در روستاها شاهد هستیم اما همواره تولیدکنندگان به خصوص زنان روستایی در فروش محصولات خود با مشکل مواجه بودند که بوم بازار به عنوان حلقه گمشده فرایند، تسهیلات، تولید و اشتغال در روستاها این زنجیره را تکمیل کرده است.
شراره شیبانی افزود: طرح صندوق‌های اعتباری خرد از سال ۸۴ با هدف ایجاد بستر مناسب برای زنان روستایی در استان اجرا شده که بتوانند پشتوانه مالی برای تولیدات خود داشته باشند.
وی بیان کرد: گرچه استقبال زنان روستایی از تسهیلات این صندوق‌ها خوب بوده و منجر به رونق تولید و اشتغال در روستاها شده اما در بخش فروش همواره مشکل داشتند.
مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اظهار داشت: از همین رو جهادکشاورزی با موسس بوم‌بازارهای ایران به توافق رسید تا از این ظرفیت برای فروش بیشتر محصولات تولید شده روستایی استفاده کند.
وی گفت: شروع کار مشترک بین جهادکشاورزی و سازمان بوم‌بازارهای ایران در ۱۴ روستا از سال گذشته تاکنون توفیق‌های خوبی داشته است.
شیبانی افزود: با ورود محصولات تولید شده روستایی به بوم‌بازار توانستیم این تولیدات را ارزیابی و دسته‌بندی کنیم و با مدیریت واحد زمینه فروش این محصولات فراهم شد.
وی گفت: به این ترتیب روزهای جمعه با برپایی میز بوم‌بازار زمینه مناسبی برای بازاریابی و فروش محصولات فراهم شد اما شیوع ویروس کرونا این موضوع تحت تاثیر قرار داد.
مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه به دنبال شکل جدید بوم‌بازارها در استان هستیم عنوان کرد: بوم بازار حلقه گمشده فرایند، تسهیلات، تولید و اشتغال در روستاها بود که اکنون این زنجیره تکمیل شده است.
وی با اشاره به ایجاد زمینه بازاریابی بین استان‌ها از طریق سازمان بوم‌بازار افزود: بوم‌بازار تاکنون مورد استقبال اعضای صندوق‌های خرد زنان بوده که باید با توجه به شرایط پیش آمده میزهای فروش را مجازی کرده و در این زمینه نیاز است به سمت آموزش‌های جدید پیش برویم.
شیبانی اظهار امیدواری کرد: طرح بوم‌بازارهای مجازی تدوین شده و امیدواریم با تخصیص اعتباراتی برای زیرساخت‌های این موضوع گام جدید در راستای اشتغال روستایی و جهش تولید برداشته شود.