با اینکه موضوع آزادسازی باندهای فرکانسی۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز که در اختیار صدا و سیماست از مدت‌ها قبل مطرح است؛ ماجرای اخیر از پاسخ وزیر ارتباطات به اعتراض کاربران به کندی سرعت اینترنت روز ۱۳ فروردین گذشته آغاز شد؛ محمدجواد آذری‌جهرمی در حساب کاربری خود در توئیتر و در پاسخ به کاربری که به وی گفته بود اگر قطعی اینترنت دست شما نبود، حداقل مسئولیت وضعیت کندی اینترنت را بپذیرید، نوشت: مسئولیت می‌پذیریم، تلاش هم کردیم. مصرف اینترنت نسبت به یکم اسفند سال قبل حدودا ۲/۵ برابر شده است.
وی افزود: از اول هفته نصب ۸۰۰ هزار پورت اینترنت VDSL در تهران آغاز شده است که ظرف مدت یک ماه به پایان می‌رسد. موبایل را ارتقا دادیم اما ارتقای شبکه موبایل به باند فرکانسی نیاز دارد که فعلا در اختیار صداوسیماست و تا زمانی که فرکانس آزاد نشود، ظرفیت بالاتر نمی‌رود.
منظور وزیر ارتباطات باندهای فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز باشد که در اختیار صداوسیما بوده و بخشی از ظرفیت آن به دلیل تبدیل شدن شبکه های مختلف به دیجیتال به جای آنالوگ بدون‌استفاده مانده است و وزارت ارتباطات هنوز برای در اختیار گرفتن این باندها به نتیجه نرسیده است.
این اظهارنظر از سوی صداوسیما بدون پاسخ نماند و مدیر کل روابط عمومی این سازمان همان روز در توئیتی در پاسخ به آذری جهرمی نوشت: برادرمون سه‌سال نتونست مجلسِ طرفدار خودشون رو اقناع کنه که نظراتش کارشناسیه و نمایندگان زیر بار کارِخلاف قانونی که می‌گوید نرفتند؛ آن‌وقت دوباره میاد میگه تقصیر صداوسیماست اینترنت کُنده!
محمدحسین رنجبران ادامه داد: آقا یا یه دلیل دیگه پیدا کن یا براساس آنچه که خودتون گفتید زمانی که برنامه‌های پرمخاطب صداوسیما پخش می‌شه و ترافیک اینترنت میاد پایین رو به مشترکان پیشنهاد بدید. در ضمن بیخِ گوشمان در ترکیه ۸۸ درصد پوشش اینترنت خانگی است، اما در کشور ما به مدد هنر شما زیر ۴۰ درصد است؛ اینکه دیگه ربطی به صداوسیما نداره.
این مناظره توئیتری به تدریج به فضای واقعی نیز راه پیدا کرد و پای افرادی از هر دو طرف ماجرا باز کرد؛ نسترن محسنی معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، رضا علیدادی معاون توسعه و فناوری سازمان صداوسیما، حسین فلاح جوشقانی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری معاون وزیر و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات و امیرحسن نافذ مدیرکل نظارت و طیف فرکانس صداوسیما و حتی رضا تقی‌پور، وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات بخشی از افرادی بودند که به تدریج به آن پیوستند.
اصل ماجرا چیست؟
اپراتورهای موبایل برای ارائه نسل چهارم تلفن‌های همراه از باندهای فرکانسی متفاوتی استفاده می کنند. طیف فرکانسی ۲۶۰۰ مگاهرتز و طیف ۸۰۰ مگاهرتز که برای تأمین فرکانس تلویزیون‌های زمینی استفاده می‌شد با دیجیتال شدن کانال‌های تلویزیونی در اختیار خدمات موبایل قرار گرفت و طیف فرکانسی ۷۰۰ مگاهرتز نیز که از آن در دنیا به عنوان باند طلا یاد می‌شود از جمله باندهای قابل استفاده برای اینترنت ۴G یا نسل چهارم و حتی نسل پنجم تلفن های همراه است. در ایران نیز اپراتورها از باندهای فرکانسی ۱۸۰۰ مگاهرتز، ۲۶۰۰ مگاهرتز و ۳۵۰۰ مگاهرتز برای ارائه خدمات به مشترکان خود استفاده می کنند.
شماری کارشناسان معتقدند باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز برد زیادتری دارند و استفاده از این باندهای فرکانسی می تواند برای توسعه شبکه های تلفن همراه در مناطق مختلف به ویژه در مناطق روستایی و کم‌جمعیت، استفاده شود. بر همین اساس اتحادیه بین المللی مخابرات نیز از سال‌ها پیش به سازمان‌های تلویزیونی پیشنهاد کرد این فرکانس ها را آزاد و در اختیار اپراتورهای موبایل بگذارند زیرا با دیجیتالی شدن تلویزیون ها و استفاده از فناوری‌های ماهواره‌ای، بهتر می شود از این فرکانس‌ها استفاده کرد.
موضوعی که در پاسخ نسترن محسنی به رضا علیدادی در خصوص آزادسازی باندهای فرکانسی ۸۰۰-۷۰۰ مگاهرتز آمده است: وی در این پاسخ ابتدا به سند سال ۲۰۰۶ مجمع جهانی مخابرات (ITU) اشاره کرد و گفت: بفرمایید سندی که در سال ۲۰۰۶ توسط رییس فعلی سازمان صدا و سیما در مجمع جهانی مخابرات و به نمایندگی از جمهوری اسلامی امضا شده، چه بوده است؟
سند یادشده به نام توافقنامه ژنو ۲۰۰۶ (GE۰۶) به امضای هیات‌های نمایندگی کشورهای مختلف رسیده و به استناد اصل سند از ایران نیز نمایندگانی از سازمان صداوسیما و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، آن را امضا کرده اند.
بر اساس این توافق بیش از یکصد کشور؛ از جمله ایران متعهد شدند تا شش سال گذشته یعنی سال ۲۰۱۵ میلادی پخش رادیو تلویزیونی خود را به طور کامل از آنالوگ به دیجیتال تبدیل و به این شکل باندهای ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز را آزاد کنند تا امکان استفاده از این مناب برای اپراتورهای مخابراتی فراهم شود.
با اینکه آمار درستی از استفاده صداوسیما از این فرکانس ها وجود ندارد؛ بیشتر گفته می شود اکنون حداکثر استفاده‌ای که صدا و سیما از کل باند دارد به ۱۵ درصد می‌رسد. با این حساب بقیه آن قابل آزادسازی و استفاده در بخش‌های دیگر است.
با وجود این، امیرحسن نافذ با اشاره به حضور خود در اجلاس ۲۰۰۶ اتحادیه جهانی مخابرات در ژنو و ارتباط مستمر با این اتحادیه گفته است: برخلاف ادعای وزارت ارتباطات موضوع اصلی آن اجلاس توسعه تلویزیون دیجیتال در کل باند یو اچ اف شامل باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز بود و ربطی به تخلیه باند نداشت.
مدیرکل نظارت و طیف فرکانس صداوسیما با بیان اینکه خدمات رایگان تلویزیونی به مردم زمینی ارائه می‌شود تصریح کرد: برخلاف بسیاری کشورها خدمات رایگان تلویزیونی ما روی ماهواره نیست و از طریق همان یو اچ اف UHF است که باند ۷۰۰ و ۸۰۰ (مگاهرتز) قطعه‌ای از آن محسوب می‌شود و نمی‌توانیم آن را قطع کنیم.
با وجود این امر، حسین فلاح جوشقانی رییس سازمان تنظیم مقررات رادیویی و تلویزیونی نیز در مصاحبه ای با روزنامه ایران در این زمینه گفت: فرکانس های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز پوشش دهی تلفن همراه را افزایش می دهد. به عبارتی چون ضریب نفوذ امواج فرکانسی است، موجب می شود کاربر به شبکه ارتباطی متصل شود و سرعت و کیفیت اینترنت افزایش یابد.
اکنون نبود فرکانس های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز کافی در کشور مشکلات ارتباطی را در حوزه تلفن همراه به وجود آورده است، به طوری که با اشباع ظرفیت اپراتورهای تلفن همراه اکنون پوشش‌دهی آنتن تلفن همراه در داخل ساختمان ها با مشکل مواجه شده و مردم از اینکه در داخل ساختمان از پوشش کافی برخوردار نیستند، بسیار گلایه دارند و این مشکل با استفاده از فرکانس هایی که به صورت انحصاری در اختیار سازمان صدا و سیماست، حل می شود.
فلاح افزود: صدا و سیما ازاین فرکانس ها هیچ استفاده ای نمی کند و این منابع ملی در حال هدر رفتن است. از سوی دیگر برای پوشش دهی بیشتر تلفن همراه باید هر ۱۰ تا ۵۰ متر سایتی راه اندازی شود ولی وقتی چنین امکاناتی در کشور وجود دارد و در شرایط کنونی که همه در حال هزینه کردن برای مهار ویروس کرونا هستند، چرا باید هزینه اضافی کرد.
معاون وزیر ارتباطات نیز به توافقنامه سال ۲۰۰۶ اشاره می کند و می گوید: در سطح جهانی در این کنفرانس تصمیم گرفته شد پخش همگانی رادیو و تلویزیون آهسته دیجیتالی شود و در این راستا مقرر شد از فرکانس های بالای یک گیگاهرتز استفاده و تا ۴ برابر بیشتر شود و این کار ادامه یافت به طوری که در سال ۲۰۱۵ پخش آنالوگ متوقف و بنابراین به طور طبیعی فرکانس های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز تخلیه شد و بدون استفاده ماند.
وی تصریح می‌کند: در کنفرانس بین المللی رادیویی که هر ۴ سال یکبار برگزار می شود، مقرر شد کاربری این بخش به تلفن همراه اختصاص یابد. از ابتدای این مباحث یعنی از سال ۲۰۰۶ تاکنون خسروی و علی عسگری رییس سازمان صدا وسیما که در آن زمان مسئول رگولاتوری سازمان (معاون توسعه و فناوری رسانه) بود، در این جلسات حضور داشتند و این موضوع را پذیرفته و امضا کردند ولی متاسفانه هنوز این فرکانس ها به بخش تلفن همراه اختصاص نیافته است.
راهکار مرکز پژوهش های مجلس
بر همین اساس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سلسله بررسی مصوبات کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال آینده، پیشنهاد داده است در اجرای مواد (۳)، (۶۷)، (۶۸) و (۶۹) قانون برنامه ششم توسعه کشور، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری سازمان صداوسیما سیما مکلف به تخصیص دوباره و برگزاری مزایده اجاره باندهای فرکانس تجاری ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز و واریز درآمد حاصله به ردیف درآمدی ۱۴۰۱۰۶ شوند.
در مقدمه توجیهی این پیشنهاد آمده است: با گذار فناوری پخش صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران از آنالوگ به دیجیتال، قسمت زیادی از باند ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز بلاستفاده مانده است. با توجه به کاربردهای این باند فرکانسی در ارتقای امنیت و پایداری ارتباطات نیروهای امنیتی، انتظامی و امدادی، ارزش بالای اقتصادی آن برای اپراتورهای مخابراتی و نقش آن در صرفه‌جویی ارزی ناشی از کاهش هزینه واردات تجهیزات مخابراتی، نیاز است که این باندهای فرکانسی دوباره تخصیص داده شوند و بخش‌های تجاری آن از طریق مزایده به اپراتورهای مخابراتی عرضه شود.
ازآنجا که ایستگاه‌های فرستنده رادیویی اپراتورهای تلفن همراه با استفاده از این باندهای بسامدی می‌توانند مساحتی تا ۴ برابر میزان فعلی را پوشش بدهند، استفاده از این باندهای فرکانسی در اکثر کشورهای دنیا در دستور کار قرارگرفته است تا هزینه پوشش مناطق روستایی و شهری در کشورها کاهش پیدا کند.
در ادامه پیشنهاد مرکز پژوهش ها تاکید شده است: طبق محاسبات انجام شده، در ایران و در شرایط محدودیت منابع ارزی، عدم استفاده از این باندهای فرکانسی موجب افزایش هزینه پوشش مناطق مختلف کشور حدوداً به میزان ۴ برابر خواهد شد. از سوی دیگر با افزایش نصب تلویزیون‌های هوشمند و رواج مشاهده کانال‌های تلویزیونی با استفاده از تلفن هوشمند، استفاده اقشار جامعه از تلویزیون نیازمند افزایش پهنای باند و کاهش هزینه دسترسی خواهد بود. تجربه جهانی هم نشان می‌دهد گذر فرکانسی از پخش تلویزیونی آنالوگ به دیجیتال دسترسی بسیاری از مناطق محروم به شبکه‌های تلویزیونی را با مشکل مواجه ساخته است. البته اواخر بهمن ماه ۹۷ نیز کمیسیون تلفیق، مصوبه کمیسیون صنایع در خصوص آزاد سازی فرکانس های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز را رد کرده بود.
طرح موضوع فرکانس‌ها در مجلس و جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا
اخیرا نائب رئیس کمیسیون صنایع و معادن در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت وگو با یکی از رسانه ها در این مورد توضیح داد: اکنون وزارت ارتباطات می گوید این فرکانس ها بسیاری از مشکلات اینترنت کشور را حل می کند؛ پس باید این منابع که منابع ملی است از طرف صداوسیما آزاد شود و در اختیار این وزارتخانه قرار گیرد.
فریدون احمدی، البته با اشاره به امکان حل این مشکل به دلیل حضور رئیس سازمان صداوسیما در جلسات هیات دولت و با گفت و گوی طرفین، تصریح کرد: در صورتی که این مشکل حل نشود مجلس شورای اسلامی آن را پیگیری خواهد کرد تا به نتیجه برسد.
سخنگوی دولت نیز ۱۸ فروردین در نشست خبری آنلاین با خبرنگاران اعلام کرد با توجه به افزایش میزان مصرف اینترنت از زمان شیوع کرونا در کشور و به دلیل پر شدن ظرفیت‌های فرکانسی در شبکه تلفن همراه، در جلسه آینده ستاد ملی مبارزه با کرونا، آزادسازی باندهای فرکانسی صداوسیما مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
علی ربیعی، سخنگوی دولت در نشست آنلاین خبری خود هم در پاسخ به خبرنگاران اعلام کرده که در جلسه آینده ستاد مبارزه با کرونا آزادسازی این فرکانس‌ها مورد بحث قرار خواهد گرفت.