چند روزی است که فصل برداشت گندم در قلعه‌گنج آغاز شده اما کمبود کُمباین و نرخ بالای اجاره این دستگاه باعث شده بسیاری از گندم‌کاران نتوانند محصول خود را به موقع درو کنند، اما افزایش کرایه کُمباین‌ها هم بی علت نبوده و کمباین‌داران برای قیمت‌های بالای امروز، دلایلی دارند.
با دیدن سردرگمی گندم‌کاران در راهروهای ادارات آن هم در این روزهای کرونایی برای شکایت از هزینه‌های بالای برداشت محصول، تصمیم گرفتیم با یک بررسی میدانی به عوامل این سردرگمی‌ها دست یابیم و این نقطه کور را نمایان کنیم تا شاید برای بهبود وضعیت موجود، تدبیری شود. نقطه کور در اصطلاح به نقطه‌ای می‌گویند که وجود دارد اما به راحتی دیده نمی‌شود.
موارد متعددی دست به دست هم داده تا کشاورزِ قلعه‌گنجی ما امروز نتواند محصول خود را در زمان مناسب درو کند، مسلما افزایش قیمت سوخت باعث افزایش کرایه‌های حمل و نقل و به تبع آن گرانی لاستیک کامیون‌ها شده و درنهایت این زنجیره تا مزرعه ادامه پیدا می‌کند.
دولت برای اینکه کامیون‌ها و شرکت‌های حمل و نقلی، کرایه‌ها را بیش از اندازه بالا نبرند تسهیلاتی همچون توزیع لاستیک یارانه‌ای و سهمیه سوختِ بیشتر درنظر گرفته اما با این حال مشاهده می‌کنیم برخی از شرکت‌ها به نرخنامه‌های مصوب اعتنایی نمی‌کنند و تبعات این بی‌اعتنایی، امروز باری بر دوش کشاورزان ساده و بی‌آلایش روستا شده است.
یادتان است سال گذشته بیش از ۱۳۰ شرکت حمل و نقل در جنوب کرمان به علت تخلفات نرخنامه‌ای جریمه شدند، اما آیا واقعا مشکل اصلی جریمه کردن شرکت‌هاست یا علت را باید در جای دیگری جست و جو کرد. از طرفی بسیاری از مردم با قوانین و مقررات آشنایی لازم را ندارند و در همین جنوب کرمان بارها اعلام شده مردم تخلفات مربوط به این حوزه را به شماره ۰۳۴۴۳۳۵۲۱۳۹ اداره کالا و مسافر اداره‌کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای گزارش کنند تا در کمترین زمان ممکن رسیدگی شود.
همچنین با هدف تشویق رانندگانی که از ابتدای بهمن ۹۸ تا پایان خرداد ۹۹ از مبدأ شهرستان‌های جنوبی استان کرمان (جیرفت، کهنوج، منوجان، قلعه‌گنج، عنبرآباد، رودبار جنوب و فاریاب) اقدام به حمل محصولات کشاورزی کنند، ۳۰ درصد سوخت بیشتر به عنوان سوخت تشویقی اختصاص داده شده است. اختصاص این سوخت‌های تشویقی برای این است که شرکت‌ها خودسرانه دست به افزایش نرخ حمل محصولات کشاورزی نزنند و نیک است بدانید روزانه بیش از ۲ هزار کامیون اقدام به بارگیری و حمل محصولات کشاورزی از جنوب کرمان به بازارهای هدف می‌کنند.
و اما گندم، یکی از محصولات استراتژیک کشور بوده که حتما می‌بایست در زمان مناسب برای برداشت آن اقدام شود و همه کشورها تلاش می‌کنند با هر ترفندی حتی بهره‌گیری از شِگردهای تراریخته‌ای، در تولید این محصول به خودکفایی برسند و در کشور ما هم برای رسیدن به این مهم، اقدامات زیادی انجام شده اما کشاورزان این سرزمین با دوری از کِشت‌های تراریخته، سلامت مردمشان را فدای تولید بیشتر نکرده‌اند و برای همین است کشوری همچون آمریکا حدود ۶۰ میلیون تن گندم در سال تولید می‌کند و تولید ایران حدود ۱۴ میلیون تن است.
برداشت گندم باید به موقع انجام شود، برداشت زودتر یا دیرتر از موقع، موجب کاهش کیفیت آن می‌شود. برداشت زود هنگام محصول همچنین باعث پایین آمدن کیفیت گندم خواهد شد و نکته قابل تامل اینکه جنوب کرمان با اینکه به عنوان یک قطب کشاورزی شناخته می‌شود اما به تعداد لازم، ماشین‌آلات کشاورزی برای برداشت به موقع غلاتی همچون گندم و جو را در اختیار ندارد.
بنا به اعلام مسوولان وزارت جهاد کشاورزی، ۱۶ استان کشور با کمبود کُمباین مواجه هستند و این کمبود همواره در فصل برداشت، کشاورزان این استان‌ها را با مشکلاتی مواجه کرده است چون آنها برای درو کردن مزرعه خود می‌بایست منتظر کُمباین‌های مهاجر باشند.بنا به اعلام مسوولان وزارت جهاد کشاورزی، ۱۶ استان کشور با کمبود کُمباین مواجه هستند و این کمبود همواره در فصل برداشت، کشاورزان این استان‌ها را با مشکلاتی مواجه کرده است چون آنها برای درو کردن مزرعه خود می‌بایست روزها چشم‌به‌راه باشند تا کُمباین‌های مهاجر از راه برسند.
به گفته کامبیز عباسی رییس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی، در کشور ما بیش از ۱۰ هزار و ۳۰۰ کُمباین مهاجر وجود دارد که در زمان برداشت محصولات زراعی، از استانی به استان دیگر حمل می‌شوند و قطعا جابجایی چنین محموله‌های ترافیکی با تریلی در جاده‌ها می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد و این جدای از خطرات انتقال آفت‌های مختلف و شیوع ویروس کرونا است. تعداد کُمباین‌های بومی استان‌ها نیز حدود ۱۶ هزار دستگاه است که تعداد زیادی از آنها به بازسازی و تعمیر نیاز دارند.
قریب به اتفاق صاحبنظران بر این باورند که دولت باید با حمایت ویژه از کارخانه‌های کُمباین‌سازی و تخصیص اعتبار لازم به استان‌هایی که با کمبود کُمباین مواجه هستند، برای همیشه این چالش زنجیره‌ای را برطرف کند. بی شک چنین اقدامی می‌تواند جهش خوبی در تولید محصولات زراعی همچون گندم رقم بزند چراکه سطح زیر کشت گندم و جو در کشور ما بیش از هفت میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار است. و کارشناسان کشاورزی پیش‌بینی کرده‌اند امسال تولید گندم در کشور به ۱۴ میلیون تن برسد.
اگر بخواهیم در زمان برداشت گندم و سایر غلات با مشکلات اینچنینی مواجه نشویم باید سالانه یکهزار و ۲۰۰ دستگاه کُمباین در کشور تولید شود، البته علی‌اصغر حمیدی‌فر مدیرعامل شرکت کمباین‌سازی اراک هم اعلام کرده، این شرکت آمادگی تولید هر تعداد کُمباین را دارد. مدیران کمباین‌سازی اراک عنوان کرده‌اند، این شرکت با تولید یکهزار کُمباین در سال ۹۶ ثابت کرد که توانایی تامین نیاز داخل کشور را دارد. حال که در آستانه چهارمین سال خودکفایی تولید گندم هستیم، ضرورت سرمایه‌گذاری روی تامین ماشین‌آلات کاشت و برداشت بیش از پیش احساس می‌شود.
برگردیم به نقطه کوری که تقریبا آشکار شده است، طبق بررسی‌های انجام شده، نظارت بر فعالیت کُمباین‌های مهاجر را هیچ نهادی بر عهده نمی‌گیرد، جهاد کشاورزی موضوع را به اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای حواله می‌دهد و این اداره هم می‌گوید ما فقط بر عملکرد شرکت‌های حمل و نقل نظارت می‌کنیم و درست هم می‌گویند، ظاهرا نظارت بر عملکرد کُمباین‌ها در حیطه کاری این مجموعه نیست که اگر هم باشد کاری از دستشان ساخته نیست چون مشکل کار در جای دیگری است، درحقیقت باید برای فصل برداشت محصولات کشاورزی، فصل تازه‌ای از مدیریت جهادی رقم بخورد.
همه می‌دانیم در کشور ما به فراخور موقعیت‌ها و زمان‌ها، تدابیر مختلفی اتخاذ می‌شود، تدابیری همچون طرح تنظیم بازار میوه شب عید و طرح‌هایی از این قبیل و شایسته است چنین طرح‌هایی برای فصل برداشت محصولات زراعی و باغی به مرحله اجرا گذاشته شود تا کشاورزان زحمتکش مجبور نباشند زیر بار گرانی‌های خارج از برنامه بروند و انصاف نیست بعد از یک فصل تلاش در مزرعه، سودی حاصل نکنند.
ارسلان صادقی از کشاورزان گندم‌کار قلعه‌گنج و جزو نخستین کشاورزانی است که گندم خود را برداشت کرده، او در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به مشکلات برداشت محصول گندم پرداخت و گفت: هیچگونه نظارتی از سوی جهاد کشاورزی بر نرخ کُمباین‌ها وجود ندارد، درحالیکه مطابق نرخنامه جهاد کشاورزی کرایه برداشت گندم با کمباین ۳۵۰ هزار تومان در هکتار است اما رانندگان کُمباین نرخنامه ذکر شده را قبول ندارند و به صورت ساعتی کار می‌کنند.
این گندم‌کار جنوبی با بیان اینکه نرخ اعلامی جهاد کشاورزی برای برداشت گندم کمتر از ۲۰۰ هزار تومان در ساعت است اظهار داشت: در حال حاضر برخی از کمباین‌دارها هر هکتار را ساعتی ۴۰۰ هزار تومان درو می‌کنند و معمولا حین درو و ساعت برداشت، کمباین پنچر می‌شود یا به تعمیر نیاز دارد و مدت زمانی که صرف رفع عیب کمباین می‌شود نیز به حساب کشاورز است.
صادقی تصریح کرد: از مزرعه ما تا مرکز خرید چاه‌دادخدا ۳۰ کیلومتر فاصله است که رانندگان کامیون برای حمل ۱۰ تُن گندم مبلغ ۷۰۰ هزار تومان کرایه تعیین کرده‌اند و وقتی به جهاد کشاورزی مراجعه می‌کنیم می‌گویند بحث افزایش کرایه به راهداری مربوط است، به راهداری مراجعه می‌کنیم عنوان می‌کنند که فقط می‌توانیم بر عملکرد شرکت‌های باربری نظارت داشته باشیم و نمی‌توانیم بر قیمت‌های کامیون‌های شخصی نظارت کنیم. این حکایت سردرگمی‌های ما در فصل برداشت است.
کشاورز قلعه‌گنجی ادامه داد: پرواضح است که کامیون‌داران و کُمباین‌داران از قبل باهم صحبت کرده و کرایه درو و حمل گندم را تعیین کرده‌اند.
صادقی با بیان اینکه مشکل بعدی گندم‌کاران در فصل برداشت، کاه گندم است که روی زمین باقی می‌ماند گفت: مدیران مجتمع پرورش بُز قلعه‌گنج، با ما که ۱۰ کشاورز همجوار آن مجتمع بودیم قرارداد بستند محصول ۱۰۰ هکتاریمان را خریداری کنند اما هیچگونه دستگاه و تجهیزات بسته‌بندی و پرس کاه در این منطقه وجود ندارد یا به سختی پیدا می‌شود و بسیاری از کشاورزان که از محل فروش کاهِ گندم می‌توانند بسیاری از هزینه‌های اضافی را جبران کنند امروز کاهِ آنها را باد می‌برد.
محمد احمدیان گندم‌کار اهل روستای سلمانیه بخش چاه‌دادخدا نیز عنوان کرد: ۵۰ هکتار گندم به صورت بارانی و با دستگاه پیشرفته، آبیاری کرده و امروز محصول او طلایی رنگ شده و آماده درو است.
او بیان داشت: بیش از ۲ روز در انتظار رسیدن کُمباین بودم و احتمال دارد در این فاصله خوشه‌های گندم مزرعه‌ام به علت خشک شدن و وزش باد یا باران تکانده شود و محصول آسیب جدی ببیند.
وی تصریح کرد : این روزها تنها دل‌خوشی کشاورزان چاه‌دادخدا راه‌اندازی مرکز خرید گندم است و بابت این اتفاق از مدیران جهاد کشاورزی قدردانی می‌کنیم.
گلایه کمباین‌داران از هزینه‌های حمل و نقلی
وحید اورنگی یکی از کمباین‌دارانی است که از استان فارس برای درو کردن گندم به قلعه‌گنج آمده است. او نیز تصریح کرد: برای حمل کُمباین تا قلعه‌گنج ۶ میلیون تومان هزینه کردم و با استخدام ۲ راننده به صورت ۲۴ ساعته کار می‌کنیم.
وی اضافه کرد: برای دروی گندم کشاورزان با مشکل کمبود سوخت مواجه هستیم و در هر شبانه‌روز ۲۵۰ لیتر گازوئیل مصرف می‌کنیم و این در حالی است که روزانه بیشتر از ۲۰۰ لیتر سوخت به ما نمی‌دهند.
اورنگی به هزینه‌های رفت و آمد از شهر به محل مزارع گندم برای تامین سوخت اشاره کرد و گفت: سال گذشته به هر راننده سه میلیون تومان حقوق پرداخت می‌کردیم اما امسال راننده‌های کُمباین با حقوق کمتر از ۶ میلیون تومان کار نمی‌کنند و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور باید گفت که آنها هم حق دارند کمتر از این مقدار کار نکنند.اورنگی به هزینه‌های رفت و آمد از شهر به مزارع گندم برای تامین سوخت اشاره کرد و گفت: سال گذشته به هر راننده سه میلیون تومان حقوق پرداخت می‌کردیم اما امسال راننده‌های کُمباین با حقوق کمتر از ۶ میلیون تومان کار نمی‌کنند و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور باید گفت که آنها هم حق دارند کمتر از این مقدار کار نکنند.
وی به هزینه‌های تامین و تعویض لوازم یدکی کُمباین هم اشاره کرد و افزود: یک عدد بُلبرینگ را در شیراز ۱۰۰ هزار تومان می‌خریدیم اما اینجا باید بابت همان قطعه ۲۰۰ هزار تومان یا بیشتر بپردازیم، همچنین برای خرید یک عدد تسمه ۱۰۰ هزار تومانی باید تمامی شهرستان‌های اطراف را بگردیم و اگر هم پیدا کنیم قیمتش کمتر از ۲۵۰ هزار تومان نیست.
مالک کُمباین اظهار داشت: نرخ تعیین شده از سوی جهاد کشاورزی ۱۶۵ هزار تومان در ساعت است اما من با توجه به هزینه‌های ذکر شده با ۱۹۰ هزار تومان کار می‌کنم و قبل از دروی محصول، علت افزایش قیمت را به کشاورز می‌گویم.
علی شاهی یکی دیگر از کُمباین‌داران و از استان اصفهان به این منطقه محروم آمده است، او هم از هزینه‌های بالای حمل و نقل گلایه کرد و گفت: از اصفهان تا اینجا ۹ میلیون تومان بابت حمل کُمباین کرایه پرداخت کردم و هر ماه ۱۲ میلیون تومان دستمزد به ۲ راننده کمباین پرداخت می‌کنم.
شاهی تصریح کرد: کمبود سوخت و لوازم یدکی تنها بخشی از مشکلات کمباین‌داران است، از طرفی کُمباین‌های ما انبار کاه دارد و همزمان با درو، کاه‌های گندم را هم جمع‌آوری می‌کنیم و این در حالی است که جهاد کشاورزی در نرخنامه خود برای جمع‌آوری کاه هیچ مبلغی را لحاظ نکرده و تنها به برداشت محصول اشاره کرده است.
رییس جهاد کشاورزی قلعه‌گنج هم در خصوص مشکلات برداشت محصول کشاورزان این شهرستان به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از مشکلاتی که در بحث برداشت گندم وجود دارد کمبود کامیون برای حمل محصول از مزرعه به مراکز خرید است.رییس جهاد کشاورزی قلعه‌گنج هم در خصوص مشکلات برداشت محصول کشاورزان این شهرستان به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از مشکلاتی که در بحث برداشت گندم وجود دارد کمبود کامیون و کُمباین برای برداشت و حمل محصول از مزرعه به مراکز خرید است.
غلامعباس سلیمانی تصریح کرد: افزایش نرخ کرایه‌های حمل و نقل نیز موجب شده کشاورزان نتوانند محصول خود را به موقع حمل کنند و برای حل این مشکل طی جلسه‌ای که در فرمانداری و با حضور مسوولان راهداری داشتیم مقرر شد کرایه حمل و نقل کامیون‌ها براساس نرخنامه اداره راهداری باشد.
وی همچنین با اشاره به رعایت اصول بهداشتی و تدابیر پیشگیری از شیوع کرونا در فصل برداشت گندم اظهار داشت: با هماهنگی مرکز بهداشت و درمان قلعه‌گنج مقرر شده تمامی دستگاه‌های کُمباین و کامیون‌ها در مبادی ورودی شهرستان ضدعفونی و غربالگری راننده‌ها نیز انجام شود.
رییس جهاد کشاورزی قلعه‌گنج اضافه کرد: تاکید کردیم کارشناسان بهداشتی، باربری‌ها را مرتب و روزانه بازدید و بررسی کنند و عملیات ضدعفونی مقر آنها انجام شود، همچنین راننده‌های کامیون‌ها از ماسک و دستکش استفاده کنند و به کشاورزان توصیه شده نکات بهداشتی را رعایت کرده و محل اسکان رانندگان از منازل مسکونی جدا باشد.
برداشت محصول گندم از نوزدهم فروردین‌ماه در سطح ۱۰ هزار هکتار از مزارع شهرستان قلعه‌گنج آغاز شده و کشت گندم حدود ۶۰ درصد مزارع این شهرستان به صورت مکانیزه و با استفاده از دستگاه‌های کارنده انجام شده و طی سال‌های اخیر به یاری تکنولوژی، روش کاشت و برداشت‌های سنتی تغییر کرده و برای برداشت گندم قلعه‌گنج حدود ۷۰ دستگاه کُمباین و سایر ماشین‌آلات کشاورزی از استان‌های دیگر به تدریج وارد این شهرستان می‌شود. روند برداشت این محصول تا پایان اردیبهشت‌ماه جاری ادامه خواهد داشت و پیش‌بینی می‌شود امسال ۴۰ هزار تُن گندم از سطح مزارع قلعه‌گنج برداشت شود.
بنا به گفته مسوولان، در راستای تسهیل خرید محصول گندم کشاورزان این دیار یک مرکز خرید گندم در بخش چاه‌دادخدا راه‌اندازی شده و گندم دروم به ازای هر کیلوگرم ۲ هزار و ۶۰۰ تومان و گندم معمولی هر کیلوگرم ۲ هزار و ۵۰۰ تومان از کشاورزان قلعه‌گنجی خریداری می‌شود.
ناگفته نماند ۵۳۰ هکتار از مزارع گندم این منطقه محروم بر اثر سیل بهاری دچار خسارت ۱۰۰ درصدی شد، درواقع گندم‌کاران قلعه‌گنج، پنج میلیارد تومان خسارت دیدند.
قاچاق گندم هم یکی دیگر از چالش‌های این منطقه است که در گزارش بعدی به آن خواهیم پرداخت.