این نشست دیروز (سه شنبه) با مشارکت عباس خامه‌یار رایزن فرهنگی ایران در لبنان، حجت الاسلام و المسلمین مبلغی از اساتید حوزه علمیه قم، شیخ شفیق جرادی مدیر آکادمی «المعارف الحِکمیه»، کشیش آنطوان ضو دبیر کمیته اسقفی گفت وگوی اسلام و مسیحیت، شیخ زهیر جعید معاون رئیس شورای اداری تجمع علمای مسلمین لبنان و سید علی قاسم هماهنگ کننده گفت وگوی ادیان در لبنان و مصطفی اللداوی از فلسطین و ادریس هانی از متفکران کشور مغرب برگزار شد.
در ابتدای این نشست خامه‌یار به تاریخچه جدال عقل و ایمان اشاره نمود و نگاه فلاسفه به این دو مقوله را تبیین کرد.
رایزن فرهنگی ایران در لبنان گفت: ایمان از نگاه برخی از فیلسوفان نشانه قدرت معنوی ورابطه درونی میان انسان و خداوند است که عقل و استدلالهایش راهی برای ادراک به ماهیت آن ندارد.
وی افزود: کرونا بیش از هرچیزی، توانست با قدرت فوق‌العاده، هوش شگرف و مهارت ابداع‌گونه‌اش در هدف‌گیری، غرب و به اصطلاح تمدن نوظهورش را مورد اصابت دقیق قرار دهد. این رویداد، نظریه‌های «پایان تاریخ و آخرین انسان» فرانسیس فوکویاما و «برخورد تمدن‌های» ساموئل هانتینگتون را که با نگاه برتری‌جویانه غرب نسبت به تمام بشریت مطرح شد و بر مفاهیمی مانند دموکراسی، حقوق بشر و ابرتکنولوژی ادعایی غرب استوار شده را آشفته ساخت و مفاهیم غیر واقع‌گرایانه این مکاتب و نگاه مزورانه شان به انسان را، عریان و به نمایش گذاشت.
وی در ادامه به مفهوم مقدس ایمان از نگاه فلاسفه و متکلمان مسلمان شرق و غرب اشاره کرد و در نهایت با استدلال خود به حدیث شریف «من عرف نفسه فقد عرف ربه» تکیه‌گاه عرفان را بازگشت به خودش و شناخت خود که مقدمه شناخت خداوند است، دانست.
خامه یار با اشاره به همه گیری کرونا که باعث شده بشر بار دیگر به درون خود فرو رود و برای شناخت عمده ذات خود، نگاهها را متوجه قدرت الهی کند، گفت: جهان در انتظار علم است تا راه حلی بیابد و بشریت نیز دست‌هایش به سوی آسمان بلند شده است تا رحمت الهی را طلب کند و راه میانبری بیابد.
رایزن فرهنگی ایران در لبنان ضمن نگاه به مقوله ایمان در ادیان الهی، آن را تنها راه برای دریافت عظمت و قدرت خداوند و درخواست کمک از او برشمرد و گفت: درخواست کمک از خداوند می کنیم تا رحمتش را بر ما نازل کند و این بلا را از سر ما بر طرف کند.
خامه‌یار در پایان گفت: رایزنی فرهنگی ایران در لبنان در شرایط پیش آمده راه خود را به شکلی دیگر ادامه می‌دهد و فعالیت‌هایش را در فضای مجازی با شدت بیشتری ادامه خواهد داد. زیرا فرهنگ یکی از سلاح‌های اصلی مقابله با چالش هاست و اگر سستی ایجاد شود دیگر بیداری نخواهد ماند و اگر فرهنگ هم ادامه یابد تاریکی باقی نخواهد ماند.
سپس سراسقف آنطوان ضو دبیر لبنانی کمیته اسقفی گفتگوی میان اسلام و مسیحیت با دعا برای سلامتی تمام بیماران و رفع بلای کرونا از جهان از برگزار کنندگان این نشست مجازی تشکر کرد و گفت: کرونا همچنان ناشناخته است که آیا منشأ انسانی دارد و یا حیوانی؟ اما مهم این است که این مصیبت و این بحران تمام دنیا را فرا گرفته و هیچ منطقه و دینی را استثنا نکرده است. مشکل وجود نقص در ایمان ماست.
وی افزود: نخست باید بگویم که این بحران نه از سوی خداوند بوده و نه از سر خشم و غضب الهی است؛ خداوند نازل کننده رحمت و کمک کننده و خالق انسان ها و نجات بخش آنها است و نه وارد کننده ضربه به آنها! اوست که ما را کمک می کند تا بر کرونا غلبه کنیم، بنابراین علت این بیماری خداوند نیست بلکه علت آن انسانی است که از خداوند دور شده است.
اسقف ضو اضافه کرد: ما در تمدنی به سر می‌بریم که در حال دور شدن از خداوند و ارزشها است. لذا باید به سوی خداوند بازگردیم و بدانیم که هستی ساخته دست او است و بدون او امکان زندگی وجود ندارد و انسان جانشین خداوند بر روی زمین و مرجعیت او همان خداوند است. حال هر شرارتی که در جهان به نام دین و یا سیاست رخ می دهد، به فرمان خداوند نبوده و او اجازه چنین کاری را به بشر نداده است نه اجازه قتل انسان ها و نه اجازه برافروختن جنگ ها و نه تجاوز به اموال انسان ها ... زندگی باید از آنِ مستمندان باشد.
استاد لاهوت دانشگاه مسیحی حکمت تصریح کرد: دین اسلام و مسیحیت نقش ویژه ای را ایفا می کنند، در این میان جایگاه «لاهوت لحظه» یا «فقه لحظه‌ای» کجاست؟ ما نمی خواهیم مردم را محکوم کنیم و نمی خواهیم به آنها فخر بفروشیم که از آنان برتریم، اسلام و مسیحیت باید به «فقه لحظه» روی آورند که در هر لحظه از زمان باید چه اقدامی را متناسب با آن شرایط انجام دهند.
وی خاطر نشان کرد: فقه لحظه یعنی این که در هر لحظه از زمان خداوند سخنان خود را بر ما نازل می کند، حال باید چگونه این بحران و گرفتاری بشریت را حل کنیم؟ بنابر این مسئله را نباید با نگاه تاریخی دنبال کرد که چه کسی بر حق است و یا بر حق نیست، بلکه مسئله این است که ما در برابر یک تجربه بزرگ و جدی روبرو هستیم و در این تجربه تنها بر قدرت ایمان به خداوند می توان تکیه کرد. اوست که ما را درمان خواهد کرد و اوست که این بلا را از سر ما باز خواهد کرد، بنابر این بر او تکیه کنیم و به جوهر دین باز گردیم، به محبت به یکدیگر و به رحمت، برادری و تواضع باز گردیم و یکدیگر را به شرارت متهم نکنیم.
سراسقف آنطوان ضو سپس گفت: ما از سوی خالقمان و پروردگارمان دعوت شده ایم، جهان ملک شخصی کسی نیست، مالکیت جهان از آنِ خداوند است بنابراین هیچ کسی و هیچ قدرت سیاسی و اقتصادی حق ندارد تا هر آن چه که بخواهد عمل کند و جنگ افروزی کند و بلا و گرفتاری ایجاد کند.
در شرایط بحرانی که تمام بشریت را بدون استثنا فرا گرفته است باید ببینیم که با همین نیروهای انسانی و سیاسی که داریم چگونه می توانیم جهان را نجات دهیم. با همین نیروهای سیاسی که جنگ ها را شعله ور و انسان ها را نابود و آنها را گرسنه رها می کنند و به عدالت احترامی نمی گذارند.
وی در پایان گفت: اگر توانستیم نظام جهانی را با انسان هایی که بر اساس ارزش های ثابت تربیت یافته اند، بازسازی کنیم، آن گاه خواهیم توانست که بر کرونا غلبه کنیم و در غیر این صورت کرونا و بحران های مشابه آن ما را نابود خواهند کرد. لذا تأمل در موضوع «لاهوت لحظه» و «فقه لحظه» می تواند ما را در یافتن راه حل این مشکل یاری کند. از خداوند متعال می خواهیم که ما را از شر این بلا نجات دهد و ما مسیحیان و مسلمانان دست در دست یکدیگر جهت ساختن تمدنی بر اساس محبت و ایمان و امید، جهان را از این گرفتاری ها نجات دهیم.
در ادامه شیخ شفیق جرادی مدیر آکادمی «المعارف الحِکمیه» در بیروت ضمن اشاره به داستان طغیان و سرکشی نمرود آن را به مسئله ویروس کرونا ارتباط داد و گفت: این ویروس آمد تا تمام بشریت را به زانو در آورد و نقاط ضعف او را نمایان کند، آن هم در دوران جهانی سازی تا انسان ها به این امر بیاندیشند که اهل ایمان چه کسانی هستند. البته برخی در اینجا این مشکل را به خداوند نسبت می دهند تا مسبب را او بدانند، اما مهم ترین مسئله این است که در شرایط کنونی دیگر پاسخ دادن به برخی سئوال ها کلیشه ای نخواهد بود.
وی در ادامه افزود: ما نیازمند بازبینی مجدد در اندیشه های روزانه خود هستیم، باید در هر لحظه متناسب با همان لحظه تصمیم گیری کرد و نظر داد. ابتدا باید شخصیت خود را دوباره بسازیم و مسئله دوم این که در سطحِ جهان اسلام، مسئله ابتلاءات و در تعالیم دینی ما موضوعی انسان ساز و انسان پرور است. ابتلاء و گرفتاری در اسلام نوعی معرفت و شناخت به انسان می دهد و حالتی از عرفان را درون او ایجاد می کند.
شیخ شفیق جرادی سپس افزود: درباره گرفتاری کنونی مهم این نیست که در پی علت بگردیم، بلکه باید ببینیم انسان‌هایی که به‌اصطلاح تمدن ایجاد کردند و از موضع قدرت جلو آمدند و خود و ارزش ها و اندیشه های خود را بر دیگران تحمیل کردند، همه آنان در برابر این ویروس ناتوان ماندند و نظم آنان در حال فروپاشی است، باید گفت چه کسی این خلأ را پس از آنها پر خواهد کرد؟ و نقش اهل ایمان و دینداران در این میان چه خواهد بود؟ صاحبان ارزش های دینی چه مسیحی و چه مسلمان چه وظایفی در این میان خواهند داشت؟ باید واژه‌های مشترکی را در مسائل معنوی، اخلاقی و انسانی بیابیم تا بتوان در سطح جهانی، آنها را عرضه کرد و این پرسش مطرح می شود که آیا آن چه را که مؤسسات، مراکز پژوهشی و مطالعاتی دینی تاکنون ارائه نموده اند، قابلیت عرضه در سطح جهانی را دارند یا خیر؟
وی ادامه داد، ما هم اکنون هر مسئله ای که برای ما پیش می آید سخن از علام علم، عرفان، فلسفه اسلامی، لاهوت مسیحیت و لاهوت هندویی و غیره را بر زبان جاری می کنیم، اما تاکنون نتوانسته ایم دنیا را با تمام خصوصیاتش طوری توصیف کنیم که بتواند انسان ساز باشد و زندگی انسان ها را نظم ببخشد و در برابر این گونه مشکلات مقابله کند؟
شیخ شفیق جرادی در پایان گفت: اجازه دهید با شجاعت بگویم که آن چیزی که به آن افتخار می کنم این است که زمانی که این ویروس در حال انتشار بود، امام خامنه ای در سخنان خود پیرامون آن، اشاره ای به منازعات جهانی کردند، آن هم در حالی بود که ایران در چالشی بزرگ از نظر تحریم ها به سر می برد، اما ایشان از ارتشی جدید و دفاعی جدید، دفاع بیولوژیکی از زندگی و ارتش پزشکان و پرستاران و مغزهای متفکر نام بردند.
سید حسن نصرالله نیز به همان روش سخن خود را ایراد کرد و به جای پرداختن به مسئله چشم انداز کنونی ما با رژیم صهیونیستی و یا مسئله سوریه و عراق، به وضعیت کنونی جامعه اشاره کرد تا الگویی از ارزش های دینی و اسلامی و اخلاقی مورد نیاز ما را عرضه کند و در پی آن بتوانیم الگویی نو ارائه کنیم آن هم در برابر الگوی آمریکایی که در حال فروپاشی است.
سپس حجت الاسلام احمد مبلغی استاد حوزه علمیه قم در سخنان خود، ابتدا با تقسیم عقل به چهار نوع عبودی، کلامی، شعائری و سلوکی پرداخت و سپس به شرح انواع چهارگانه عقل پرداخت.
وی در تشریح مظاهر عقل عبودی، تسلیم شدن در برابر خداوند، احساس به گناه در برابر حقتعالی، تضرع به سوی حضرت باریتعالی، پناه آوردن به حضرت حق با خلوص نیت وتکیه بر قدرت لایزال الهی و تواضع را از نشانه های این عقل برشمردند و پس از آن با توجه به شرایط کنونی جهان که مردم برای دفع این آفت و بلای جهان سوز به عبادت و دعا روی آورده اند پیشنهادی را برای تعیین روزی با عنوان «روز جهانی دعا» ارائه کرد تا مردم دنیا با این آئین الهی بار دیگر آشتی کنند و دست خود را برای حل مشکلات خود به دعا بلند کنند.
مبلغی در پایان گفت: اگر تمام مردم دنیا به صورت دسته جمعی و عمومی و با تمام ادیان و گرایش های مذهبی که دارند در این دعا کردن همنوا شوند تأثیر شگرف و معنوی بر تمام جهان خواهد گذاشت و رحمت الهی را بر جهان سرازیر خواهد کرد و این بحران به لطف حضرت حق برطرف خواهد شد و همین امر در نهایت باعث نزدیک تر شدن ادیان مختلف به یکدیگر در سطح جهان و در پی آن پیروان آنها خواهد شد.
در ادامه شیخ زهیر جعید نایب رئیس شورای اداری تجمع علمای مسلمین لبنان در سخنان خود با اشاره به انتشار گسترده و بدون تبعیض کرونا در سراسر جهان با هر تفکر و اندیشه ای که وجود دارد، گفت: کرونا توانست معایب و اشکالاتی که فرهنگ هایمان بر پایه آنها استوار شده، نشان دهد و متأسفانه مکاتب دینی و سیاسی که بر اساس این فرهنگ پایه ریزی شده اند، ضعف و اشکالات خود را در این اپیدمی همگانی و جهانی نشان دادند.
وی ادامه داد، ما شاهد بودیم که در آغاز انتشار آن در چین و پس از آن در جمهوری اسلامی ایران چگونه دیگران، چه از نظر دینی و چه از نظر سیاسی شروع به تمسخر ایران و طعنه زدن به این کشور پرداختند و به جای آن که به کمک بشتابند و در کنارشان قرار گیرند و همدردی کنند، از این بیماری شاد و نهایت سوء استفاده را بر ضد جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورها کردند. اما هم اکنون این وبا تمام دنیا را فرا گرفته است. در لبنان نیز برخی از این وبای فراگیر جهت وارد کردن ضربه به جناح های سیاسی رقیب، سوء استفاده می‌کنند تا بگویند از طریق ایران به لبنان وارد شده است.
وی در ادامه افزود: باید گفت که خداوند پیامبران را برای بشر ارسال فرمود تا به آنها بندگی و نماز و تعبّد را بیاموزاند، محور عبادت همان انسان است و بهترین بندگان بنا به فرموده پیامبر اکرم(ص)، سودمند ترین آنها به خلق خداوند هستند، با توجه به این فرموده باید بگوئیم در این شرایط اپیدمی چه کسی برای بندگان خداوند سودمند تر خواهد بود. و چه کسی در پی یافتن داروی این بیماری و ایجاد راه حل برای بیماران است؟ البته با این نظر موافقم که باید ارتباطمان را با خدواند بیشتر کنیم و دعا روح عبادت است. اما اسلام دینِ ایمان همراه با عمل است. ما در حال حاضر نیازمند همبستگی بیشتر و کنار گذاشتن اختلافات و مشکلات هستیم. در شرایط کنونی نه تنها بزرگ ترین مشکل مشترک ما در لبنان و جهان عرب و منطقه خاورمیانه و قاره آسیا بلکه مشکل کل جهان، این بیماری است که همکاری همگان را می طلبد.
شیخ زهیر جعید سپس ادامه داد: در چنین شرایطی است که ما اهمیت و ارزش کار مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی را بیش از گذشته درک می کنیم، اما همین مقاومت در حال حاضر با تمام توان و امکانات خود جهت مقابله با این ویروس وارد عمل شده است و نه تنها ضاحیه و جنوب لبنان بلکه دست یاری را به هر سو دراز کرده تا کمک رسانی کند.
نایب رئیس شورای اداری تجمع علمای مسلمین در ادامه به سیاست های شرارت بار آمریکا در ایجاد فتنه های مذهبی میان شیعه و سنی در عراق، لبنان، سوریه، یمن و منطقه اشاره کرد و گفت: انتشار این ویروس این فرصت را به ما می دهد تا بار دیگر، روی به سوی خدا آوریم و بدانیم که خداوند از ما می خواهد تا بایکدیگر برادر باشیم و برای خدمت به یکدیگر تلاش کنیم و خداوند به صابران بشارت داده است و اکنون دو میلیون نفر بنابر گزارش های منتشر شده به این ویروس مبتلا هستند، باید در این شرایط به خداوند باز گردیم و با یکدیگر با محبت و انسانیت رفتار کنیم و خودخواه نباشیم. دنیای مادی که غرب منادی آن است دیگر فرو ریخته و چهره واقعی خود را غربِ متوحش نشان داد که چگونه به جان یکدیگر افتاده اند. این ویروس سربازی کوچک از سربازان خداوند است تا بیاید و اندیشه های مادی را فرو ریزد و مانند پیامبری در میان انسان ها آنها را به ضعف خود واقف کند و نیاز آنان را به خداوند متعال گوشزد کند.
وی در پایان گفت: از خداوند می خواهم که سلامتی و عافیت را برای تمامی انسان ها مقدر کند و باید از این ویروس درس بگیریم که نه فقط در چنین شرایط بحرانی به یاد خداوند باشیم بلکه همیشه خداوند را در نظر داشته باشیم و بجای کشتن دیگر انسان ها به آنها خدمت کنیم.
در ادامه این نشست مجازی به غیر از شرکت کنندگان اصلی برخی از کارشناسان و صاحبنظران نیز نظرات خود را به شرح ذیل ذیل اعلام کردند:
دکتر مصطفی اللداوی از فلسطین هم در این میزگرد مجازی با بیان اینکه «از رایزن فرهنگی به دلیل برگزار کردن این نشست ارزشمند تشکر می کنم، و به رغم وجود مشکلات جهت حضور درکنار یکدیگر ما توانستیم از این طریق دور هم جمع شویم»، گفت: این نخستین باری نیست که این چنین مصائب و بحران هایی جهان بشریت را فرا می گیرد بلکه در تاریخ نظایر آن را شاهد بوده ایم. اما بحران کنونی بحرانی است که تمام جهان را به یکباره فرا گرفته و در حال پایه گذاری جهانی جدید است، دهکده جهانی جدید! اما با فرهنگی جدید. جهانی سازی از طریق بیماری بسیاری از انسان ها را به کام مرگ فرو برده است. باید بگویم این ویروس قشر مرفه و ثروتمند جهان را بیشتر مورد تهاجم خود قرار داده است. اروپا و آمریکا و رهبران و سیاستمداران جهان را درنوردیده است.
این کارشناس فلسطینی افزود: درست است که این بلا تمام جهان را فرا گرفته است اما باید بگویم که ما به بلائی بدتر از کرونا در جهان اسلام مبتلا هستیم و آن رژیم صهیونیستی است که در میان جهان عرب و اسلام فساد را گسترش می‌دهد.
وی در پایان گفت: سخن ما در این نشست درباره عقل و ایمان است که با فطرت انسان همخوانی دارد و بدون تردید همگی در این بحران به معنویت و ایمان خود، پناه آورده اند، به خداوند متعال و خالق هستی پناه آورده اند. زیرا به واقع دریافتند که بلا وجود آنها را فرا گرفته است. لذا با تمام وجود به خداوند پناهنده شده اند. درباره دین باید بگویم باید به دینی باور داشته باشیم که عقل را، مخاطب خود قرار داده و با آن هماهنگ است و از انسان و زندگی او محافظت می کند. ما در فلسطین اشغالی و در آمریکا شاهد هستیم که طایفه‌ای از یهودیان به سوی خدا روی آورده‌اند و طلب بخشش می‌کنند.
دکتر ادریس هانی از مغرب نیز اظهار داشت: پیشنهاد تعیین روزی به عنوان روز جهانی دعا، پیشنهاد بسیار جالب و خوبی است. موضوع این نشست زیر شاخه های بسیار زیادی دارد و ما در شرایطی هستیم که کرونا در حال ایجاد جهانی جدید است. به ویژه در خصوص موضوع عقل باید بگویم که عقل مورد اشکال نیست و حتی در منازعات بین متکلمین و مکاتب مختلف آنها، عقل محل نزاع نبوده بلکه به دلایل سیاسی چنین اختلافاتی میان آنها ایجاد کرده‌اند.
وی گفت: اما مسئله مهم این است که از زمان آغاز تجدد، نوعی فشار و دروغ درباره عقل مطرح شده است و مکاتب منتقد عقل همانند دکارت به نظرم برخاسته از فطرت سلیم بوده و نه به مفهومی که در تمدن ها و در هر دوره از زمان مورد نظر است. اما مشکلی که وجود دارد، همان عقلی است که با آن حکم صادر می کنیم و گاهی آن را ضمن اصول شریعت قرار می دهیم، این چنین عقلی مشروط بوده اگر چه بنابر دیدگاه های دینی ما، نخستین چیزی که آفریده شده است همان عقل می باشد. اما باید گفت که عقل، با اراده کار می کند، اما عقلی که به عنوان ابزار مورد استفاده قرار می گیرد همان عقل درون آزمایشگاه ها است و ما در تمدن اسلامی از این عقل بهره زیادی برده‌ایم.
در ادامه این میزگرد حجت الاسلام سید علی سید قاسم هماهنگ کننده گفتگوی ادیان در لبنان، با اشاره به فرمایش امیرمؤمنان علی (ع) در خصوص ابتلا که به عنوان امتحان برای مؤمن و تنبیه برای کافر به شمار می رود ، گفت: وقتی به این بلای فراگیر و جهانی نظر می اندازیم خواهیم دید که ساخته دست همان انسان است خداوند می فرماید که ما به آنها ستم نکرده ایم بلکه خود آنان به خودشان ستم کرده اند، بنابر این بشریت باید با این ویروس کنار بیاید تا بتواند مراتب تعالی را طی کند.
حجت الاسلام سید قاسم با تأیید سخنان سر اسقف آنطوان ضو و با تکیه بر نگاه اسلام و مسیحیت در خصوص مقابله فرهنگی با کرونا پیشنهاداتی را ارائه داده و گفت: باید به سخنان مقام معظم رهبری که به مناسبت ولادت امام زمان بیان فرمودند و سخنان پاپ که در روز عید پاک ایراد شد، توجه کنیم و خلاصه‌اش این می شود که باید در پرتو این دو دین آسمانی در مقابل با اپیدمی کرونا اقدامی فرهنگی انجام دهیم و نشست هایی را با همین موضوع برگزار کنیم. از جمله مطالبی که جناب پاپ در این شرایط پیشنهاد دادند بخشیدن تمام بدهی ها از ملت های مستمند و ضعیف بود و رفع تحریم هاست و از جمله تحریم هایی که بر ضد جمهوری اسلامی ایران است.