هوشنگ ظریف استاد پیشکسوت و هنرمند بزرگ زمان ما، هنگامی درگذشت که همزمان بود با دوران شیوع ویروس کرونا در کشور و همین باعث شد مراسم تشییع و مجلس ختمی در خور شان او برای این هنرمند نام آور برگزار نشود. صد افسوس این شرایط تا شب چهلم این هنرمند نیز ادامه دارد و نزدیکان این هنرمند فقید تصمیم گرفتند مراسم چهلمین روز درگذشت او را آنلاین عصر روز گذشته (جمعه ۲۹ فروردین) به صورت گفت‌وگوهایی زنده و ضبط شده از همراهان و دوستداران مرحوم ظریف و از طریق حساب کاربری در اینستاگرام برگزار کنند.
در این مراسم که با مشکلات عدیده ای از جهت افت کیفیت ارسال تصاویر همراه بود، تنی چند از هنرمندان نام آور موسیقی ایران، درباره هوشنگ ظریف سخنانی خطاب به هواداران و علاقه‌مندان موسیقی ایرانی و هوشنگ ظریف ایراد کنند.
ظریف همیشه جانب حق را می گرفت
محمد اسماعیلی نوازنده پیشکسوت تنبک در این برنامه درباره مرحوم ظریف گفت: او همیشه جانب حق را نگه داشت و بدون تفکر و تعمق هرگز کلمه ای به زبان نمی‌راند؛ زیرا معتقد بود هر گاه کلامی از دهان خارج شد همه دنیا شنونده این کلام خواهند بود.
هنرمند دیگری که در این مراسم صحبت کرد سعید ثابت نوازنده پیشکسوت سنتور بود. بود: این هنرمند در باره خصوصیات هنری هوشنگ ظریف گفت: بخش نوازندگی و هنر ساز ظریف بی بدیل بود. او تکنیکی کاملا درست و صحیح داشت که ناشی از تمرینات مستمر او بود.
شخصیت ظریف در تاریخ ماندگار خواهد بود
محمد دلنوازی هنرمند دیگری بود که در این مراسم دقایقی در باره هوشنگ ظریف صحبت کرد و ضمن ابراز تاسف از اینکه شرایط این روزها امکان برگزاری مراسمی درخور شان بالای هوشنگ ظریف را فراهم نکرد آرزو کرد روزی بدون این دردسرها و محدودیت ها مراسم ویژه باشکوهی برای هوشنگ ظریف برگزار شود.
وی افزود: ادب، نزاکت، نظم و مهربانی او زبانزد همه هنرمندان است و یقین دارم ظریف با چنین شخصیت والایی که داشت در موسیقی ایران هرگز فراموش نخواهد شد. او هنرمندی بود که شسته‌رفته ساز می‌زد. بدون تامل و آزمون‌خطا نت‌های مقابل خود را بدون نقص بلافاصله اجرا میکرد.
محمد دلنوازی نوازنده پیشکسوت تار در این برنامه دقایقی در باره هوشنگ ظریف صحبت کرد و گفت: من از ۱۲ سالگی و از هنرستان موسیقی با استاد ظریف آشنا شدم و این شانس را داشتم که از همان سال تا دم مرگ استاد ظریف در کنار او باشم.
زیباترین نوازنده آثار کلنل وزیری
مزدا انصاری نوازنده و آهنگساز پیانو نیز گفت: واقعا دوست نداشتم در چنین شرایطی در باره هنرمند بزرگی چون هوشنگ ظریف صحبت کنم؛ اما اجبار و شرایط این روزها ما را به همین اندک قانع کرده است.
وی افزود: استاد ظریف پیرو مکتب استاد وزیری و موسی خان معروفی بودند. او شیوه صحیح تدریس موسیقی را به خوبی اساتیدش ادامه داد. ظریف را باید یکی از بزرگترین ردیف‌دان‌های ایران دانست. او ردیف های موسی خان معروفی را کاملا و به درست ترین شکل حفظ بود. او تنها هنرمندی بود که آثار وزیری را به بهترین شکل و با امانتداری کامل اجرا میکرد.
ظریف هنرمند و انسان والایی بود که به جرات می توان گفت هنرموسیقی ایران یک نازنین و یک گوهر نازدانه را از دست داد.
در ادامه این برنامه، پیام‌های هنرمندانی از جمله فرهاد فخرالدینی (آهنگساز)، داود گنجه‌ای (نوازنده کمانچه و ویولن)، افلیا پرتو (نوازنده پیانو) و حمید متبسم (آهنگساز) پخش شد.
انسانی خوش‌طینت بود که بی مهری‌ها را تاب نیاورد
فرهاد فخرالدینی آهنگساز و رهبر پیشین ارکستر ملی در سخنانی گفت: ظریف عضو فعال خانه موسیقی، انسانی خوش برخورد و خوش طینت بود.
وی افزود: در دوران ما روزهایی بوده که موسیقی با بی‌مهری روبرو شد و دل هنرمندان به درد آمد. هوشنگ ظریف از آن هنرمندانی بود که بسیار از این بی مهری ها آزرده شده و خیلی زود از بین ما رفت چون این بی مهری را نتوانست تاب بیاورد. در این قسمت جای دارد یاد روزهای طلایی در کنار هنرمندان بزرگ و بی تکرار را گرامی بدارم و برای همه آرزوی سلامتی کنم.
حسین علیزاده هم گفت: در دوران جوانی همواره از ایام عید با عنوان ایام دوری از ظریف یاد می‌کنیم که هر سال عید بدون اطلاع استاد در خانه ایشان می‌رفتیم تا استاد را از دور ببینیم. امسال نوروز هم یاد استاد در دل من زنده شد.
ظریف با خاطراتش در ذهن من زنده است و فقدانش برای من فقط یک خواب تلخ بیش نیست. اکنون بعد از ۵۰ سال لحظه لحظه شاگر ظریف بودن را در خاطر دارم و همیشه برای من این سوال مطرح است که ظریف چگونه انسانی بود که هرگز یاد و عشق و خاطره اش از ذهن شاگردانش محو نمی‌شود. شاگردان ظریف از او عشق آموختند چون کودکی که عشق را از والدینش ناخواسته احساس می‌کند.
وی افزود: این عزیزان بعد از فقدان برای ما همیشگی می شوند و حضورشان در دل ما دائم است. ظریف معنای کامل عشق بود.
ظریف به موسیقی نگاه متعصب نداشت
کیوان ساکت هنرمند دیگری بود که در این یادواره سخن گفت. این نوازنده نوآور در موسیقی ایران، در باره آشنایی خود با هوشنگ ظریف گفت: برای اولین بار صدای ساز ظریف را از طریق نوارهای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با اجرای آثار وزیری شنیدم. و در آن روزها شیوه نوازندگی و صدای ساز ایشان برای من یک افسانه و آرزو بود و شخصیت والا و بزرگ منشی ظریف بود که حتی بیشتر از هنر و موسیقی او بر من تاثیر گذاشت. ساکت در باره نظر و نگاه استاد ظریف به نگاه نو جوانان امروزی گفت: او به هیچ عنوان نگاه تنگ نظرانه و متعصبانه نداشت.
در ادامه این برنامه، بعد از چند دقیقه نوازندگی تار توسط سیاوش برهانی، پیام صوتی هنرمند پیشکسوت موسیقی ایران داوود گنجه‌ای پخش شد.
ادامه این برنامه به پخش صحبت‌های داوود گنجه‌ای اختصاص داشت. این هنرمند ضمن ابراز تاسف از فقدان هوشنگ ظریف گفت: حدود ۶۰ سال است که با استاد ظریف دوستی نزدیک و عمیق داشتم. دوستی عمیقی که همواره با احترام همراه بود. او یک هنرمند به تمام معنا، انسانی شریف و اخلاقمدار بود. او مصداق بارز شعر آنچه همه خوبان دارند تو یکجا داری بود. ظریف برای من یک یار ارزشمند و استادی تمامعیار بود.
در ادامه این برنامه شهرام صارمی مدرس موسیقی و نوازنده کمانچه در سخنانی گفت: ظریف پنجاه سال به موسیقی ایران خدمت کرد؛ اما آنچه در باره ظریف می‌خواهم بگویم اینست که ظریف یکی از بزرگترین حامیان فعالیت‌های هنری ارسباران بود و همیشه چراغ این محفل فرهنگی را روشن نگاه می‌داشت. این رفتار از بزرگ‌منشی و فرهنگ‌مداری او نشئت می‌گرفت. استاد ظریف این محافل را به نوعی خانه خود می‌دانست و امیدوارم بتوانم راه این استاد بزرگ را ادامه بدهیم. همچنین در شرایط بهتر برنامه ای برای پاسداشت ۵۰ سال خدمت ارزنده هوشنگ ظریف در شان استاد ظریف، برگزار کنیم.
در ادامه یکی از دست اندر کاران برنامه طی سخنانی گفت: در سال های اخیر شاهد بودم همسر بزرگوار استاد ظریف سرکار خانم پروین صالح تا چه حد بزرگوار و ازخودگذشته بود. این بانوی بزرگوار عشق را معنایی دیگر بخشید. در باره ظریف حرف زدن سخت است. او هنرمندانی چون حسین علیزاده، مرحوم فریوسقی، حمید متبسم و بسیاری دیگر از بزرگان موسیقی را تربیت و چون ستارگانی به تارک اسمان هنر ایران هدیه دادند.
ظریف فصل مشترک سه نسل طلایی موسیقی ایران بود
در ادامه این برنامه پیام حمید متبسم پخش شد. این هنرمند گفت: صحبت در باره ظریف صحبت در باره چند نسل از موسیقی ایران است.
یکی از این دوران موربوط به دوران جوانی و نقش کلنل وزیری و خالقی و موسی معروفی و بسیاری دیگر از استادانی بود که نه تنها به موسیقی ایران مسلط بودند بلکه عزم داشتند موسیقی ایران را به دوران اوج خود برسانند.
دوره طلایی بعدی مربوط به دوره دهه پنجاه و دوران طلایی هنرستان موسیقی است و در این سال ها یک نسل از موسیقیدانان جوانی که امروزه از بزرگترین موسیقیدانان ایران هستند شاگرد استاد ظریف بودند. آراستگی، خوش برخوردی و خوش پوشی استاد ظریف در بسیاری زمینه ها الگوی من و همنسلان من بود.
فقدان ظریف؛ ضایعه جبران‌ناپذیر موسیقی ایران
در ادامه این برنامه پیام صوتی افلیا پرتو پخش شد. این هنرمند در پیام خود گفت: من ۱۲ ساله بودم که به هنرستان موسیقی رفتم و با استاد ظریف اشنا شدم. استاد ظریف از همان جوانی بسیار آرام و موقر بود. ما بعد از هنرستان در ارکسترهای مختلفی مانند ارکستر فرامرز پایور و محمد حیدری همکاری داشتم.
این پیشکسوت نوازندگی پیانو در باره خصوصیات معلمی ظریف گفت: او با اخلاق ملایم و با علاقه و عشق تدریس میکرد و اگردانش همواره او را عاشقانه دوست داشتند. از دست دادن ظریف ضایعه جبران ناپذیری برای موسیقی ایران است.
بخش بعدی این برنامه به سخنان کورش متین موسیقیدان و از نزدیکان ظریف اختصاص داشت. او گفت: یاد ظریف، بزرگداشت کهن الگوی موسیقی ایران است.
وی افزود: من شاگرد استاد ظریف بودم وشب ها ایشان را به منزل می رساندم و این لحظات با استاد تنها بودن فرصتی طلایی بود برای آموختن عمیق تر ردیف های موسی خان معروفی. ظریف در سکوت زیست، آموزش داد و در سکوت پر کشید. او خلوت گزیده بود و خلوت گزیده را به تماشا چه حاجت است.
متین در پایان سخنان خود گفت: ظریف مصداق بارز حرمت گذاری به حرمت‌ها بود. ما هنوز هم بهترین اجراها را از آثار وزیری ها و معروفی ها از ساز ظریف می‌شنویم. من انسان خوشبختی هستم چون در دوران زندگی چنین بزرگانی، موسیقی را آموختم.
در ادامه پیام محمد ظریف برادر استاد ظریف پخش شد. این استاد موسیقی در باره برادر فقیدش گفت: پدر همسر من آقای وزیری تبار من و نصرت الله گلپایگانی را به هنرستان بردند و ثبت نام کردند. هوشنگ برادرم یک سال بعد وارد هنرستان شد. او تار آموخت و من ویلن آموختم. برادر من از پاکی نظیر نداشت و هرچه در باره محاسن اخلاقی او گفته اند عین حقیقت است.
وقتی بغض مجال صحبت نداد
در پایان این برنامه پروین صالح همسر مرحوم هوشنگ ظریف گفت: خوشحالم که این برنامه را برگزار کردید و یاد همسرم را گرامی داشتید.
همسر گرامی استاد ظریف در حالی که بغض امان صحبتش را بریده بود گفت: حیف که همسرم را از دست دادم. افتخار می‌کنم به وجود چنین مرد نازنین و پدرمهربان و دوست مهربان. او همیشه یک چهره داشت. همان چهره ای که همه از او سراغ دارند. او واقعا عاشق شاگردانش بود.
پروین صالح در خاتمه از همه هنردوستان و علاقمندان به هوشنگ ظریف از سراسر جهان بخاطر ابراز و مهر و همدردی تشکر و آرزو کرد که این روزهای کرونایی هرچه زودتر تمام شود تا همه باز هم در کنار هم جمع شویم و آزاد در کنار هم زندگی کنیم.
هوشنگ ظریف در یک نگاه
ظریف ۱۶ آذر ۱۳۱۷ در تهران به دنیا آمد. پس از پایان دوره ابتدایی وارد هنرستان موسیقی شد و از حضور اساتیدی چون موسی معروفی، روح‌الله خالقی، جواد معروفی و حسین تهرانی بهره‌مند شد.
وی در دورهٔ عالی هنرکدهٔ موسیقی از محضر استاد علی اکبرخان شهنازی برای فراگیری ردیف بهره‌مند شد. ظریف از سال ۱۳۴۲ به مدت ۱۷ سال به تدریس تار در هنرستان موسیقی پرداخت و از جمله شاگردان وی می‌توان به حسین علیزاده، داریوش طلایی و ارشد طهماسبی اشاره کرد.
ظریف، نوازنده تار، ردیف‌دان و مدرس موسیقی سال‌ها، سولیست (تکنواز) تار در ارکسترهای متعدد وابسته به وزارت فرهنگ بود و در اجرای برنامه‌های موسیقی ارکسترهای مزبور در سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران همکاری داشت؛ او اجراهای متعددی با گروه استاد فرامرز پایور داشته و با این گروه در کشورهای اروپایی و آسیایی زیادی به اجرای موسیقی ایرانی پرداخته است.
از دیگر فعالیت‌های او می‌توان به نوازندگی تار در برنامه‌های موسیقی ملی ایران در رادیو تلویزیون ایران به مدت ۲۰ سال، اجرای برنامه‌های موسیقی اصیل و سنتی ایران در شهرهای مختلف ایران و کشورهای جهان؛ از جمله آمریکا، شوروی، کانادا، ژاپن، فرانسه، انگلیس، آلمان غربی، ایتالیا، مصر، تونس، مراکش، الجزایر، هندوستان، پاکستان، ترکیه و تمام کشورهای اروپای شرقی همراه با ارکسترهای موسیقی سنتی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر سابق اشاره کرد.
او ۶ سال متوالی عضو هیأت مدیره خانه موسیقی و چهار دوره، رییس هیأت مدیره کانون نوازندگان سازهای ایرانی بوده و تاکنون نیز عضو شورای عالی خانه موسیقی بود. نت نگاری و ویرایش چهار کتاب درباره استاد لطف‌الله مجد، جلیل شهناز و فرهنگ شریف و ابراهیم سرخوش، مجموعه‌های صوتی تکنوازی‌های استاد از جمله دشتی و اصفهان، همنوازی با استاد فرامرز پایور در آثار متعدد وی، اجرای گوشه‌هایی از ردیف موسی خان معروفی به کوشش کامبیز روشن روان، کتاب دستور مقدماتی تار، کتاب اول و دوم هنرستان از جمله آثار این هنرمند است.
از این هنرمند در مراسم ویژه‌ای در سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر تجلیل و قدردانی شد. ظریف پس از یک عمر فعالیت هنری سرانجام شامگاه (شنبه ۱۷اسفند) در سن ۸۱ سالگی و بر اثر ایست قلبی دیده از جهان فروبست.