بحث بر سر سرعت اینترنت یکی از موضوعات مهم در جامعه ایران در سال‌های گذشته است. هرچند در سال‌های میانه دهه‌ی ۱۳۷۰ اینترنت بیشتر یک وسیله تجملاتی برای عامه مردم و یک ابزار ضروری ارتباطی برای بخش علمی و تخصصی جامعه بود؛ اما امروزه دیگر نمی‌توان اینترنت را یک وسیله تجملی یا غیرضروری دانست. با این حال موج شیوع بیماری کرونا و نیاز به استفاده حداکثری از شبکه جهانی اینترنت برای رفع نیاز مراکز آموزشی، تجاری و درمانی، نشان داده است که شهروندان ایرانی، دستکم در طول بحران بیماری کرونا که مشخص هم نیست تا چه زمانی ادامه خواهد یافت، به افزایش هرچه سریعتر سرعت اینترنت، نیازی جدی دارند.
این در حالی است که فرکانس‌های ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز می‌توانند باعث افزایش چشمگیر سرعت اینترنت شوند، اما این فرکانس‌ها در اختیار صدا و سیما است و این سازمان تاکنونی تصمیمی برای واگذاری دستکم بخشی از ظرفیت این فرکانس به وزارت ارتباطات نگرفته است و در نتیجه وزارت ارتباطات نیز قادر نیست به سرعت اینترنت بیافزاید، در حالی که افزایش این سرعت می‌تواند در شرایط بحران کرونا کمکی جدی برای مراکز آموزشی، بهداشتی و تجاری در کشور باشد.
فرکانس برای روز مبادا
فرکانس‌های ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز در ایران، بحث جدیدی نیست. از زمانی که در جهان و پس از آن در ایران، تصمیم گرفته شد که برای نظم و ترتیب‌دهی به فعالیت‌های ارتباطاتی، باندهای فرکانسی براساس دستورالعمل‌های مختلف تقسیم شوند، فرکانس‌های مختلف به متولیان متفاوتی واگذار شدند. اما با پیشرفت فناوری در بخش ارتباطات، در بسیاری از نقاط جهان، تقسیم‌بندی‌های پیشین درباره باندهای فرکانسی تغییر کرد و باندهایی که پیش از آن در اختیار بخش‌هایی بودند که دیگر کاربردی ندارند، به بخش‌هایی واگذار شوند که با پیشرفت فناوری نیاز بیشتری به باندهای مخابراتی داشتند.
در ایران نیز باند بخش قابل توجهی از باند فرکانسی زیر ۸۰۰ مگاهرتز به صدا و سیما و پخش آنالوگ تلویزیون اختصاص یافته‌اند. در گذشته پخش آنالوگ، بسیار حساس و حیاتی بود، اما امروز و با گسترش فناوری‌های دیجیتال و پخش ماهواره‌ای، بیش از پیش از ارزش و اهمیت پخش آنالوگکاسته شده است.
علاوه بر آن وزارت ارتباطات تقریباً از بخش اعظم باندهای مخابراتی خود برای برقراری ارتباطات صوتی و اینترنتی استفاده کرده‌اند و دیگر فضای چندانی برای ارتباطات مخابراتی در فرکانس‌های بالاتر از ۸۰۰ مگاهرتز باقی نمانده است.
در این شرایط است که وزارت ارتباطات از صدا و سیما درخواست کرده است که با واگذاری بخشی از باند مخابراتی ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز که تاکنون از آن استفاده‌ای نشده است، به افزایش سرعت اینترنت در کشور کمک نماید. نکته جالب توجه آن است که در طی سال‌های گذشته، صدا و سیما با دریافت بودجه و امکانات فراوان برای دیجیتالی کردن هرچه بیش از پیش برنامه‌های خود، دیگر به باند فرکانسی ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز برای پخش آنالوگ نیاز چندانی ندارد و اگر در برخی روستاهای دور از مرکز کشور از پخش آنالوگ استفاده می‌شود، مشکل دیگری است که راه حل آن، اشغال این باندهای فرکانسی ارزشمند نیست.
باند فرکانسی برای کنار گذاشتن نیست
حدود یک دهه است که باند فرکانسی ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز از سوی صدا و سیما بلااستفاده مانده است، اما نهاد مربوطه اصرار دارد که در حال استفاده از این باند است. از همین رو مسوولان وزارت ارتباطات پیشنهاد داده‌اند که کارشناسانی مشترک، مشخص نمایند که چه میزان از این باند مورد استفاده صدا و سیما قرار دارد و چه میزان از این باند خالی است تا بتوان درباره نحوه استفاده از این باند قضاوت بهتری انجام داد. با این حال به نظر می‌رسد این اقدام هنوز صورت نپذیرفته است.
در عین حال وزارت ارتباطات مدعی است که باند فرکانسی ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز اکنون در بسیاری از کشورها برای امور مخابراتی و اینترنت استفاده می‌شود، در نتیجه بهتر است از این باند در ایران هم برای ارتباطات اینترنتی استفاده کرد. در عین حال «نسترن محسنی» معاون رگولاتوری سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اظهار کرده است که صدا و سیما به رغم ادعای استفاده از این باند، در مقطعی تصمیم گرفته بود که آن را به فروش برساند که این خود نشان از این امر دارد که صدا و سیما استفاده چندانی از این باند نمی‌کند.
واقعیت آن است که باند فرکانسی ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز، همچون شاهرگی حیاتی ارتباطات کشور، باید مورد استفاده حداکثری قرار گرفته و نیازهای کشور را رفع کند، نه آنکه برای روز مبادای یک سازمان، کنار گذاشته شود. این باند فرکانسی نیز همچون تمام باندهای فرکانسی، یک منبع ملی است و مهم آن است که برای رفع حوائج و نیازهای جامعه مورد استفاده قرار گیرد.
آزادسازی باند فرکانسی ۷۰۰ تا ۸۰۰، منبعی برای اینترنتی پر سرعت
همه مسوولان، ناظران و کارشناسان معتقد هستند که اینترنت ایران از نظر سرعت و پهنای باند، پیشرفت‌های بسیاری جدی کرده است. با این حال با توجه به سرعت بالا پیشرفت سریع و غیرقابل باور فناوری‌های ارتباطاتی، باید به مراتب بیش از پیش شود. برای افزایش سرعت اینترنت در کشور، راه‌های مختلفی وجود دارد. کاهش برخی فیلترینگ‌های غیرضروری که وزیر ارتباطات نیز در اظهارات خود به آن‌ها اشاره کرده است، به روزرسانی تجهیزات و امکانات سخت افزاری و افزایش کیفیت خطوط ارتباطی از جمله راه‌هایی هستند که برای افزایش سرعت اینترنت مهم ارزیابی می‌شوند.
امروز نیز شرایط ایران و جهان عادی نیست. شیوع ویروس کرونا، میزان استفاده از اینترنت را به صورتی چشمگیر افزایش داده است و شهروندان چند برابر گذشته از اینترنت برای انجام خرید، امور تجاری، اداری، ارتباط با اطرافیان یا مطلع شدن از اخبار جهان، بهره می‌برند.
مراکز آموزشی در ایران نیز در حال پیگیری ارائه بخش عمده آموزش‌های خود به صورت الکترونیکی هستند و بسیاری از شرکت‌ها از امکانات اینترنت، برای دورکاری کارمندان خود بهره می‌گیرند. در نتیجه افزایش سرعت اینترنت، تبدیل به یک اولویت در اغلب کشورهای جهان شده است و مقامات کشورهای مختلف از هر روشی برای افزایش سرعت و پهنای باند اینترنت استفاده می‌کنند.
آزادسازی باندهای فرکانسی یکی از راه‌های افزایش سرعت اینترنت در بسیاری از کشوهای جهان است و در ایران نیز می‌توان با آزادسازی باند ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز به نتیجه‌ای مشابه رسید. با این حال واقعیت آن است که استفاده از این باند برای وزارت ارتباطات هم چندان آسان نیست و این وزارتخانه به تجهیزات و امکاناتی نیاز دارد که بتواند از فرکانس مذکور بهره‌برداری نماید. هرچند مسوولان این وزارتخانه وعده داده‌اند که در صورت آزادسازی باند فرکانسی یادشده، می‌توانند سرعت اینترنت را به صورتی محسوس افزایش دهند.
اکنون به نظر می‌رسد توپ در زمین صدا و سیما باشد. این سازمان باید به سوالات ایجاد شده در ذهن شهروندان پاسخ دهد و بگوید که اکنون از این باند فرکانسی چه استفاده‌ای می‌کند و به چه دلیلی حاضر نیست از باند فرکانسی مذکور دست بکشد. پاسخی که شهروندان حق دارند از آن مطلع شوند و مطمئن باشند که صدا و سیما در صورت عدم استفاده از باند مذکور، حاضر به واگذاری منبعی است که متعلق به همه شهروندان کشور است.