مشکل از آنجا آغاز شد که قرار بر خانه نشینی و قرار گرفتن افراد در کنار همدیگر برای مدت های طولانی و بر هم زدن نظمی همیشگی بود؛ تقریبا بیشتر افراد میزانی از استرس و فشار را تجربه کردند و کار به جایی رسید که نیاز به رهایی را با زیرپا گذاشته دستورالعمل های بهداشتی و بیرون زدن از خانه نشان دادند.
در مورد کرونا که گویی ضربه ای نهایی بر تمام وقایع تلخ پیش آمده در یکسال اخیر بوده است با چنان حجم وسیعی از نگرانی ها، دلشوره ها و ناامیدی نسبت به آینده همراه بود تا آنجا که زنده ماندن را تنها غنیمت موجود قدر بدانیم و گاه از ترس مرگ عزیزان خود خانه را هم پناه امنی نمی دانیم بطوریکه در همین روزهای تنیده با ترس کرونا، بسیاری از ما حجم بالایی از استرس را تجربه می کنیم.
راهکار درخانه ماندن هر چند سلامت جسم را در زمان شیوع کرونا تضمین می‌کند ولی انسانها فراتر از جسم، روانی دارد، که پساکه این روزها از یکجا ماندن و ناامیدی نسبت به آینده به ستوه آمده و دیگر از آن مقاومت و سخت جانی های روح خبری نیست و با تلنگری می شکنند. و گاه حتی یک بحث عادی خانوادگی را هم بر نمی تابد.
بنا بر گفته متخصصان روانشناسی و روانپزشکی عبور از هر حادثه، به معنای عبور تبعات و اثرات رویدادهای منفی پیرامون نیست و چه بسا اثرات طولانی مدت آنها بر روح و روان مان باقی بماند.
و شاید همین بی تابی های پیش آمده در پی خانه نشینی های ناشی از کرونا است که تماس با مراکز مشاوره را بیشتر کرده است و در همین راستا نیز ؛ بنا بر اعلام دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور؛ با توجه به شیوع کرونا و افزایش اضطراب و تنش های روانی ناشی از آن در میان مردم، خط مشاوره تلفنی ۱۴۸۰؛ صدای مشاور، هر روز از ۸ صبح تا ۸ شب بصورت رایگان خدمات مشاوره ای و روانشناختی می دهد.
و یا اینکه به منظور غربالگری وضعیت روانشناختی افراد جامعه در شرایط بحرانی کنونی سامانه خود ارزیابی روانشناختی در بحران ویروس کرونا به آدرس CORONA.BEHZISTI.IR طراحی شده است که همه اینها تاییدی بر اثرات روانی ناشی از شرایط پیش آمده است.
حال که روان هایی رنجور میراث ناگزیر کرونا شده است این سوال مطرح است که به راستی کرونا چه بر سر روان ما خواهد آورد؟! توجه به این نکته زمانی بیشتر می شود که تبعات و اثرات کرونا از یک مساله صرفا مرتبط با سلامت و بهداشت فراتر رفته است و بخصوص با خسارات اقتصادی و بیکاری ها و از دست دادن برخی مشاغل ، بیم تبعات و اثرات روانی آنها بیشتر هم خواهد شد.
ارائه خدمات روانشناسی در مناطق حاشیه ای
بنا بر گفته معاون بهزیستی استان لرستان از ابتدای اسفندماه سال گذشته تاکنون بیش از سه هزار و ۷۷۷ مشاوره تلفنی در استان انجام‌شده که ۵۵ درصد این تماس‌ها مربوط به نگرانی ناشی از ویروس کرونا بوده است.
ابتسام داشی افزود: از زمانی که کرونا و مشکلات اجتماعی و روانی ناشی از آن ایجاد شد ۲ مقوله کاری در حوزه پیشگیری دنبال می شود؛ بخشی از کار محله محور است به اینصورت که تسهیلگران در بیش از ۳۶ محله با ۷۰ محیط فعالیت دارند و این محیط‌ها در مناطق آسیب‌زا و حاشیه‌ای شهر قرار دارند.
معاون پیشگیری بهزیستی لرستان افزود: ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار بهزیستی استان به‌عنوان بسته‌های حمایتی برای پیشگیری از ویروس کرونا در این ۷۰ محله داریم که از طریق پایگاه‌های سلامت و پیشگیری اجتماع‌محور اعتیاد توزیع می شود.
داشی یادآورشد: با همکاری دانشگاه علوم پزشکی لرستان قرار است خانواده‌های متوفیان ناشی از کرونا ویروس را شناسایی کنیم و خدمات مشاوره انجام شود.
مسوول امور اجتماعی بهزیستی بروجرد گفت: در راستای ارائه خدمات مشاوره ای به مددجویان، در پی تماس هایی که با خط اورژانس اجتماعی صورت گرفته است تلاش شده تا اقدامات و مشاوره های لازم و به موقع داده شود.
مهین گودرزی افزود: در ماههای اخیر تماس هایی با ۱۲۳ در خصوص موضوعات مختلف اجتماعی و خانوادگی صورت گرفته است و از طریق کارشناسان امور اجتماعی مورد رسیدگی قرار گرفته اند.
ضرورت حفظ حریم خصوصی در خانه
روانشناس بالینی با اشاره به اینکه برخی از استرس ها ناشی از قرار گرفتن افراد در فضایی محدود برای مدت طولانی است، گفت: حفظ حریم خصوصی در خانه و خانواده در شرایط خانه نشینی از اهمیت بالایی برخوردار است با توجه به اینکه همه افراد نیاز به اوقاتی خصوصی دارند بهتر است شرایطی در خانه فراهم شود که این حریم خصوصی و شخصی افراد حفظ شود.
این روانشناس بالینی افزود: ایجاد و رعایت حریم شخصی ، روانی و فیزیکی برای اعضای خانواده این کمک را می کند تا اعضای خانواده خیلی از هم خسته نشوند و کمتر وارد مشاجره ها شوند.
سمیه کریمی بیان کرد: استرس اجتناب ناپذیری که این روزها گریبانگیر همه افراد شده است اگر بدرستی مدیریت نشود و به استرس مزمن تبدیل شود زمینه ساز اضطراب در جامعه خواهد شد که متعاقب آن افسردگی و مشکلاتی روانی در سطح خانواده، روابط اجتماعی و در سطح کلان جامعه ایجاد می کند.
قرنطینه و بالاگرفتن مشاجرات خانوادگی
این روانشناس بالینی با اشاره به مشکلات روانی ناشی از قرنطینه و در خانه ماندن اضافه کرد: بطور طبیعی وقتی افرادی برای مدت طولانی در فضای خانه باقی می مانند دچار اضطراب و افکار منفی می شوند و باید به آنها این فرصت داده شود تا این انرژی منفی را تخلیه کنند.
وی ادامه داد: گاه بهتر است در خانه به شخصی که دچار این افکار منفی شده فرصت داده شود تا با انتقاد از همه چیز و همه کس این انرژی خود را خالی کند و سایر افراد خانواده با همدلی و درک کردن شخص مورد نظر شرایط آرام شدن او را فراهم کنند.
کریمی با اشاره به اثر مثبت ورزش در آرامش یادآور شد: بهتر است فضاهایی برای فعالیت های ورزشی در خانه فراهم شود زیرا ورزش کردن به تخلیه خشم و انرژی منفی افراد بسیار کمک کننده است.
استرس مداوم زمینهای برای افسرگی
وی بیان کرد: استرس اگر بصورت مقطعی و گذرا باشد با بالا بردن سیستم دفاعی و ایمنی بدن، میزان دفاع بدن در برابر عوامل تهدید کننده سلامت بالا می برد ولی اگر استرس طولانی و مزمن باشد کاملا بر عکس عمل می کند و سیستم دفاعی بدن را پایین می آورد.
این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه میزان کمی از استرس در افزایش سیستم دفاعی بدن موثر است، گفت: استرس بطور طبیعی زمانی که خطری بیرونی بدن را تهدید می کند ایجاد می شود و در آن مقطع بدن را برای دفاع در برابر عامل تهدید آماده می کند و بدن فعالتر می شود.
وی اضافه کرد: در حالت طبیعی استرس بعد از مرتفع شدن تهدید، بدن نیز به حالت قبلی خود باز می گردد اما اگر استرس مکررا تکرار شود بدن قادر به بازگشت به حالت اولیه نیست و این استرس مزمن و طولانی مدت خود عاملی برای وارد آمدن آسیب جدی به بدن می شود.
این روانشناس بالینی ادامه داد: استرس مزمن، تبدیل به اضطراب می شود و تفاوت استرس و اضطراب در این است که استرس عامل بیررونی دارد و با رفع آن عامل استرس نیز از بین می رود ولی اضطراب یک بیماری روحی و روانی بدون علت است که ماندگاری بیشتری دارد و می تواند مشکلات دیگری اعم از سردرد، بدخلقی، اثرات قلبی، عروقی، تغییر در فشار خون و ومشکلات دیگری ایجاد کند.
کرونا و روان کودکان
هر چند فرضیه اینکه کرونا با کودکان مهربان تر است و کمتر آنها را درگیر می کند فارغ از صحیح یا غلط بودن این فرضیه ، دست کم آرامش خاطری به والدین داد ولی این خانه نشینی های طولانی مدت و بیقراری کودکان برای رفتن در هوایی آزاد و رهایی از فضای محدود خانه ، می تواند زمینه بروز آسیب هایی در روحیه آنها شود.
در همین خصوص آزاده ترک روانشناس بالینی و درمانگر کودک می گوید: بهتر است والدین زمان بیشتری را با کودکان خود بگذرانند با توجه به سن آنها، در منزل آنها را با بازی هایی سرگرم کنند و تمرین هایی همچون تنفس عمیق و آرام سازی را با آنها داشته باشند.
وی یادآور شد: داشتن مقداری ترس طبیعی است اما کودکان دارای روحیه لطیفی هستند و بخصوص در شرایط اکنون و ویروس کرونا، لازم نیست آنها را در جریان تمام خبار مرتبط با این ویروس قرار داد و با توجه به تعطیلی مدارس و مهدکودک ها، برای کودکان متناسب با سن آنها آموزش ها، بازی و نقاشی با آنها کار شود.
ترک بیان کرد: والدین در صورت مشاهده هر گونه رفتاری که نشان دهنده استرس در کودکان است می توانند از طریف خط تلفن ۱۴۸۰ از صدای مشاور بصورت تلفنی بهره مند شوند.
این روانشناس گفت: علایمی همچون افزایش ضربان قلب، دل درد و حالت تهوع، خستگی، احساس ضعف، بیخوابی، پرخاشگری، ترس از جدایِی، ترس از دست دادن والدین و شب ادراری از ویژگی های اضطراب در کودکان است که اگر به موقع درمان نشود تا بزرگسالی می تواند منجر به اختلالات رفتاری و عاطفی در آنها شود.
به گفته وی در زمان هایی که جامعه با میزان بالایی از نگرانی و استرس ناشی از برخی واقع مواجه است، والدین باید با کودکان بیشتر صحبت کنند و به سوالات آنها بصورت کوتاه اما درست پاسخ بگویند.