نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی چهارشنبه گذشته دوفوریت طرح الحاق یک تبصره به قانون انتخابات ریاست جمهوری، خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی را بررسی و در نهایت با اکثریت آرا به تصویب رساندند. در صورت تصویب نهایی و اجرایی شدن این طرح، داوطلبان هریک از انتخابات اشاره شده می‌توانند از گزارش‌های خلاف واقع که در ایام انتخابات از سابقه آنها به مراجع چهارگانه بررسی صلاحیت داده می‌شود و مبنای رد صلاحیت آنها قرار می‌گیرد، شکایت کنند.
بر اساس قانون، این طرح دو فوریتی باید در کمیسیون مربوطه بررسی و نهایی شود و در این باره «محمد جواد کولیوند» رییس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس از تعیین تکلیف این طرح در جلسه روز شنبه -۳۰ فروردین- کمیسیون شوراها خبر داده و گفته است: «الحاقیه و تبصره‌ای به طرح دو فوریتی اصلاح قانون انتخابات اضافه کردیم و مبنای الحاقیه این است که اگر گزارشی به هیات‌های اجرایی، نظارت و شورای نگهبان ارسال شود و مبنای تصمیم‌گیری برای رد صلاحیت‌ها قرار گیرد و آن گزارش خلاف واقع باشد، به طوری حقوق یک نامزد یا داوطلب تضییع شود، نامزد معترض می‌تواند برای استیفای حقوق خود به دستگاه قضایی شکایت کند.» طرح دوفوریتی مجلس اما مخالفان و منتقدانی هم داشت و بحث‌های توییتری و رسانه‌ای را به ویژه میان برخی نمایندگان مجلس و اعضای شورای نگهبان برانگیخت.
مخالفان و موافقان چه گفتند؟
جلسه علنی مجلس چهارشنبه گذشته نطق‌های مخالفان و موافقان این طرح را شاهد بود. «محسن کوهکن» از موافقان این طرح در توضیح دلایل خود گفت: «به یاد ندارم که در هیچ دوره‌ای از انتخابات مجلس در طول تاریخ بعد از انقلاب مشارکت به اندازه این دوره پایین باشد که دلیل اصلی آن بیان اتهامات گسترده فساد اقتصادی و اخلاقی علیه نمایندگان است. باید فضایی برای دفاع نمایندگان از خود فراهم شود. عمدتا این اتهامات برخاسته از گزارشاتی است که هیچ‌گونه منبع معتبری ندارند.»
«احمد همتی» نماینده دیگر مجلس در موافقت با دو فوریت این طرح با اشاره به کاهش میزان مشارکت مردم در انتخابات، گفت: «متاسفانه مشارکت در انتخابات در این دوره به پایین‌ترین میزان خود رسید که این امر به دنبال بی‌اعتمادی صورت گرفته است. عده‌ای سعی دارند با نفوذ و خارج از چارچوب قانون گروهی را تخریب کنند که تبعات آن کل نظام را در بر می‌گیرد.»
«علیرضا رحیمی» نماینده مردم تهران هم با تاکید بر اینکه ماهیت این طرح حقوقی است و نگاه سیاسی باید به کل حاکمیت باشد، گفت: «یکی از انقلابی‌ترین کارهایی که این روزها باید انجام شود افزایش اعتماد عمومی است باید به دنبال علت مشارکت حداقلی مردم در انتخابات بود و این خود بالاترین فوریت است.»
«حسینعلی حاجی‌دلیگانی» در مخالفت با دو فوریت این طرح، موضوع اولویت دار کشور را کرونا دانست و تصریح کرد: «باید از امروز برای دوران پساکرونا برنامه‌ریزی کنیم و لذا اولویت این طرح جایگاهی ندارد.»
«محمدجواد ابطحی» هم دیگر مخالف این طرح بود که دلایل مخالفت خود را اینگونه بیان کرد: «ما در حال سپری کردن آخرین روزهای مجلس دهم هستیم چنین طرح‌هایی شائبه دارد که بعضی از نماینده‌ها قصد دارند از جایگاه نمایندگی سوء‌استفاده کنند.»
پاسخ سخنگوی شورای نگهبان و واکنش ها به آن
«عباسعلی کدخدایی» سخنگوی شورای نگهبان شامگاه چهارشنبه در واکنش به بررسی چنین طرحی در صفحه شخصی خود نوشت: وسط بحران کرونا چه چیز واجب‌تر از اصلاح قانون انتخابات!؟ احقاق حق آن دسته از نمایندگانی که علیه آنها مثلاً گزارش خلاف واقع داده شده است! موضوعی حیاتی و ضروری برای کشور آن هم در این وانفسای کرونایی! آن قدر مهم که سایر مصوبات مورد نیاز کشور به تاخیر افتد و حقوق از دست رفته احتمالی آن ۷۵ نماینده که از اوجب واجبات شناخته شده اولویت یابد و البته که فی التاخیر آفات؟»
«هادی طحان نظیف» دیگر عضو شورای نگهبان هم در یادداشتی اینستاگرامی نوشت: «اینکه نمایندگان مردم چقدر دغدغه مردم و مسائل آنها را در چنین روزهای کرونایی داشته باشند، جایگاه مجلس را در ذهن جامعه روشن می‌کند. اینکه الان مردم در چه وضعیتی هستند و با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند و نمایندگان آنها چقدر پیگیر مسائل و موضوعات مردم باشند، آنها را در راس امور می‌نشاند.»
نوشته‌های اعضای شورای نگهبان به طرح مجلس انتقادها و حمایت‌هایی هم در پی داشت.
«محمد مهاجری» در انتقاد از رویکرد سخنگوی شورای نگهبان نوشت: «مجلس دهم از جوانب متعدد مورد نقد است و باید در جای دیگری بدان پرداخت ولی مصوبه روز چهارشنبه از معدود کارهایی است که گرچه بسیار دیر انجام شد اما برای احقاق حق شهروندان، دارای وجاهت است که آن هم با رفتاری که قرآن کریم از آن به "همزه لمزه" (عیب‌جوی تمسخر کننده) تعبیر می‌کند، از طرف کدخدای محترم شورای نگهبان مواجه شد.»
«علی مطهری» هم در یادداشتی نوشت: «سخنگوی شورای نگهبان اظهار تعجب کرده که چرا وسط بحران کرونا طرح اصلاح قانون انتخابات در مجلس مطرح شده است. مثل این است که بگوییم چرا شورای‌نگهبان وسط بحران کرونا به بررسی مصوبات مجلس از لایحه مالیات بر ارزش افزوده پرداخته است. گویی در این روزها همه باید فقط درباره کرونا حرف بزنیم.»
روزنامه کیهان اما با حمایت سخنگوی شورای نگهبان از ضرورت دادگاهی شدن نمایندگان رد صلاحیت شده نوشته و یادآور شده است: «نباید از این واقعیت غافل شد که تصمیم‌گیری شورای نگهبان درخصوص صلاحیت داوطلبان انتخابات، مبتنی بر «سند» و «منابع رسمی» است نه گزارش‌های «شفاهی»؛ واقعیتی که بارها مسئولان و اعضای شورای نگهبان آن را تکرار کرده‌اند.»
دلایل تلاش نمایندگان
با تمام این هیاهوی رسانه‌ای و همانگونه که در سخنان نمایندگان مشاهده می‌شود، احقاق حق برخی از ردصلاحیت شدگان انتخابات، مهمترین هدف از ارائه چنین طرح دوفوریتی است. انگیزه آن را هم شاید بتوان در نگرانی‌ها از کاهش بی‌سابقه میزان مشارکت در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی دانست. نطق‌های مخالفان و موافقان این طرح در مجلس نشان می‌دهد که هم از جریان اصولگرا و هم اصلاح‌طلب چنین نگرانی هایی را تجربه می‌کنند و برای رفع آن در روزهای پایانی مجلس دهم در تلاش هستند. مشارکت ۴۲ درصدی در انتخابات کل کشور و ۲۶ درصدی در پایتخت آمار نگران کننده‌ای هستند که قطعا عواملی در ایجاد آن نقش داشته‌اند.
عملکرد نهادهای چهارگانه نظارتی در دوران انتخابات گلایه و انتقاد بسیاری از فعالان سیاسی از نمایندگان مجلس تا دبیران کل احزاب را برانگیخت. چهره‌های بسیاری به ویژه از جریان اصلاح طلب پشت دیوار احراز صلاحیت ماندند و در نتیجه بسیاری از هواداران آنها پای صندوق‌های رای حاضر نشدند. رد صلاحیت بسیاری از نمایندگان کنونی مجلس ابهامات بسیاری در جامعه برانگیخت و عدم توضیح و تبیین کافی هم در این زمینه بی اعتمادی‌ها را افزایش داد و بسیاری در شبکه های مجازی و زندگی حقیقی از خود یا دیگران پرسیدند که اگر داوطلبان مجلس یازدهم صلاحیت نمایندگی نداشتند چرا دور قبل تایید شدند و طی چهار سال گذشته چه موضوعی این صلاحیت را سلب کرده است؟ نتیجه آن افزایش ابهامات، تردیدهایی ایجاد و موجب کاهش مشارکت مردم در انتخابات شد.
هم در دوران انتخابات و هم پس از آن بسیاری از ردصلاحیت‌شدگان، دلایل ردصلاحیت خود را سوءبرداشت و سوءتفاهم و حتی اظهارات و فعالیت سیاسی خود اعلام کردند و اکنون مجلس به دنبال راهی است تا بتواند این شکایت‌ها را به شکل قانونی پیگیری کرده و در صورت تضییع حقی آن را به صاحب حق بازگرداند.
تحقق این شرایط در بحران کرونا به دلیل نیاز دولت و حکومت به اعتماد و همراهی مردم مهم و ضروری به نظر می‌رسد و دلیل انتقاد سخنگو و عضو شورای نگهبان آن شاید به دلیل شرایط خاص کشور در روزهای کرونایی باشد و قطعا هم شورای نگهبان و هم دیگر ارگان های ناظر از شفاف‌سازی های انتخاباتی در هر مرحله ای از آن استقبال می کنند و به صحت تصمیمات خود اعتقاد راسخ دارند.