با گسترش روز افزون ترس و نگرانی ناشی از شیوع و همه‌گیری ویروس کرونا، موضوع بدنامی اجتماعی در ارتباط با فرد، افراد و یا مکان‌هایی که به هر شکل با این بیماری مرتبط بوده‌اند مساله‌ای است که به نظر می‌رسد کمتر به آن پرداخته شده و مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است.
این موضوع، دوشنبه در نشست تخصصی مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر شیراز با عنوان «بیماری کووید ۱۹ و انگ‌های اجتماعی» که به صورت مجازی و با حضور رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران، اعضای شورای شهر، مدیران شهری شیراز و شماری از استادان دانشگاه برگزار شد، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.
بررسی ابعاد اجتماعی این بیماری با هدف ایجاد فضای بحث برای متخصصان، دانشمندان و دانشوران مرتبط با این موضوع و به منظور استفاده تصمیم‌گیران و مدیران شهری و کاربردی کردن مباحث مطروحه انجام شد.
آنچه در ابتدای این نشست مورد توجه قرار گرفت، تحلیل شواهد منفی در مبتلایان بهبود یافته و افرادی که نشانه‌های بیماری کرونا را دارند، از نقطه نظر روانشناسی بود.
در این نشست همچنین راهکارهای عملیاتی برای به حداقل رساندن آسیب‌های «انگ اجتماعی مرتبط با بیماری کووید ۱۹» برای حفظ شان اجتماعی مبتلایان و افراد نزدیک به آنان بررسی شد.
بررسی راهکارهای عملیاتی موضوع دیگری بود که محمد حاتمی رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره داشت.
وی، از فعالیت های استان فارس، و به ویژه اقدامات صورت گرفته در مدیریت شهری و تصمیم‌گیری های شورای اسلامی شهر شیراز برای جلوگیری و مقابله با ویروس کرونا در میان تمام استان‌های کشور به خوبی یاد کرد و گفت: آرامش نسبی در برابر این بیماری در فارس، حاصل تلاش شبانه‌روزی حوزه سلامت و روان و مدیریت صحیح است که ضرورت دارد به اطلاع مقام عالی دولت رسانده شود.
کارشناسان حاضر در این نشست با توجه به مفهوم انگ که از آن با عنوان موضوع پیچیده این روزها یاد می‌کنند و در مورد بیماران مبتلا به کرونا به شکل‌های مختلف مشاهده می‌شود، معتقدند افراد جامعه به چهار دسته کلی تقسیم می شوند.
دسته اول، بیمارانی هستند که ابتلای خود را با خوشحالی بیان می‌کنند، برخلاف دسته دوم که بیمارانی هستند که موضوع بیماری خود را پنهان کرده و باعث اشاعه آن می‌شوند.
گروه زیادی از جامعه شهری که مشاهده شده با تماس به مرکز درمانی، با اضطراب و نگرانی از بروز علایم این بیماری در خود سخن می‌گویند، در دسته سوم قرار می‌گیرند که همانا جمعیت غیرکرونایی هستند.
در گروه چهارم، افرادی قرار دارند که برای جلوگیری از ابتلای به بیماری، الکل یا مواد مخدر مصرف می‌کنند و با توجه به شمار زیاد این افراد، شرایط این دسته نیز نیازمند بررسی و واکاوی بیشتری است.
کارشناسان در این نشست تاکید کردند، در موضوع انگ اجتماعی ابتدا باید دید، علت برچسب زدن مردم به خود، چیست؟ این کارشناسان بر این باورند در مواردی این چنین بار اصلی انگ بر عهده کسی است که از مطرح کردن ابتلای خود به این بیماری اجتناب کرده و چون بروز این عارضه بسیار سریع اتفاق می‌افتد، مردم برای جلوگیری از ابتلا و برای حفظ جان خود از آنها فاصله می‌گیرند.
به باور این کارشناسان، اجتناب در شکل غیراخلاقی و حالات غیرطبیعی می‌تواند واکنش و پیامد منفی داشته باشد تا آنجا که فرد مبتلا به دلیل انگ نخوردن، از بروز بیماری خود اجتناب کرده و یا دست به کارهای غیرمعقول و انتقام جویانه از قبیل آلوده کردن محیط یا افراد دیگر می‌زند.
کارشناسان، مهمترین راهکار را در این زمینه، آموزش به افراد می‌دانند تا آگاهی لازم در این مورد ایجاد شود و اینکه در چه شرایطی بیمار مبتلا می‌تواند ناقل باشد و دیگر اینکه با رعایت مسایل اخلاقی و انسانی، در برابر یک بیمار مبتلا چگونه باید رفتار شود؟.
این کارشناسان معتقدند، برای این منظور باید شیوه اقدامات مسوولان تغییر کند و ارتباط با مردم جامعه از حالت یک طرفه به ۲ طرفه بدل شود.
اثرات روانی کرونا
همچنین به گفته استادان حاضر در این نشست، در شرایط مقابله با بیماری کرونا در زمان تعطیلات، بیکاری و فقدان امید برای مردمی که عموما در خانه هستند و روابط اجتماعی آنها کمتر شده، افسردگی شدت یافته و منجر به اقدامات منفی روانی همچون خودکشی می‌شود.
از منظر این کارشناسان، یکی از مهمترین دلایل واکنش‌های غیرطبیعی، اعلام ناگهانی شیوع ویروس کرونا در کشور و بیان آمار فوتی بر اثر اابتلای به این بیماری بود که منجر به بروز استرس، اضطراب و عواقب آن، مانند خشم، خشونت، وسواس و... شد.
به عقیده کارشناسان حاضر در این نشست، علت سفرهای هموطنان در چنین شرایطی، لزوما به منزله حضور در طبیعت نیست چرا که بعضا به دلیل انتخاب هیجان برای مقابله با استرس دست به این کار می‌زنند و این مساله در مورد افرادی که با مصرف الکل دچار مسمومیت شده و یا فوت می‌کنند نیز صدق می‌کند و این همان راه‌حل‌های هیجان محور است که افراد آن را برمی‌گزینند.
همچنین در تحلیل واکنش افراد نسبت به این بیماری، کارشناسان حاضر در این نشست اظهار داشتند: برخی در پیوند با این بیماری عموما بی‌خیال هستند و در هنگام بروز بیماری از خود حتی فیلم گرفته و به اشتراک می‌گذارند.
به باور این کارشناسان، ترس، استرس، اضطراب و حالات طبیعی انسان در واکنش به این بیماری، مساله دیگری است که نباید آن را انکار کرد و نادیده گرفت.
به گفته کارشناسان، نکته مهم این است که این ترس‌ها و اضطراب‌ها نباید شکل افراطی به خود بگیرد بلکه باید زاویه دید هر کس مشخص شود تا ببینیم نوع واکنش‌ها بر چه اساسی است.
از دیدگاه آنها، این مساله در مورد افرادی که حمایت اجتماعی ندارند، کسانی که از نظر اقتصادی و معیشتی دچار مشکل هستند منجر به خشونت می‌شود.
بنا به اظهار این کارشناسان، بعضی عوارض در زمان پسا کرونا خود را نشان می‌دهد به همین سبب جامعه روانشناسی باید خود را برای رویارویی با این مقوله آماده کند.
بروز اختلالات روحی در زمان شیوع
در بررسی علل بروز واکنش‌های منفی در مقابل این بیماری از جمله اقدام به خودکشی، در این نشست چنین مطرح شد که افراد مبتلا نباید مقصر تلقی و سرزنش شوند و از سوی دیگر به کار بردن واژه‌های منفی مانند قربانیان، افراد مشکوک و ... برای آنها تبعات منفی دارد.
همچنین کارشناسانی که در این نشست حضور داشتند بر این نکته نیز تاکید کردند که اطلاعات غیرصحیح از مبتلا نشدن افراد معتاد به ویروس کرونا بر شدت گرفتن بیماری در میان این گروه می‌افزاید چرا که در افراد معتاد نشانه‌ها بروز نمی‌کند.
به گفته متخصصان حاضر در نشست فوق، همچنین باید امنیت مبتلایانی که با خانواده زندگی می‌کنند تامین شود و برای موضوع عدم امکان سوگواری هموطنانی که عزیزانشان را بر اثر ابتلای به این بیماری از دست داده‌اند نیز تدابیری اندیشیده شود.
ترویج جشن‌های بهبودی برای شفایافتگان از کرونا
کارشناسان معتقدند که دادن امید، انگیزه و باور درست به مردم، ترویج جشن بهبودی، برای شفایافتگان و درمان‌شدگان از این بیماری به آنها انگیزه حیات می‌دهد و فرد جامعه پذیر می‌شود.
به باور این کارشناسان، فضای مجازی برای پرداختن به موارد یاد شده و دادن آگاهی به مردم در مورد این بیماری و انجام قرنطینه نیز بسیار تاثیرگذار است.
با آموزش جلوی واکنش های غیرطبیعی گرفته شود
آنچه در موضوع کرونا باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و از نقطه نظر کارشناسان نشست نیز چنین برداشت می‌شود، لزوم آموزش به جامعه شهری با هدف پرهیز از انگ و برچسب زدن به خود و دیگران است.
ضروری است برای فرهنگ‌سازی و جلوگیری از واکنش‌های غیرطبیعی در مورد این بیماری، به والدین آموزش داده شود تا ضمن کسب آگاهی‌های لازم در مورد ویروس عامل این بیماری، بتوانند موضوع را به خوبی برای فرزندان‌شان تشریح کرده و راه‌های مقابله با بیماری را به آنها بیاموزند.
موضوع خودکشی، وجود افراد زباله‌گرد، معتادان متجاهر و کودکان کار از دیگر موارد مطرح شده در این نشست بود که به گفته علی ناصری، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر شیراز در نشست‌های آتی با شورای تامین فرمانداری بررسی خواهد شد.
ناصری همچنین از اعلام آمادگی شورای اسلامی شهر شیراز، شهرداری و جامعه روانشناسی برای ایجاد انگیزه، اطلاع رسانی و آگاه‌بخشی در برابر بیماری کرونا و موارد مشابه نیز سخن گفت.
علاوه بر شیراز، در شهرستان‌های فسا، نی‌ریز، اقلید، خرم بید، استهبان، داراب، خفر، فراشبند، خرامه ، لامرد، ارسنجان، لارستان، کازرون، آباده، اوز، خنج، مرودشت، سپیدان، قیروکارزین، فیروزآباد، جهرم، گراش، بوانات، زرقان، بیضا و سرچهان بیماران مبتلای به کرونا شناسایی شده‌اند.
بیمارستان حضرت علی اصغر (ع) و سه بیمارستان شهید چمران، شهید فقیهی و شهید بهشتی در شیراز به عنوان مراکز پشتیبان در کنار معرفی ۹ مرکز در شیراز و ۳۶ مرکز در دیگر شهرستان‌های استان فارس برای مراجعه افراد مشکوک به کرونا به این بیماران خدمات می‌دهند، همچنین نقاهتگاه بیماران مبتلا به کرونا با ظرفیت ۲۰۰ تخت نیز در ورزشگاه شهید آیت‌الله دستغیب شیراز تجهیز شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.