به واسطه راه اندازی شبکه آموزش دانش آموزان (شاد) کلاس‌های درس این بار در فضایی امن در شبکه‌های مجازی برپا می‌شود. شبکه ای نوپا که مانند سایر برنامه های جدید به تبع در ابتدای کار با مشکلات و ایراداتی همراه است. این اشکالات به جهت گستردگی کاربران و همچنین نوین بودن این سیستم ارتباطی، مسلما متعدد و متنوع خواهد بود.
وزارت آموزش و پرورش البته با کار شبانه روزی برای رفع این مشکلات تلاش می کند و اقداماتی را انجام داده است؛ از جمله این اقدامات برای رفع مشکلات راه اندازی مرکز پشتیبانی شبکه شاد است که به گفته رییس مرکز فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش بسیاری از موارد با تماس با این مرکز برطرف می شود.
توقف آموزش حضوری در مدارس به دلیل شیوع ویروس کرونا سبب شد تا آموزش از راه دور برای دانش آموزان به شیوه‌های مختلف مورد توجه آموزش و پرورش قرار گیرد؛ بنابراین این وزارتخانه با کمک نهادهایی مانند صدا و سیما و وزارت ارتباطات و همچنین فعالیت معلمان شروع به امتحان روش‌های مختلف کرد.
تعطیلی مدارس به دلیل شیوع ویروس کرونا از آغازین روزهای اسفند سال ۹۸، آموزش و پرورش را بر آن داشت که به دنبال راهکارهایی برای ایجاد ارتباط مجازی مناسب دانش آموزان با معلمان و بهره‌گیری از ظرفیت پیام‌رسان‌های داخلی باشد، این وزارتخانه در ابتدا با استفاده از توان و تجربه معلمان و همکاری صدا و سیما سعی کرد تا روند آموزش تعطیل نشود، اما آموزش در تلویزیون نتوانست به طور کامل نیازهای آموزشی دانش آموزان را مرتفع کند.
آموزش و پرورش برای تدریس دروس برای دانش آموزان در شبکه‌های مختلف تلویزیونی از جمله شبکه «آموزش» و شبکه «چهار» از معلمان حرفه‌ای در برخی دروس استفاده کرد اما این شیوه آموزش در برخی مقاطع تحصیلی از جمله ابتدایی با مشکلات بسیاری همراه بود؛ در وهله اول می‌توان گفت که ناتوانی در تعامل میان معلم و دانش آموز و کنترل و هدایت فضای آموزشی، کمبود وقت برای تدریس و همچنین هماهنگ نبودن مباحث آموزشی با میزان پیشرفت درسی دانش آموزان و تکراری بودن این مباحث سبب شد تا تاثیر چندانی در پیشرفت آموزشی دانش آموزان نداشته باشد.
از این رو؛ این وزارتخانه با متخصصان مرتبط آموزش و فضای مجازی، تصمیم به راه‌اندازی «شبکه فراگیر ارتباط معلم با دانش‌آموز» کرد.
محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش با توجه به وجود خلاءهایی در آموزش از راه دور برای دانش آموزان از همان هفته های ابتدایی تعطیلی مدارس، از ایجاد یک شبکه اجتماعی دانش آموزی مستقل برای آموزش مجازی دانش آموزان خبر داده بود.
اکنون پس از گذشت حدود یک ماه از وعده وزیر سرانجام شبکه اجتماعی دانش آموزان تحت عنوان «شاد» آماده شده و در خدمت نظام آموزش قرار گرفته است.
در واقع قرار است شبکه شاد که تاکنون بیش از ۱۰ میلیون دانش آموز در آن برای بهره گیری از محتوای آموزشی در روزهای کرونایی ثبت نام کرده‌اند، شبیه به یک مدرسه واقعی باشد که همان ساعات برنامه درسی در مدرسه و همچنین برنامه‌های فرهنگی و تربیت بدنی در این شبکه آموزش داده شود.
هر چند که آموزش و پرورش برای اولین بار در تاریخ آموزش کشور پلتفرم اختصاصی با مالکیت انحصاری خود را راه اندازی کرده است که معلمان و دانش آموزان می‌توانند به راحتی در فضایی امن همچون فضای مدرسه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند اما نحوه فعالیت در این شبکه برای عده‌ای از دانش‌آموزان و معلمان با مشکل همراه است.
همچنین علاوه بر مشکلات فنی که در برقراری اتصال با این شبکه برای برخی از کاربران وجود دارد، ناتوانی عده بسیاری از دانش‌آموزان برای دسترسی به وسایل هوشمند ارتباطی مانند تبلت و گوشی تلفن همراه از دیگر نگرانی والدین است که محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش در این خصوص عنوان کرده از اینکه تمام دانش آموزان ممکن است به دلایلی امکان دسترسی به شبکه شاد را نداشته باشند، آگاه هستیم و برای استمرار آموزش این دسته از افراد هم برنامه داریم که پس از مشخص شدن دقیق از روش‌های جایگزین استفاده می‌شود.
اینترنت فضای شاد رایگان می‌شود
اما دسترسی نداشتن به اینترنت، متصل نشدن برخی از تلفن‌های هوشمند آیفون به شبکه شاد و شروع نشدن آموزش برخی مدارس در این شبکه از مهمترین مشکلاتی است که خانواده‌ها با آن رو به رو شده‌اند.
هرچند که آموزش و پرورش در همان روزهای ابتدایی آغاز آموزش از راه دور در اسفندماه سال ۹۸، با همکاری وزارت ارتباطات به معلمان اینترنت رایگان اختصاص داد اما تعلق نگرفتن اینترنت رایگان به عده‌ای از معلمان به دلیل هماهنگ نبودن کدملی آنها با خط تلفن مورد استفاده به یکی از عمده ترین مشکلات برای آموزش در فضای مجازی تبدیل شد.
مهدی شرفی رییس مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات آموزش و پرورش در گفت و گو با ایرنا در این خصوص گفت: استفاده از اینترنت در فضای شبکه شاد به زودی برای معلمان و دانش‌آموزان رایگان می شود.
شرفی درباره استفاده معلمان و دانش آموزان از فضای شبکه شاد اظهار داشت: هم اکنون در حال پیگیری این موضوع هستیم که تا چند روز آینده استفاده از اینترنت در فضای شبکه شاد برای همه دانش آموزان و معلمان رایگان شود.
وی افزود: هر چند آموزش و پرورش با همکاری وزارت ارتباطات اینترنت رایگان برای استفاده معلمان در آموزش مجازی در نظر گرفت، اما با توجه به اینکه اینترنت رایگان براساس کد ملی معلمان اختصاص داده می شد، ممکن است افرادی که خط موبایل آنها به نام شخص دیگری است، از این خدمات بهره مند نشده باشند.
رییس مرکز برنامه ریزی و فناوری اطلاعات آموزش و پرورش اعلام کرد: با رایگان شدن اینترنت در شبکه شاد، نگرانی معلمان و دانش آموزان برای حجم و هزینه اینترنت از بین می رود.
وی درباره اینترنت رایگان در بستر شبکه شاد گفت: ستاد ملی کرونا، وارد این حوزه شد و مصوباتی دارد که طبق آن باید زیرساخت های لازم برای آموزش آماده شود؛ بر این اساس، برای تأمین اینترنت رایگان دانش‌آموزان و معلمان در شبکه شاد در حال تعامل هستیم و وزارت ارتباطات باید زیرساخت‌ها و امکانات را فراهم کند.
دانش‌آموزان محروم شناسایی می‌شوند
در حال حاضر بسیاری از دانش‌آموزان یا خانواده‌های آنها به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری امکان استفاده از فرصت مناسب یادگیری در سامانه «شاد» را ندارند.
در واقع مخاطبان اصلی شبکه شاد، دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی هستند که می توان گفت عمده آنها وسایل هوشمند ارتباطی مانند تلفن همراه یا تبلت ندارند؛ بنابراین به ناچار برای اینکه از آموزش عقب نمانند، باید از تلفن های همراه والدین خود استفاده کنند.
اما مشکل از جایی آغاز می‌شود که بسیاری از والدین شاغل هستند و در طول روز که کلاس‌های درس در شبکه شاد برگزار می‌شود، در کنار فرزندان خود نیستند یا حتی برخی از خانواده‌ها امکان خرید تلفن‌های همراه هوشمند را ندارند. در چنین شرایطی بسیاری از دانش آموزان نمی توانند در ساعت مقرر از مطالب کلاس درس بهره مند شوند.
مهتاب مادر یک دانش آموز کلاس سوم دبستان است که در کادر پزشکی فعالیت می کند، به خبرنگار ایرنا درباره مشکل فرزندش برای حضور در کلاس های درس شبکه شاد گفت: پسرم تلفن همراه یا تبلت اختصاصی ندارد و من هم به دلیل شرایط شغلی امکان مرخصی ندارم و پسرم نمی تواند در ساعت مقرر در کلاس درس حاضر شود.
وی افزود: البته مدارس هم فعالیت بسیاری در این شبکه ندارند، هنوز کلاس ها آنطور که باید برگزار نمی‌شود.
پدر یکی دیگر از دانش آموزان پایه پنجم دبستان به خبرنگار ایرنا گفت: در خانواده ما تلفن همراه هوشمند وجود ندارد، فزرندم برای شرکت در کلاس‌های آموزش مجازی از تلفن همراه عموی خود استفاده می کند؛ بنابراین هر چند روز یکبار می تواند از محتوای آموزشی بهره مند شود.
وی افزود: شرایط مالی نامناسب امکان خرید تلفن همراه هوشمند را فراهم نمی‌کند؛ بنابراین پسرم که در مدرسه همیشه نمرات خوبی داشت، از آموزش عقب مانده است.
این درحالی است که رییس مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه ۸۵ درصد دانش‌آموزان می‌توانند از شاد استفاده کنند، گفته است: از دانش‌آموزانی که ابزار لازم برای استفاده از شبکه شاد ندارند، حمایت خواهیم کرد و آنها شناسایی و تجهیز می‌شوند.
همچنین مادر سه دانش آموز در مناطق جنوبی شهر تهران به خبرنگار ایرنا گفت: من سه فرزند دانش آموز در مقاطع تحصیلی دبیرستان و دبستان دارم. در خانه ما تنها یک تلفن همراه هوشمند وجود دارد و تنها یکی از آنها امکان بهره مندی از شبکه‌های هوشمند را دارند.
رییس مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش در این باره نیز گفته است: تا چند روز آینده جامعه دانش‌آموزانی که موفق به استفاده از شاد می‌شوند، شناسایی خواهند شد. ۱۵ میلیون دانش‌آموز داریم که حدود ۹ میلیون نفر شاد را نصب کرده‌اند و می‌توانیم با استفاده از نهادهایی که وجود دارند، افراد محروم را شناسایی و از آنها حمایت کنیم.
شرفی درباره دسترسی نداشتن مداوم دانش آموزان به وسایل هوشمند ارتباطی گفت: اگر دانش آموزان به هر دلیلی مانند دسترسی نداشتن در ساعاتی از شبانه روز به وسایل هوشمند امکان حضور در شبکه شاد را نداشته باشند، اطلاعات کلاس درس برای آنها ذخیره می شود.
وی همچنین درباره ساعات آموزش در شبکه آموزشی شاد اظهار داشت: برنامه های آموزشی به برنامه ریزی مدیر و معلمان هر مدرسه برمی گردد، اما در کل آموزش و پرورش به اندازه ساعات آموزش هفتگی مدارس، اجازه فعالیت به مدیران و معلمان داده است.
مشکلات نصب شاد برای آیفون رفع می‌شود
همچنین بر اساس اعلام قبلی مسوولان آموزش و پرورش در حال حاضر در مراحل ابتدایی راه اندازی سامانه شاد، فقط تلفن‌های همراه سیستم عامل اندروید امکان نصب سامانه شاد را روی گوشی های موبایل خود دارند که همین موضوع نیز معلمان و دانش آموزانی را که از تلفن‌های همراه آیفون استفاده می کنند، با مشکل رو به رو می‌کند.
یکی از معلمان مقطع ابتدایی که از تلفن همراه با برند آیفون استفاده می‌کند، به خبرنگار ایرنا گفت: من و بسیاری از همکارانم در طول روز باید برای دانش آموزان محتوای آموزشی صوتی و تصویری آماده کنیم اما با توجه به اینکه سیستم عامل تلفن همراه من اندروید نیست، نمی توانم در سامانه شاد ثبت‌نام کنم و این اطلاعات را در اختیار دانش آموزان قرار دهم.
وی افزود: درحال حاضر برای بارگذاری محتوای درسی در شبکه شاد ناگریز باید از سیستم وب استفاده کرد که این کار هم مشکلات خاص خود را دارد؛ به طور مثال با استفاده از وب در این سامانه امکان فرستادن صوت وجود ندارد.
رییس مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که اپلیکیشن شاد روی نسخه (ios) نصب نمی‌شود، گفت: شاد در مرحله اول صرفاً روی اندروید نصب می‌شود، این بستر یک سیستم اختصاصی برای آموزش و پرورش است که جز مسائل آموزشی و پرورشی موارد دیگری در آن وجود ندارد، ساده بوده و امکانات دیگری نمی‌خواهد.
شرفی افزود: البته در حال حاضر گوشی‌های تلفن همراه آیفون که نسخه سیستم عامل آنها به روز شده است نیز امکان استفاده از شبکه شاد را دارند اما آموزش و پرورش در حال پیگیری مسائل مربوط به احراز هویت گوشی‌های قدیمی تر آیفون نیز هست.
پشتیبانان آموزش و پرورش پاسخگوی خانواده‌ها هستند
پس از مسائل اولیه مرحله دسترسی به شبکه شاد، برخی مشکلات فنی در استفاده از این شبکه برای اولیای مدرسه و دانش‌آموزان نیز به وجود آمده است.
مدیر یکی از مدارس ابتدایی منطقه سه تهران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا عنوان کرد: کلیت وجودی شبکه شاد بسیار مفید است. این موضوع که آموزش و پرورش یک شبکه با مالکیت و نظارت خود برای آموزش مجازی دانش آموزان درنظر گرفته است، اهمیت بسیاری دارد.
وی افزود: هرچند که ایجاد این شبکه اقدامی مفید است اما اگر چنین شبکه‌ای در زمان‌هایی بسیار زودتر راه اندازی می‌شد، در زمان تعطیلی مدارس به دلیل شیوع ویروس کرونا بهتر می‌شد که از آن برای آموزش استفاده کرد.
به گفته این مدیر مدرسه، شاد، شبکه‌ای تازه تاسیس است که دانش آموزان و معلمان را در مرحله ثبت‌نام و همچنین فرآیند آموزش با مشکلات فنی مواجه کرده است.
وی به مشکلات ثبت‌نام دانش آموزان در این شبکه اشاره کرد و افزود: در کل دانلود این برنامه و نصب آن روی گوشی‌های تلفن همراه، نیازمند حجم زیاد اینترنت است که هم خانواده‌ها و هم دانش‌آموزان در این مرحله با مشکلاتی روبه رو شده اند.
این مدیر مدرسه ادامه داد: همچنین در مرحله ورود به نرم افزار و احراز هویت دانش‌آموز به دلیل تغییر برخی اطلاعات دانش آموزان مانند تغییر شماره موبایل و همچنین تغییرات شناسنامه‌ای که خانواده‌ها به مدرسه اطلاع نداده بودند نیز با مشکلاتی مواجه شدیم.
همچنین یکی دیگر از مدیران مدارس درباره مشکلات فنی این شبکه به خبرنگار ایرنا گفت: شبکه شاد در کل شبکه ایمنی برای تعامل معلم و دانش آموز است اما در این شبکه ضعف ساختاری وجود دارد؛ یعنی فعالیت در این شبکه کند انجام می‌شود. سرور مرکزی این سامانه توانایی پاسخگویی به این حجم بالا از دانش‌آموزان به ویژه از ساعت ۸ صبح تا ۱۴ بعدازظهر را ندارد و در این زمان به سختی امکان آپلود عکس و فیلم در این سامانه وجود دارد.
وی افزود: انتقاد دیگری که به این شبکه وارد می‌شود، این است که کانال یا گروه جدیدی را نمی‌توان در این سامانه ایجاد کرد. این در صورتی است که برای نظم دهی به مطالب باید یک کانال یا گروه برای آموزش و اطلاعات معلم و یک کانال دیگر برای ارائه تکالیف دانش آموزان درنظرگرفته شود تا افرادی که با تاخیر به گروه وارد می شوند، بتوانند با سهولت بیشتری به مطالب معلمان دسترسی پیدا کنند. همچنین با توجه به اینکه دانش آموزان به سختی وارد این شبکه می شوند، مطالب یا صحبت‌های ارائه شده از سوی معلم همزمان به دانش آموزان منتقل نمی‌شود و معمولا دانش‌آموزان با چند دقیقه تاخیر مطالب را دریافت می کنند.
این مدیر مدرسه ادامه داد: شبکه شاد تنها برای مدیر و معلم مدرسه جایگاهی را تعریف کرده است و در واقع معاونان پرورشی و انضباطی در این شبکه حضور ندارند و فقط مدیر می تواند یک معاون را به گروه اضافه کند. از سوی دیگر مدیر فقط می تواند نظارت بر گروه را داشته باشد و امکان اعمال نظر برای او وجود ندارد.
وی پیشنهاد داد که اگر ثبت‌نام برای کتب سال آینده دانش آموزان نیز در همین سامانه انجام می‌شد، بسیار برای خانواده‌ها راحت تر بود؛ چرا که سال‌های گذشته ثبت نام برای کتاب دانش آموزان توسط مدارس پس از جمع آوری هزینه از خانواده‌ها انجام می‌شد اما امسال با توجه به شیوع کرونا آموزش و پرورش خواسته تا خانواده‌ها هر کدام خودشان این ثبت‌نام را انجام دهند.
اما شرفی درباره وجود مشکلات فنی دانش‌آموزان و معلمان هنگام استفاده از شبکه شاد اظهار داشت: امکان وجود خطا و مشکلات فنی در روند فعالیت این شبکه وجود دارد اما آموزش و پرورش پشتیبانانی را برای رفع امور قرار داده است تا خانواده ها و مدارس را برای رفع مشکلات راهنمایی کنند.
همچنین مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات آموزش و پرورش در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: هزینه مرکز پاسخگویی تلفنی راهنمای شبکه آموزشی دانش‌آموزان (شاد) برابر استاندارد مخابرات مانند تلفن ثابت شهری و بین استانی است.
بر اساس این اطلاعیه، مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش در دو مرحله پاسخ به سؤالات متداول در خصوص شبکه آموزشی دانش‌آموزان (شاد) را منتشر کرده و در آن به پرسش‌های متداولی که ممکن است کاربران با آن مواجه شوند، پاسخ داده است. در این اطلاعیه تاکید شده است که شماره تلفن ۴۳۰۸۱ برای پاسخگویی به مشکلات کاربران درنظرگرفته شده است و هزینه آن معادل تلفن داخل شهری و بین استانی است.
راه اندازی شبکه شاد در زمان شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس، این امکان را برای آموزش و پرورش فراهم کرده است تا زیرساخت آموزش‌ها در شرایط بحرانی را در فضایی ایمن و ایزوله برای دانش آموزان فراهم کند اما همواره هر اقدام نوینی از مرحله طراحی تا اجرا با مشکلات و انتقاداتی همراه بوده که امید است با همکاری دستگاه ها و همچنین بهره گیری از تجارب فعلی روز به روز بهره مندی از این شبکه با سهولت بیشتری انجام شود.