بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند: ناامنی و وجود بحران‌ها، بختک توسعه است و به‌عبارت دیگر شرایط نا ایمن، مانع جدی در برابر رشد و پیشرفت هستند و هر چه درجه توسعه یافتگی کشورها بیشتر باشد، آسیب‌پذیری از بحران‌ها کمتر خواهد بود.
بطور کلی سلامتی انسان حالت و وضعیتی است که در آن فرد خود را خوب، قوی و مطمئن احساس می‌کند و در واقع منظور تعادلی است که بین ارگانیسم و محیط او وجود دارد و در نتیجه کسی که می‌تواند تعارض‌های خود را حل کرده و در مقابل ناکامی‌های اجتناب‌ناپذیر زندگی استقامت داشته باشد، از سلامتی برخوردار است.
با توجه به این اصل که تعادل روانی و اجتماعی یکی از نیازمندی‌های انسانی است، اضطراب و شرایط بحرانی چون این تعادل را بر هم می‌زند و نظم روانی و اجتماعی را دچار اخلال می‌کند، به پدیده‌ای آزار دهنده تبدیل می‌شوند و نمی‌گذارند تا انسان‌ها با سازگاری با محیط به زندگی خودشان ادامه بدهند و از بقا برخوردار شوند.
بطور کلی آنچه که شرایط سازگاری و بقای نوع بشر را به مخاطره اندازد باعث ایجاد استرس و اضطراب خواهد شد و استرس پاسخ روانی انسان برای تطابق مجدد است.
باید توجه داشت که استرس یکی از عوامل ایجاد احساسات منفی در افراد است و چنانچه استرس مدیریت نشود به درماندگی و تحلیل رفتگی انسان و کاهش قوا و انرژی جسمانی و روانی منجر خواهد شد.
موقعیت‌های تهدیدآمیز، فشار بیرونی و درونی و ناتوانی فرد در پاسخ‌دهی به این محرک‌ها و عدم مهارت در برخورد با تهدیدات موجب اضطراب می‌شود و استرس هم نقطه آغازی برای اضطراب است.
با توجه به این اصل که تغییرات محیطی با در نظر گرفتن نوع نگرش و برخورد انسان ، میزان استرس پذیری را تعیین می‌کند، باید گفت که اضطراب موجب پیدایش وسواس، اختلال فکری و رفتاری و افکار مزاحم می‌شود و تعادل و سازگاری فرد با محیط را مختل می‌کند.
بیماری‌ها ، حوادث، بحران‌های اجتماعی و زیست محیطی از جمله تهدیدهای بزرگ زندگی بشری و بر هم زننده نظم و تعادل زندگی هستند و جامعه انسانی همواره با چنین خطراتی مواجه است و درجه توسعه یافتگی، میزان آسیب‌پذیری از بحران‌ها و حوادث را تعیین می‌کند.
مضاف بر عوامل فوق، اختلال‌های شخصیتی، مشکلات ارتباطی، شغلی، خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی، رقابت و تنوع‌طلبی که ویژگی جوامع امروزی است نیز عوامل ایجاد استرس به شمار می‌روند که در صورت مداومت، فرد را دچار اضطراب دائمی می‌کنند زیرا استرس محرکی برای ایجاد اضطراب بوده و اضطراب نشانه هیجانی استرس است.
با اذعان به این نکته که استرس و اضطراب دارای عوارض جسمانی(مانند اختلالات گوارشی)، روانی(خشم و غضب و افسردگی)، شناختی(کاهش قدرت تمرکز و خلاقیت) و رفتاری (پرخاشگری و ضرب و شتم) است، باید گفت که تقویت اعتماد و عزت نفس،کنترل درونی، تغییر شرایط، خوداتکایی، تغییر احساس، خوش‌بینی، غنی کردن اوقات فراغت، مدیریت‌زمان، انعطاف‌پذیری، ارتباطات، همبستگی اجتماعی، تغذیه صحیح ،کار تیمی و ورزش راه‌های کاهش اضطراب معرفی شده‌اند.
چنانچه استرس‌ها و اضطراب‌های ناشی از آن به‌ویژه در زمان وقوع بحران‌ها و حوادثی که عده زیادی از افراد جامعه را درگیر می‌کند، مدیریت و کنترل نگردد و عمومیت یابد، احتمال می‌رود که در جامعه شاهد هیستری و هراس جمعی و واگیری اجتماعی باشیم.
پس در بحران کنونی که کرونا یکهتاز میدان شده و موجبات هراس و تشویش اذهان و به تعبیری اضطراب را بر فضای جامعه مستولی کرده چه بهتر که برای رهایی از صدمات روحی روانی این ویروس منحوس ضمن رعایت توصیه های بهداشتی و در خانه ماندن با برنامه ریزی به مدیریت زمان پرداخت و از فرصت بوجود آمده ضمن حرکت در راستای تعالی فردی و شخصیتی از شر اضطراب و استرس ناشی از این ویروس هم در امان ماند.
کارشناس اجتماعی در استان کرمان *