پیشینه فعالیت‌های مرتبط با پرورش گل، گلابگیری و تولید سایر عرقیات گیاهی که با کمترین سرمایه و نیاز آبی بهترین بازدهی را دارند، در منطقه کاشان دست‌کم به حدود هزار سال پیش باز می‌گردد و هر سال از اوایل اردیبهشت تا نیمه خرداد گلستان‌های کاشان به گل محمدی مزین می‌شود.
سطح زیر کشت گل محمدی سال گذشته در این شهرستان ۲ هزار و ۴۵۰ هکتار بود که ۲۶۷ هکتار آن در بخش مرکزی قرار داشت و سطح زیر کشت در بخش‌های برزک، قمصر و نیاسر نیز به ترتیب یک‌هزار و ۲۶۳، ۵۶۸ و ۳۵۲ هکتار بود.
این گستره با فعالیت کارگاه‌های سنتی و صنعتی گلابگیری که محصولات‌شان به نوبه خود از مرغوب‌ترین تولیدات ایران زمین به شمار می‌رود و به خوبی در بازارهای جهانی شناخته شده است، مکمل خوبی برای صنعت گردشگری بود که رونق اشتغال و اقتصاد منطقه را به همراه داشت.
گلابگیری کاشان به ویژه در ۲ دهه گذشته با احیای خانه‌های تاریخی و تقویت بوم‌گردی، بهار را به فصل گردشگری منطقه تبدیل و سالانه هزاران نفر مسافر داخلی و گردشگر خارجی را جذب می‌کرد که با ظهور کرونا همه فعالیت‌های مرتبط تحت تاثیر قرار گرفت؛ اگرچه بنابر اعلام مسوولان در زمان حاضر منطقه از نظر کنترل بیماری شرایط به نسبت مناسبی دارد.
ویروس کرونا (COVID-۱۹) که نخستین‌بار (آذر/دی ۲۰۱۹) در ووهان چین شناسایی شد و با سرایت به بیشتر نقاط دنیا سازمان بهداشت جهانی را برآن داشت تا وضعیت فوق‌العاده اعلام کند، تا کنون به ابتلای ۸۵ هزار و ۹۹۶ نفر و فوت پنج هزار و ۳۹۱ نفر در کشور منجر شده است.
اوایل برخی بر این امید و باور بودند که کابوس شیوع گسترده این ویروس در نقاط مختلف جهان که از جمله به تعطیلی مکان‌های گردشگری نیز منجر شده، در نهایت در چنین روزهایی پایان یابد اما چنین نشد تا امسال بی‌رونقی مراسم گلابگیری کاشان هم به فهرست بلند بالای آسیب‌های ناشی از کووید ۱۹ اضافه شود.
پیش‌بینی برداشت حدود ۱۰ هزار تن گل محمدی
مدیر جهاد کشاورزی کاشان در گفت‌وگو با ایرنا از پیش‌بینی برداشت افزون بر ۱۰ هزار تن گل محمدی از گلستان‌های این شهرستان در سال‌جاری خبر داد.
مجید کافی‌زاده، با اشاره به آغاز برداشت گل محمدی از سطح ۲۷۸ هکتار از گلستان‌های گل محمدی بخش مرکزی کاشان گفت: سطح زیر کشت گل محمدی در این شهرستان در زمان حاضر ۲ هزار و ۵۸۰ هکتار است.
وی متوسط عملکرد گل محمدی در هکتار را افزون بر چهار تن عنوان کرد و افزود: با توجه به شرایط منطقه دشت کاشان، گل محمدی در این منطقه پیش‌رس است و پیش‌بینی می‌شود امسال بیش از یک‌هزار و ۱۰۰ تن گل از گلستان‌های دشت مرکزی برداشت شود.
مدیر جهاد کشاورزی کاشان با اشاره به افزایش ۵۰ هکتاری سطح زیر کشت گل محمدی در سال‌جاری بیان کرد: بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ خانوار در گلستان‌های این شهرستان مشغول به کار هستند و هنگام برداشت گل افزون بر ۸۰ هزار نفر- روز اشتغال ایجاد می‌شود.
جشن گلچینی، شاید وقتی دیگر
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان نیز به ایرنا گفت: با توجه به تعطیلی مکان‌های گردشگری در پی شیوع بیماری کووید ۱۹، آیین‌های گلچینی و گلابگیری نیز متاثر از پیامدهای این بیماری تعطیل شد و از رونق افتاد.
مهران سرمدیان افزود: بر اساس مصوبه ستاد ملی مبارزه با بیماری کرونا، برگزاری تمام جشن‌ها و برنامه‌های گردشگری در کشور و از جمله آیین‌های جشن گلچینی و گلابگیری نیز در کاشان ممنوع است.
وی بیان کرد: هر سال هزاران نفر گردشگر داخلی و خارجی در فصل بهار و به ویژه موسم گلابگیری از گلستان‌های گل محمدی در نقاط مختلف شهرستان کاشان دیدن می‌کردند که امسال شیوع بیماری کرونا، موجب از رونق افتادن صنعت گلابگیری و همچنین رکود کسب و کار دست‌اندرکاران در منطقه شد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان با اشاره به تدوین تقویم گردشگری منطقه که بهمن سال گذشته با حضور وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در تهران رونمایی شد، اظهارداشت: هدف از ارایه این تقویم، ارتقای ضریب اقامت گردشگران از یک و نیم روز به سه روز بود که با تاسف شیوع بیماری کرونا موجب محقق نشدن این اقدام فرهنگی در منطقه شد.
وی تصریح کرد: میزان زیان وارد شده به صنعت گردشگری این منطقه در زمان حاضر میسر نیست.
رونق گلابگیری در گرو گردشگری
یک گلکار با اشاره به شیوع ویروس کرونا گفت: این بیماری موجب جلوگیری از ورود گردشگران و رونق کسادی گلکاران در شهرستان کاشان شده است.
حسین اربابی بیان کرد: همه ساله در فروردین و زمانی که هوا رو به گرم شدن می‌رود، گل‌های محمدی پیش‌رس هزاران گردشگر را در دامن گلستان‌های منطقه برای تماشا به سمت خود می کشاند اما امسال به علت شیوع این ویروس از ورود گردشگر خبری نیست و بازار فروش گل و گلاب کساد است.
وی با تاکید بر اینکه برای از بین نرفتن عطر و پژمرده نشدن باید گل‌های محمدی پیش از طلوع آفتاب و گرم شدن هوا چیده شوند، افزود: امسال به علت جلوگیری از به کار گرفتن کارگران غیربومی، گلکاران برای چیدن گل‌ها با مشکل روبه‌رو هستند.
این کشاورز کاشانی وجود دلالان را از دیگر مشکلات گلکاران منطقه برشمرد و اضافه کرد: نبود نظارت کافی بر تولید و فروش این محصول موجب شده است تا دلالان جولان بدهند و گل را با نرخ ارزان از گلکار خریداری کنند.
وی تصریح کرد: این مشکل موجب شده است که برخی واحدهای گلابگیری نیز گل را با کمترین قیمت از گلکاران خریداری کنند و هر وقت دل‌شان خواست مبلغ را پرداخت کنند که در برخی مواقع شاید تا یک‌سال هم به درازا بیانجامد.
یک گلکار دیگر کاشانی نیز افزایش قیمت کود و سم را از جمله مسایل عنوان کرد و گفت: در برخی نقاط این شهرستان کمبود آب نیز بر این مشکلات افزوده است.
محمد ویدوجایی افزود: گلستان‌های گل محمدی سالانه باید دست‌کم پنج بار آبیاری شوند، در حالی که در برخی روستاها مشکل کم‌آبی وجود دارد.
وی در ادامه به تاثیر بیماری کرونا بر کسادی بازار فروش گل محمدی در منطقه کاشان اشاره و تصریح کرد: در زمان حاضر به علت نبود گردشگر این محصول از بازار خوب و مناسبی برخوردار نیست.
صنعت گلابگیری نیازمند حمایت ویژه
رییس اتحادیه گلابگیران کارگاه‌های سنتی و نیمه صنعتی شهرستان کاشان با اشاره به شرایط گردشگری منطقه گفت: این مهم موجب شده است تا گلاب‌های تولید شده به فروش نرود و گلکاران و گلابگیران دچار زیان شوند.
سید رضا نوابی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: برای جلوگیری از زیان بیشتر، بازار گردشگری باید در کاشان حفظ شود تا محصولات تولیدی به فروش برود.
وی اظهارداشت: بیشتر محصول کشاورزان مناطق نیاسر، برزک و قمصر گل و گلاب است که بازار فروش این محصول نوروز و فصل بهار رونق دارد.
رییس اتحادیه گلابگیران کارگاه‌های سنتی و نیمه صنعتی کاشان اضافه کرد: گلاب بیشتر در محصولات شیرینی، بستنی، گز و سوهان مصرف می‌شود که امسال با توجه به اینکه در عید نوروز سوهان فروشی‌ها، قنادی‌ها و بستنی فروشی‌ها به علت جلوگیری از شیوع ویروس کرونا تعطیل بودند، خسارت‌های فراوانی به گلکاران و گلابگیران وارد شده است.
وی با اشاره به بازار روزانه فروش گلاب در ماه رمضان بیان کرد: در این ماه مبارک بیش از سایر زمان‌ها گلاب مصرف می‌شود که با توجه به شیوع این بیماری کرونا، ۲ ماه پیش از ماه مبارک رمضان تولیدکنندگان با توجه به مسدود شدن راه‌ها نتوانستند گلاب‌های خود را در فروشگاه‌ها توزیع کنند.
نوابی همچنین تامین لوازم و محصولات بسته‌بندی گلاب مانند پت، کارتن و شیشه به علت بستن بودن جاده‌ها را از دیگر مشکلات گلابگیران شهرستان برشمرد و تصریح کرد: در زمان حاضر انبارهای گلابگیران مملو از گلاب‌های تولید شده است و از سوی دیگر گل گلکاران نیز به دست آمده اما امیدی به فروش آن ندارند.
وی با اشاره به اینکه قیمت هر کیلوگرم گل به نسبت سال گذشته ۵۰ درصد ارزان‌تر شده است، یادآور شد: قیمت هر کیلوگرم گل پیش‌رس برای گردشگران پارسال ۱۶۰ هزار ریال بود که این رقم در زمان حاضر با مدت در نوش‌آباد از کشاورزان ۸۰ هزار ریال خریداری می‌شود و دلال نیز آن را به گلابگیران با قیمت ۱۰۰ هزار ریال می‌فروشد.
رییس اتحادیه گلابگیران کارگاه‌های سنتی و نیمه صنعتی کاشان ادامه داد: این درحالی است که در سال‌جاری قیمت نهاده‌های کشاورزی از جمله کود، سم، آبیاری و دستمزد کارگر افزایش داشت.
وی گفت: هم اکنون یک‌هزار کارگاه سنتی گلابگیری در شهرستان کاشان فعال است که در هر کارگاه به طور میانگین چهار نفر مستقیم و نزدیک به ۷۰ هزار شامل گلکار، حمل و نقل، صنایع ظروف‌سازی، بسته‌بندی به طور غیرمسقیم از این محل امرار معاش می‌کنند و می‌توان این صنعت را از نظر اشتغال‌زایی به عنوان یکی از صنایع نخست منطقه نام برد.
نوابی میزان خسارت به کارگاه‌های گلابگیری سنتی در شهرستان کاشان را بین ۲ هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال برآورد و پیشنهاد کرد، دولت در کنار پرداخت وام‌های بلاعوض یا کم‌بهره به گلکاران و گلابگیران، بخشی از مالیات و بیمه آنها را نیز ببخشد یا تقسیط کند تا این صنعت بتواند بار دیگر رونق بگیرد.
وی با اشاره به فصل برداشت گل در این منطقه افزود: اگر در زمان حاضر چنین تسهیلاتی در اختیار گلابیگران قرار داده نشود، گل در گلستان‌ها از بین می‌رود.
رییس اتحادیه گلابگیران کارگاه‌های سنتی و نیمه صنعتی کاشان همچنین به ممنوع شدن به‌کارگیری کارگران غیربومی و اتباع خارجی اشاره کرد و اظهارداشت: در زمان حاضر گلکاران منطقه با مشکل کمبود کارگر برای چیدن گل‌ها روبه‌رو هستند.
به گفته وی، گلکاران امسال باید برای چیدن هر کیلوگرم گل محمدی ۵۰ هزار ریال پرداخت کنند، در حالی که این رقم سال گذشته بین ۳۰ تا ۴۰ هزار ریال متغیر بود.
یک هزار کارگاه سنتی، ۷۶ کارگاه نیمه صنعتی و ۳۶ کارخانه صنعتی گلاب، عرقیات گیاهی، اسانس و عطر گل محمدی در زمان حاضر در شهرستان کاشان فعال هستند.
سال ۹۸ این واحدها زمینه اشتغال ۱۰ هزار نفر را فراهم آورده بودند که این آمار در فصل کاشت، داشت و برداشت تا ۲۲ هزار نفر افزایش یافت.