روزهای کرونا، کاهش مراودات اجتماعی و نوعی از انزوای تحمیلی را به زندگی همه مردم در همه جای جهان تحمیل کرده است. انزوایی ناخواسته که باعث تغییر شکل زندگی و نوعی از خانه‌نشینی اجباری شده و توامان ترس‌ها، اضطراب‌ها و تشویش‌هایی را به افراد وارد ساخته است.
صاحب‌نظران بسیاری بر آن تاکید می‌کنند: لزوم مغتنم شمردن تعطیلات پیش آمده، برای انجام دادن همۀ کارهای معوقه. از فیلم دیدن، کتاب خواندن، موسیقی گوش دادن گرفته تا تمرین کردن‌کارهایی که پیش از این از سوی افراد انجام نشده یا انجام شده اما مستمر نبوده است.
همچنان که هنرمندان، هنر را در این روزها منجی انسان‌ها دانسته و بهره‌گیری از آن را بهترین شیوه برای گذران مفید و مثرثمر روزهای قرنطینه عنوان می‌کنند، روانشناسان و متخصصان حوزه سلامت روان نیز استفاده از هنرها و جنبه‌های مختلف فرهنگی و هنری را عاملی موثر در جهت کاهش احتمال ابتلا به افسردگی و آسیب‌های روانی می‌دانند.
اختلال‌هایی که این روزها شایع است
حسن عماری معاون آموزشیِ سازمان نظام روانشناسی و مشاوره و استاد دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و با اشاره به مشکلات روانی که امروز در سطح جامعه وجود دارد، بیان کرد: در این دوران ما با چند مساله مهم مواجه هستیم (که اگر این موارد نباشند، باقی موارد با گذشت زمان به‌صورت عادی حل می‌شوند): اضطراب‌ها یا اختلال‌های اضطراب فراگیر که در آن شما موضوعی را به تمام مواردی که می‌تواند برای شما تنش ایجاد کند، تعمیم می‌دهید. امروز اضطراب بیماری، بخشی از جامعه ما دچار اضطراب فراگیر است.
وی افزود: بخش دیگری از افراد جامعه امروز درگیر استرس بیماری هستند؛ یعنی چون بخشی از افراد خانواده و دوستان ایشان کرونا گرفته یا فوت‌شده‌اند، این افراد هم به‌واسطه درگیر شدن آنان، درگیر استرس شده‌اند. همین امروز چند هزار خانواده درگیر فوت کرونا در کشور داریم و این‌ها استرسی را تجربه می‌کنند که ناشی از سوگ کرونایی یا سوگ ابراز نشده است؛ چرا که فضای تحریم عمومی یا همان انگ کرونایی بودن، مانع از ابراز احساساتشان می‌شود.
بخشی عمده دیگر درگیر اختلالات وسواسی شده‌اند. اختلالات وسواسی شامل نشخوار ذهنی افکار مداوم و تکرارشونده و غیرقابل‌کنترلی است که به ذهن فرد فشار می‌آورند که مدام علائم بیماری را چک کنند یا شست‌وشو و وسواس مداوم تمیزی داشته باشند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: بخشی هم درگیر نگرانی‌ای هستند که اختلال نیست (چرا که عملکردهای عادی زندگی را مختل نکرده است) اما چون در شرایط بحرانی هستیم، این نگرانی‌ای غیرعادی نیست. بخش عمده‌ای از جامعه در این شرایط و در این بخش هستند.
سبک زندگی در دوران کرونا باید تغییر کند
عماری پس از تشریح انواع مشکلات سلامت روان که امروز جامعه درگیر آن شده است و در اشاره به راهکارهایی که باید در این ایام به کار گرفته شوند، تصریح کرد: یکی از مهمترین اقدامات در شرایط حاضر این است که به افراد شناخت لازم را از این نشانگان یاد بدهیم تا اختلالات این دوران را تشخیص بدهند و بفهمند که در کدام‌یک از این دسته‌ها قرار دارند؛ چرا که اگر این شناخت را نداشته باشند، دچار «خود بیمار انگاری» می‌شوند.
وی افزود: اولین اتفاق این است که ما متخصصان به همراه رسانه به مردم آگاهی بدهیم تا شناختشان از موقعیتی که در آن قرار دارند، افزایش یابد و بدانند که همه قرار نیست در اختلال باشند. سبک زندگی دوران بحران با زندگی عادی متفاوت است؛ مانند سفر به کشوری دیگر و تلاش برای تغییر خود با شرایط جدید؛ بنابراین باید سبک زندگی را متناسب با شرایط تغییر بدهیم که البته این وضعیت مختص هر خانواده است و نمی‌شود یک نسخه برای عموم پیچیده شود اما به‌صورت کلی شیوه غذاخوردن و احتیاط کردن و کلاً مواجهه با زندگی روزمره ... باید عوض شود و این مدتی زمانی می‌برد.
برخی حوزه‌ها و موضوعات در شرایط قبل از بحران کرونا سهمی در بهبود حال روحی و روانی ما داشته است و ما از آنان برای خوب کردن حال خود بهره می‌گرفته‌ایم. حوزه‌هایی چون هنر و ادبیات و فرهنگ که در این شرایط بازهم می‌توانیم به سراغ آنان بریم.
در دوران کرونا از فرهنگ، هنر و ادبیات بهره بگیریم
این استاد دانشگاه در توضیح استفاده‌ای که می‌توان از فرهنگ در راستای افزایش حال خوب خویش نمود، خاطرنشان کرد: در شرایط اضطراب و استرس کرونایی، فرد باید به خود بقبولاند که خودش باید حال خویش را بهبود بخشد و به سمت تنهایی، غم، انزوا و افسردگی ناشی از تنهایی نرود. کارهایی مانند کاردستی درست کردن یا هنرهای دستی، کتاب خواندن، ورزش کردن، مدیتیشن کار کردن و فیلم دیدن کارهایی فردی است که فرد متناسب با شرایط و علایق خودش به آنان رسیده است و در این روزهای کرونا می‌تواند از این‌ها در جهت حال خوب خویش بهره گرفته و از استرس و اضطراب رهایی یابد.
وی افزود: ارتباط گرفتن با دوستانی که مدتی است با آنان در ارتباط نداشته‌ایم گزینه خوبی است که می‌توانیم از آن برای بهبود حال خود بهره‌گیری کنیم و بنابراین ما یک تجربه اندوخته داریم که از آن در شرایط مختلف بهره می‌گیریم و یک‌چیزهایی را هم داریم که خودمان برای خودمان به وجود می‌آوریم و این هم باز مستلزم یک تلاش فردی است.
بسترهایی فرهنگی و ابزارهایی برای هریک از ما وجود دارد که فرد می‌تواند برای حال خوب خود از این فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها بهره بگیرد؛ مثلاً کسی که در فرهنگ خود بازی‌های سنتی و دونفره رایج، یا شعرخوانی و آشپزی و غذای خاص فرهنگی دارد می‌تواند از آنان بهره گرفته و حال خودش را بهبود بخشد.کتاب‌هایی هستند که معمولاً به خانواده و زوج‌ها توصیه می‌کنم که مطالعه کنند و بهترین آن کتاب عشق هرگز کافی نیست، است. در حوزه فردی کتاب انسان در جستجوی معنی کتاب ارزشمندی است و اتفاقاً امروز وقت آن است که همۀ افراد این کتاب اثر ویکتور فرانکل را بخوانند، چراکه قطعاً می‌تواند راهگشا باشد.
عماری در پاسخ به این موضوع که چه فیلم یا سریال‌هایی را می‌شود به مخاطبان معرفی کرد، گفت: به شخصه این روزها سریال بلک لیست را دنبال می‌کنم که حرفه‌ای و خوش‌ساخت است و هم بخش جنایی دارد و هم مباحث روان‌شناختی و فردی.
وی افزود: فیلم‌های ایرانی خوب هم زیاد داریم که این روزها از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش می‌شود و افراد می‌توانند تماشا کنند.