بزرگ‌ترین درس شیوع عالم‌گیر ویروس کرونا این است که کشورهای جهان بیش از هر زمانی نیازمند چند جانبه‌گرایی برای نیل به اهداف مشترک هستند اما رفتارهای هنجارشکن آمریکا در جامعه بین‌المللی می‌تواند به شکل‌گیری رویه‌ای خطرناک و در نتیجه، تخریب بیشتر نظم و نظام حقوق بین‌الملل تبدیل شود.
همزمان با شیوع ویروس کرونا در جهان، صندوق بین‌المللی پول به عنوان سازمانی مستقل و ناظر بر اجرای سامانه پولی بین‌المللی، بودجه ۵۰ میلیارد دلاری برای کمک‌رسانی به کشورهای آسیب دیده از شیوع ویروس کرونا اختصاص داد و ایران نیز به عنوان یکی از اصلی‌ترین کشورهای درگیر این بیماری، از این صندوق درخواست وام پنج میلیارد دلاری صندوق کرد. ایران آخرین بار در سال ۱۳۴۱ خورشیدی از صندوق بین‌المللی پول تقاضای وام کرده بود.
اما طولانی‌شدن روند رسیدگی به درخواست وام ایران و شایعاتی مبنی بر رد درخواست ایران توسط صندوق بین‌المللی پول، یک مقام ارشد این صندوق، درباره درخواست کمک مالی ایران گفت که این نهاد جهانی در حال مشاوره فعال با کشورهای عضو است و همه درخواست‌ها باید بر اساس سیاست‌های این صندوق جهانی بررسی شوند. او افزود: فرآیند بررسی درخواست ایران از این نهاد بین‌المللی تا حدودی طولانی شده، چرا که ایران طی سال‌های اخیر ارتباط محدودی با صندوق بین‌المللی پول داشته است.
مخالفت آمریکا
اما این همه ماجرا نبود و دولت آمریکا که از همه روزنه‌ها برای اعمال فشار بیشتر به ایران برای تحمیل خواسته‌های نامشروع خود استفاده می‌کند باعث شد صندوق بین المللی پول به عنوان یک نهاد بین‌المللی غیر سیاسی با درخواست وام ایران برای تامین تجهیزات درمانی برای پیشگیری و مواجهه با کرونا مخالفت کند.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نوزدهم فروردین در این باره گفت که ایالات متحده موضع خود را برای صندوق بین‌المللی پول و جهان روشن کرده و مخالفت خود را با تخصیص هرگونه وامی به ایران اعلام کرده است.
مورگان اورتگاس تصریح کرد که کشورش با اعطای وام به ایران مخالفت کرده است. او مدعی شد که هرگونه کمک مالی به دولت ایران به دست مردم این کشور نخواهد رسید و چنین پولی را برای کمک به گروه‌های نیابتی خود در خاورمیانه صرف می‌کنند!
ابراز تاسف اتحادیه اروپا
در ادامه، فشار اتحادیه اروپا به دولت آمریکا برای موافقت با درخواست جمهوری اسلامی ایران برای دریافت وام ۵ میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول به بهانه مقابله با کرونا هم بی‌نتیجه ماند. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا اعلام کرد از اینکه آمریکا با پرداخت وام از صندوق بین‌المللی پول به ایران مخالفت می‌کند، عمیقا متاسف است. بورل گفت که آمریکا اصرار دارد که تحریم‌ها اثری بر خرید اقلام بشردوستانه ندارد.
همچنین بورل سوم اردیبهشت در جلسه ویدیویی وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در این باره گفت: «من متاسفم که ایالات متحده با اتخاذ تصمیم در این زمینه از سوی صندوق بین‌المللی پول مخالفت می‌کند. از نقطه نظر انسانی این تصمیم‌گیری باید در راستای پذیرش درخواست ایران باشد.»
پرداخت وام از طریق اینستکس
اقدام آمریکا برای سنگ‌اندازی برای اعطای وام از سوی صندوق بین‌المللی پول، باعث شد که ایران این نهاد بین‌المللی را به دلیل تأخیر در رسیدگی به درخواست وام فوری‌اش، به سیاسی‌کاری متهم کند. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران از رئیس این نهاد خواست ملاحظات سیاسی را کنار بگذارد و درخواست ایران را به هیأت اجرایی صندوق ببرد.
رئیس کل بانک مرکزی ایران خطاب به کریستالینا جورجیووا، رئیس صندوق بین‌المللی پول توصیه کرد که وام درخواستی ایران را به طور مستقیم از طریق کانال مالی اروپا (اینستکس) یا کانال مالی سوئیس (شتا) و برای خرید شرکت‌های دارویی و غذایی اختصاص دهد؛ کانال‌هایی که به تعبیر او مکانیسم‌های امنیتی مناسبی دارند که همه نگرانی‌ها را برطرف می‌کنند.
همتی در پاسخ به پرسش‌های بلومبرگ از صندوق بین‌المللی پول خواست که تقاضای وام ایران برای مقابله با پیامدهای اقتصادی مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا را جدی بگیرد و ادامه داد: یک بار دیگر، شخصاً از رئیس صندوق بین‌المللی پول خانم جورجیووا می‌خواهم که این موضوع را جدی بگیرند. ما می‌خواهیم ریاست صندوق بین‌المللی پول درخواست RFI ما را به هیئت اجرایی خود برساند. این تنها چیزی است که ما می‌خواهیم.
همتی افزود: خانم جورجیووا باید سیاست را کنار گذاشته و وظایف حرفه‌ای خود را به طور کامل انجام دهد. صندوق بین‌المللی پول بسیار شبیه آتش‌نشانی در محله است، به محض اینکه خانه‌ای آتش بگیرد باید به نجاتش بشتابد و به دنبال بزرگ‌ترین صاحب خانه در این محله نگردد که از وی اجازه عمل بخواهد.
او در واکنش به مخالفت آمریکا با پرداخت این وام ضروری به ایران نیز، اظهار کرد: ما از ایالات متحده آمریکا درخواست کمک نکرده‌ایم! ما از صندوق بین‌المللی پول تقاضا کردیم که یک نهاد بین‌المللی غیرسیاسی و وابسته به سازمان ملل متحد بوده که در طول ۷۵ سال گذشته یکی از اعضای بنیان‌گذار و شرکت‌کننده در آن بودیم.
واکنش ایران
در نهایت پس از مانع‌تراشی آمریکا، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در توییتی با بیان اینکه در این ماجرا «اروپا چون همیشه فقط ابراز تاسف کرد»، نوشت: مخالفت آمریکا با درخواست وام ایران از صندوق بین‌المللی پول، نقض «قاعده آمره حق بر سلامتی» است. دولت‌های ثالث دو تعهد دارند؛ قطع همکاری با دولت ناقض و اقدام برای رفع وضعیت غیرقانونی!
نکته مهم اینجاست که اکنون بحرانی بزرگ جهان را فراگرفته که برای رفع آن همکاری و کمک تمامی کشورها لازم است؛ شاهد هستیم کشور آمریکا که یک‌چهارم بودجه سازمان ملل را تامین می‌کند از این دستاویز برای فشار بیشتر به ایران استفاده کرده و در تصمیم‌گیری ارکان آن دخالت می‌کند. نهادهای بین المللی چون صندوق بین المللی پول و سازمان بهداشت جهانی که برای ارائه تسهیلات به کشورها شکل گرفته‌اند این روزها به ابزاری در دستان ترامپ تبدیل شده‌اند تا آمریکا در هنگامه‌ای که جهان بیش از گذشته به وجود آنها نیازمند است در ارائه خدمات این نهادها اخلال ایجاد کند.