پس از نامگذاری سال ۹۹ از سوی رهبر معظم انقلاب، همه بخش‌های جامعه از جمله دانشگاه‌ها برای اجرای این هدف برنامه‌ریزی‌های لازم را در دستور کار خود قرار دادند. از طرفی شیوع ویروس کرونا باوجود منحوسی آن و جان باختن تعدادی از هموطنان براثر ابتلا به این ویروس، اتفاق‌های مهمی را از جمله همدلی اقشار مختلف مردم و تلاش برای خودکفایی سبب شد.
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها نیز که از بخش‌های مهم دانشگاهی است در این زمینه همت کرده و برنامه‌ها و ایده‌های لازم را برای کمک به جهش تولید و مبارزه به ویروس کرونا به اجرا گذاشته است.
حجت الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی رییس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌های کشور در خصوص اقدامات انجام شده این نهاد در سال جهش تولید با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا به گفت و گو نشست که در ادامه می‌خوانید.
ایرنا: در سال جهش تولید، دانشگاه‌ها چگونه می‌توانند به فرمایشات رهبر معظم انقلاب جامعه عمل بپوشانند؟
رستمی: نقش‌آفرینی دانشگاه‌ها در حرکت رو به جلوی کشور به امسال و نامگذاری سال جدید خلاصه نمی‌شود. وظیفه دانشگاهیان، یعنی حرکت در مسیر پژوهش، کشف و اختراع که پیش‌تر وجود داشته و این مسیر در سال جدید پرشورتر دنبال می‌شود. مهم‌ترین نکته‌ای که دانشگاهیان باید به آن توجه کنند، ایجاد پیوند میان مسائل جامعه و نیاز مردم با سه گانه پژوهش، کشف و اختراع است.
ایرنا: آیا پایان نامه‌های دانشجویان می‌تواند برای کمک به جهش تولید موثر واقع شود؟
رستمی: نقدی که پیش از این به روند تولید پایان‌نامه‌ها وجود داشت فاصله میان پایان‌نامه‌ها و نیاز مردم بود. اگرچه حجم پایان‌نامه‌ها افزایش پیدا کرده اما نباید به این موضوع دلخوش بود؛ درست است که بخشی از رسالت دانشگاه‌ها پیشبرد علم و حرکت در مرزهای دانش است اما مادامی که پایان‌نامه نگارش شده فقط در کتابخانه دانشگاه‌ها قرار بگیرند و یا کارایی موثر در حل مسائل جامعه و رفع نیاز مردم نداشته باشند، نمی‌توان گفت که حرکت مفید و موثری برای پیشرفت کشور انجام شده است.
ایرنا: نخبگان جامعه تا چه اندازه برای تحقق شعار سال می‌توانند نقش آفرین شوند؟
رستمی: وظیفه دیگر دانشگاهیان، ایجاد فضای مناسب برای نخبگان است؛ این یعنی هم حفظ نخبگان داخل کشور و هم تلاش برای مهاجرت معکوس نخبگان که در خارج از ایران مشغول تحصیل هستند. فضای نخبگانی فضایی زنده و پویا است و نخبه نیاز دارد تا در این فضا رشد کند، خودش را مفید بپندارد و در جامعه اثربخش باشد.
درکنار اقدامات بزرگی که در دانشگاه‌ها برای جذب، پرورش و به کارگیری استعدادهای کشور انجام شده جای تقدیر هم دارد، متاسفانه گاهی مشاهده می‌شود جریانی نمی‌گذارد که جوان نخبه رشد پیدا کند. در میان اساتید و مدیران، گروهی به صورت مداوم با استفاده از رسانه‌هایی که در اختیار دارند، «ما نمی‌توانیم» را در اذهان تزریق می‌کنند و برخی از ساختارها با قوانین دست و پا گیر، امکان نقش‌آفرینی موثر را به دانشجویان نمی‌دهند. البته خروج از این وضعیت نیازمند دو باور عمده است: یک اینکه باور کنیم که می‌توانیم آینده کشور را تغییر دهیم و دوم آنکه بپذیریم که نخبه داریم و جوان نخبه می‌تواند آینده تولید در کشور را تغییر دهد.
ایرنا: از آنجا که بیشتر گروه‌ها و قشرهای مختلف جامعه برای مقابله با ویروس کرونا به میدان آمدند، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های کشور در این دوران چگونه نقش‌آفرینی کرده و چه اقداماتی انجام داده است؟
رستمی: فعالیت‌ها را باید به دو دسته عمده تقسیم کرد: دسته اول فعالیت‌هایی که در کنار مردم برای مقابله با ویروس کرونا انجام شده است و دسته دوم، فعالیت‌هایی که نهاد پیش از این هم موظف به اجرای آن بوده و حالا با توجه به وضعیت کشور، تعطیل نشدند و رویکردی جدید برای انجام آن اتخاذ شده است.
در مقابله با کرونا، مسوولان نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری تاکنون نیز فعالیت‌هایی انجام داده‌اند که عمده آنها خودجوش و بدون ابلاغ بوده است. همکاران نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در رزمایش همدلی ۶۰۰ بسته غذایی را در میان نیازمندانی که در این روزهای سخت، برای تامین معیشت خودشان دچار مشکل هستند، تهیه و توزیع کردند.
با اعلام فراخوان به طلاب جهادی که با دفاتر نهاد در دانشگاه‌ها در ارتباط بودند، آنها را در کمک‌رسانی به مدافعان سلامت به کار گرفتند. همچنین ظرفیت مساجد و حسینه‌ها با توجه به درخواست دفاتر، برای تولید ماسک و تهیه و توزیع مواد ضدعفونی کننده به کار گرفته شد.
فعالیت مشترکی میان مسوولان نهاد و دانشجویان و گروه‌های جهادی در زمینه مقابله با کرونا و کاهش آثار سو این بیماری بر وضعیت اقتصادی صورت گرفت که معتقدیم باید بیشترهم شود. در واقع مسوولان نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با کمک دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی، دفاتر نهاد در دانشگاه‌ها را به مرکزی برای خدمت‌رسانی و کمک به مردم و دانشجویان، پزشکان و پرستاران باید تبدیل کنند.
ایرنا: در زمان تعطیلی دانشگاه‌ها به دلیل شیوع کرونا، فعالیت‌های این نهاد در کنار مردم چگونه دنبال می‌شود؟
رستمی: علاوه بر فعالیت‌های خودجوش برای مبارزه با کرونا، بخش دیگر فعالیت‌هایی که نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در این روزها داشته است به زنده نگه داشتن فضای دانشگاهی مرتبط است. معتقد بودیم که اگرچه دانشگاه تعطیل شده است و حضور فیزیکی وجود ندارد اما نباید فعالیت‌های دانشجویی و دانشگاهی تعطیل شود. مرکزآموزش مجازی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری از ابتدای تعطیلی دانشگاه‌ها آموزش دروس معارفی را بر بستر آموزش مجازی اجرا کرد. از ابتدای طرح تا به امروز ۸۵۴هزار نفر در آموزش مجازی دروس معارفی شرکت کردند و ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار آزمون هم برگزار شد. پشتیبانی از کاربران افزایش پیدا کرده و سرعت پاسخگویی به دانشجویان بالا رفته است. بخشی از نمرات دانشجویان بر طبق همین دوره‌ها صادر می‌شود و بخش دیگر پس از بازگشایی دانشگاه‌ها و توسط خود اساتید به ثبت خواهد رسید.
همچنین برگزاری «کرسی‌های آزاداندیشی آنلاین» تجربه جدیدی بود که توانست به ما در زمینه زنده نگه‌داشتن فضای دانشگاهی کمک
کند. پیش از این نیز برگزاری مراسم دینی و مذهبی یکی دیگر از وظایف نهادنمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها بوده است. برهمین اساس در روزهای ماه شعبان، سعی متولیان نهاد براین بود که این مراسم‌ها نیز تعطیل نشوند و برگزاری آنلاین آن را به عنوان تجربه‌ای جدید در پیش گرفتیم. چنانچه اگر این وضعیت ادامه داشته باشد و بنا به توصیه ستاد ملی مبارزه با کرونا، مساجد همچنان بسته باشند، ان‌شاالله این روند در ماه مبارک رمضان و باتوجه به مناسبت‌های این ماه ادامه پیدا خواهد کرد.
ایرنا: یکی از رویکردهایی که نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها پیش از این نیز به آن تاکید داشته، رویکرد حل مساله بوده است. آیا شرایط حال حاضر کشور برای توجه بیشتر به این رویکرد مناسب است؟ چگونه می توان تهدیدهای شیوع کرونا را به فرصت تبدیل کرد؟
رستمی: تجربه دوران پس از انقلاب نشان داده که همواره از دل مبارزه بحران‌ها، ما شاهد فرصت‌هایی هستیم که توانسته کشور را از گزند تهدیدهای مختلف حفظ کند. شاید اگر بخواهیم به یک ویروس کرونای اقتصادی اشاره کنیم، باید تحریم‌های آمریکا را مثال بزنیم اما تجربه ایران پس از انقلاب اسلامی نشان داده که می‌تواند از سخت‌ترین تحریم‌ها گذر کند. گذرکردن از تهدیدی به نام جنگ تحمیلی که با دست‌های خالی صورت پذیرفت نمونه دیگری از گذرکردن از دل بحران‌ها است.
ویروس کرونا و بحران‌های آن هم، اگرچه مدیریت کشور را سخت خواهد کرد اما می‌تواند این بحران را به یک فرصت تبدیل کند؛ کما اینکه تاکنون اتفاق افتاده است. یک از این فرصت‌های ایجاد شده، پای کار آمدن مردم و افزایش همدلی اجتماعی در مقابله با این ویروس بود. تجربه‌ای که در سایر کشورها شاهد آن نبودیم اما در ایران، مردم در مقابله با کرونا به مثابه یک دشمن خارجی کنار هم قرار گرفتند.
فرصت دیگر، توجه به دانشگاهیان، نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان بود. بحران کرونا نشان داد که حتی در دورانی که عدم ارسال دارو و تجهیزات پزشکی موجب از دست رفتن جان انسان‌ها می‌شود، باز هم آمریکا و کشورهای اروپایی، قدمی برای رفع تحریم و یا رفع موانع برای کمک‌رساندن به سایر کشورها بر نخواهند داشت. حتی اگر تحریم‌ها را هم نادیده بگیریم، نیاز خود کشورها به برخی از اقلام پزشکی و دارویی مانع از ارسال کمک‌های پزشکی و اقلام دارویی خواهد شد. در این وضعیت بحرانی شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان دانشگاهی در مرکز توجه قرار گرفتند. در روزهای اخیر، پژوهش در باب روش‌های درمان کرونا و همچنین ساخت اقلام پزشکی با سرعت بیشتری در حال انجام است که عملا می‌تواند کشور را در مسیری رو به جلو هدایت کند،