در شرایط کرونایی با کاهش تقاضا و سقوط قیمت نفت، اکثر کشورهای تولیدکننده در حوزه انرژی دچار مشکل فروشند. روسیه یکی از تولیدکنندگان عمده نفت از جمله کشورهای درگیر این بحران است. اقتصاد روسیه هم‌زمان با دو چالش مهم روبرو شده‌است. کرونا و کاهش قیمت نفت موجب شده تا اقتصاد روسیه، با تبعات کاهش درآمد روبرو شود.
شیوع کرونا در روسیه موجب شده تا این کشور نیز به‌مانند سایر کشورهای جهان تعطیلی‌های ناخواسته‌ای را اجرایی کند. فعالیت‌های مختلف در روسیه به دستور «ولادیمیر پوتین»، از ۱۱ فروردین به مدت یک ماه تعطیل اعلام‌شده است. بر اساس بررسی و ارزیابی‌های مرکز طراحی‌های راهبردی روسیه، تولید ناخالص ملی این کشور براثر کرونا در سال ۲۰۲۰ بین ۱/۱۸ تا ۵/۶ درصد کاهش خواهد یافت. صندوق بین‌المللی پول نیز پیش‌بینی کرده که اقتصاد روسیه در سال ۲۰۲۰ حدود ۵/۵ درصد کوچک‌تر خواهد شد.
وابستگی بیش از ۵۰ درصدی بودجه روسیه به نفت موجب شده که کاهش قیمت نفت اثر شدیدی بر بودجه این کشور وارد کند. بانک مرکزی روسیه برای کاهش تبعات سقوط قیمت نفت و جلوگیری از سقوط بیشتر ارزش روبل در برابر دلار وارد عمل شده و ۱۴/۸ میلیارد روبل به بازار این کشور تزریق کرده است در همین راستا برای کاهش اثرات کاهش قیمت نفت بر اقتصاد، آمریکا و کشورهای مختلف از جمله روسیه به‌عنوان یکی اعضای اوپک پلاس به‌تازگی توافق کردند تا تولید نفت خام را کاهش دهند، همچنین برای تحقق این هدف عربستان و روسیه توافق کرده‌اند تا مجموعاً پنج میلیون بشکه، از تولید نفت خود بکاهند. به باور کارشناسان همکاری کشورها در راستای تقویت بازار نفت در شرایط کنونی می‌تواند به حل این بحران کمک کند.
پژوهشگر ایرنا با «حسن بهشتی‌پور»، کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد وضعیت بازار نفت در وضعیت کرونایی به گفت‌وگو پرداخت.
روسیه و زیان‌های نفتی
بهشتی‌پور در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: رونق بازار نفت بستگی به عرضه و تقاضا دارد. در شرایط کنونی با توجه به شیوع ویروس کرونا، تقاضا برای نفت در بازار جهانی کاهش پیداکرده است. وقتی تقاضا برای نفت به‌شدت کاهش پیدا کند تأثیر عمده بر قیمت نفت می‌گذارد. اگر کاهش عرضه در حدی باشد که روسیه نتواند درآمد اصلی کشور را که از فروش نفت و گاز است تأمین کند دچار کسری شدید بودجه می‌شود. بخشی از اقتصاد روسیه هم تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا و اروپا است که علیه این کشور وضع کردند. اگر روسیه فروش نفت خود را کاهش دهد دچار کسری بودجه خواهد شد، در شرایطی که قیمت نفت هم به‌شدت کاهش‌یافته است روسیه سعی می‌کند با تحریم‌های اعمال‌شده آمریکا علیه این کشور، از ابزارهای موجود خود استفاده کند و بازار فروش نفت خود را حفظ کند. کاهش تولید نفت باعث می‌شود که روسیه بازار فعلی خود برای فروش نفت را از دست دهد.
اگر یک هماهنگی بین کشورهای اوپک و غیر اوپک که تأمین‌کننده نفت محسوب می‌شوند ایجاد شود و همگی متقاعد شوند که تولید نفت را با هم کاهش دهند کاهش تقاضا برای بازار تا حدودی جبران می‌شود. اگر کاهش تقاضا به مدت طولانی ادامه پیدا کند ضرر هنگفتی به کشورهای تولیدکننده نفت وارد می‌شود. خرید امروز نفت برای سه ماه آینده است، با توجه به وضعیت کرونا، پیش‌بینی آینده رو به بهبودی نیست به همین دلیل روسیه نمی‌تواند تولید نفت خود را کاهش دهد. در شرایط کنونی بازار موجود به‌شدت اشباع از نفت اضافی است. کاهش عرضه چندان تأثیرگذار نیست، باید به فکر یک اقدام هماهنگ بین آمریکا که خود از تولیدکنندگان عمده نفت در جهان است و کشورهای غیر اوپک همانند مکزیک و کشورهای عضو اوپک که در بازار تأثیرگذارند همانند عراق و عربستان که حجم بالایی از نفت را تأمین می‌کنند و روسیه با هم به وجود آید تا بتوان برای این حل این بحران چاره‌ای اندیشید. هماهنگ شدن این کشورها برای کاهش تولید نفت ممکن است تأثیر مؤثر و فوری بر بازار نداشته باشد، اما تأثیر روانی این اقدام می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
تولیدکنندگان نفت و ضرورت جایگزینی همکاری به جای رقابت
این کارشناس مسایل بین‌الملل در ادامه به رقابت کشورهای تولید کننده نفت در این وضعیت اشاره کرد و اظهار داشت: عمده تولید نفت آمریکا نیمه‌سنگین است. تولید این نفت از نظر هزینه به‌صرفه نیست. با توجه به شرایط کنونی بازار نفت، آمریکا به دنبال کاهش قیمت نفت نیست، زیرا وقتی قیمت نفت کاهش پیدا کند تمام شرکت‌های که نفت سنگین و نیمه سنگین را تولید می‌کنند ورشکست می‌شوند. واشنگتن به دنبال این است که قیمت نفت در حدود ۳۰ تا ۴۰ دلار باقی بماند که این کشور بتواند تولید خود را ادامه دهد. جنگ نفتی در شرایط کرونایی بیشتر بین روسیه و عربستان، به‌نوعی تحت تاثیر مسایل سیاسی و کوتاه‌مدت است. بعید به نظر می‌رسد این روال بتواند در بلندمدت ادامه یابد.
بازار نفت به‌شدت تحت تأثیر بیماری کرونا قرار گرفته است. صنعت گردشگری در حالت تعطیل است و ناوگان حمل نقل، سوخت کمتری مصرف می‌کنند. این یکی از عوامل کاهش تقاضا برای خرید نفت و به دنبال آن کاهش قیمت نفت است. این وضعیت که در پی شیوع ویروس کرونا به وجود آمده‌است می‌تواند ضررهای جدی به اقتصاد کشورها وارد کند. با توجه به معاملات نفتی و اینکه خرید امروز نفت برای سه ماه آینده است، پیش‌بینی آینده، هنوز وضعیت خوبی را نشان نمی‌دهد. بازار نفت در تولیدات به‌شدت اشباع شده و حجم تولید از تقاضا بیشتر است.
کاهش قیمت نفت به اقتصاد روسیه و عربستان آسیب وارد کرده است در این وضعیت باید مشکل خود را از طریق همکاری با کشورهای غیر اوپک که تولیدکننده نفت هستند حل کنند و آن کشورها را متقاعد کنند که تولید نفت خود را کاهش دهند و تصمیم جدی در این زمینه‌اتخاذ شود. فعلا از طریق دیپلماسی سیاسی نمی‌شود مشکل را حل کرد باید اقدامات اقتصادی برای حل این بحران انجام دهند. به‌طور دقیق نمی‌توان گفت که این اقدامات تا چه اندازه می‌تواند تأثیرگذار باشد، اما به نظر می‌رسد این‌یک معضل سیاسی نیست و یک بحران اقتصادی است که در شرایط کنونی جهان دچار آن شده است. روسیه می تواند پیشگام حل این بحران در شرایط کنونی باشد.