نزدیک به ۲ هزار روستا در پهنه نصف جهان وجود دارد که برخورداری از تنوع قومی، فرهنگی، اقلیمی و آیینی به همراه جاذبه‌های طبیعی و گردشگری آنها بویژه در مناطق شرق و غرب افق وسیعی را در بخش بومگردی این استان پدیدار کرده است.
برای نخستین بار در کشور، صنعت بومگردی در روستای "گرمه" از توابع شهرستان خور و بیابانک اصفهان شکل گرفت.
به گفته مسئولان، استان اصفهان با ۴۴۴ واحد بومگردی دارای رتبه نخست در این زمینه در کشور است که ۲۳۰ واحد دارای پروانه بهره‌برداری و سایر آنها در حال مرمت و گذراندن مراحل تاییدیه هستند.
این واحدها تاکنون برای حدود ۲ هزار و ۵۰۰ نفر اشتغالزایی کردند که از میان آنها، ۲۶۳ واحد در روستاهاست.
بیشتر واحدهای بومگردی اصفهان در شرق استان در شهرستانهای خور و بیابانک، نایین، اردستان، کاشان، آران و بیدگل و اصفهان است. در این میان خورو بیابانک با ۷۵ اقامتگاه، بیشترین تعداد واحدهای بومگردی استان را در خود دارد.
در بیشتر این اقامتگاه‌ها که توسط یک خانواده محلی اداره می‌شود فعالیت‌های مختلفی مانند ارائه غذا و نوشیدنی بومی، آموزش و فروش صنایع دستی محلی، اجرای نمایش و موسیقی سنتی، برگزاری رویدادهای بومی، تورها و فعالیت‌های بومگردی به چشم می‌خورد.
مکان فیزیکی اقامتگاه، به دلیل سبک معماری و مصالح به کار رفته در ساختمان، طراحی داخلی و مبلمان بومی و همچنین فعالیت‌های تعریف شده در آن به نوعی یک اکوموزه است که موجب جذب گردشگران داخلی و خارجی می‌شود.
ضرورت رفع موانع حقوقی برای توسعه بوم گردی
اقامتگاه بومگردی زمینه‌ساز توسعه گردشگری محسوب می‌شود زیرا در کنار آن می‌توان دامنه جذب گردشگران را افزایش داد. مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان با بیان این مطلب به ایرنا گفت: رفع موانع حقوقی برای توسعه اقامتگاه‌های بومگردی ضروری است چرا که وضعیت اسناد مالکیت در روستاها و شهرستانها به گونه‌ای است که در فرایند ثبت واحد بومگردی مشکلاتی رخ می‌دهد که در صورت رفع مشکل می‌توان افزایش این مجموعه‌ها را شاهد بود.
فریدون اله‌یاری افزود: همکاری بیشتر بانک‌ها برای ارایه تسهیلات به بخش خصوصی و فعالان این عرصه ضروری است.
وی با بیان اینکه اقامتگاه‌های بومگردی باید از حیث ارایه خدمات در وضعیت مطلوبی باشند، افزود: در گام نخست متولیان این واحدها باید با جذب سرمایه بیشتر و سرمایه گذاری که خود انجام می‌دهند، زمینه ارتقای خدمات را فراهم کنند.
اقلیم متنوع اصفهان فرصتی برای بومگردی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان اضافه کرد: این استان از حیث گستردگی و تنوع آب و هوایی شرایط بسیار مطلوبی برای پذیرش گردشگر ایرانی و خارجی در هر چهار فصل دارد، اما این امر مستلزم ایجاد زیرساخت‌های لازم است.
وی با بیان اینکه باید برای توزیع سفر در کل استان تلاش کرد، افزود: با برنامه‌ریزی‌های انجام شده در سالهای گذشته گردشگری در شهرستانهای مختلف به یکی از موضوعات اساسی تبدیل شد به طوری که سهم شهرستانها نسبت به مرکز استان تغییر کرده اما تحول جدی اتفاق نیفتاده است.
وی افزود: ۵۰ درصد کل سفرهای استان در نوروز ۹۸ توسط شهرستانها جذب شد از این رو با توجه به گستردگی استان از نظر جغرافیایی، تنوع اقلیمی و جاذبه‌ها و زیرساخت‌های مختلف در شهرستانها باید از این فرصت به خوبی استفاده شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان، افزود: تا سه سال گذشته تنها سه شهرستان دارای اقامتگاه بومگردی بودند، اما در این مدت، همه ۲۴ شهرستان استان از این ظرفیت بهره‌مند شدند.
بوم گردی نیازمند تبلیغات و بازاریابی
مسئول اقامتگاه‌های بومگردی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان اما، تبلیغات را مهمترین مشکل واحدهای بومگردی در کشور می‌داند.
مهدیه لطفی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه هنوز بسیاری از مردم به ویژه گردشگران داخلی با این واحدها و چگونگی فعالیت آنها آشنایی کافی ندارند، افزود: لازم است با استفاده از ظرفیت‌هایی مانند شبکه‌های اجتماعی و تولید مستند تلویزیونی این مکان‌ها را به مردم شناساند.
وی ادامه داد: اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان تلاش می‌کند از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران این واحدها و همچنین تهیه مستند به آنها برای تبلیغات کمک کند.
لطفی نقش رسانه‌ها را برای تحقق این مهم تاثیرگذار دانست و اضافه کرد:هزینه های بومگردی نسبت به هتلینگ پایین‌تر است و از طرفی فرهنگ و معماری منطقه های مختلف را معرفی می‌کند بنابراین از ظرفیت‌های خوبی برای جذب گردشگر برخوردار است.
مسئول اقامتگاه‌های بومگردی اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان با بیان اینکه در زمان حاضر ۹۰ درصد گردشگرانی که به واحدهای بوم گردی می‌روند، خارجی هستند، تصریح کرد: تاریخ ایران و زندگی سنتی ایرانیان برای آنها اهمیت ویژه ای دارد به همین دلیل چنین مکان‌هایی را بیشتر مد نظر دارند.
بومگردی؛ قطار در حال حرکت که با ریزش کرونا متوقف شد
اهمیت اقامتگاه‌های بومگردی در رونق گردشگری و توسعه اقتصادی بر کسی پوشیده نیست، مقوله‌ای که به نظر می رسد به عنوان گذرگاهی امن برای عبور از رکود و بیکاری می‌توان روی آن حساب کرد اما آن طور که معاونت گردشگری اصفهان می‌گوید امسال به دنبال شیوع کرونا، تا اکنون افزون بر ۳۹۵ میلیارد تومان خسارت به گردشگری استان وارد شد، به این معنا که بسیاری از پیش بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌های برای بهره‌وری از بخش گردشگری به هم ریخت.
بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت تا ۱۱ اردیبهشت، تاکنون ۹۴ هزار و ۶۴۰ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و ۶ هزار و ۲۸ نفر به علت ابتلا به این ویروس فوت کرده اند.استان اصفهان حدود هشت درصد از کل مبتلایان به بیماری کرونا در کشور را در خود دارد.کرونا امسال بسیاری از سفرها و مناسبات اجتماعی و فرهنگی جوامع مختلف را تحت تاثیر قرار دارد.
معاون سرمایه‌گذاری و گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: ضریب اشغال اقامتگاه‌های گردشگری استان در ۲ ماه اخیر، فوق‌العاده پایین بود و بطور تقریبی به صفر نزدیک شد همچنین این آمار بطور قطع در نوروز و فروردین در حد صفر بود.
سیدعلی صالح درخشان با بیان اینکه صنعت گردشگری اصفهان در سال ۹۸ وضعیت خوبی نداشت، افزود: سیل نوروز ۹۸، افزایش قیمت بنزین و سقوط هواپیمای اوکراینی به گردشگری اصفهان خسارت زد اما شیوع ویروس کرونا آسیب جدی‌تری به این صنعت استان وارد کرد، از طرفی بعد از فروردین، ماه مبارک رمضان فصل گردش و سفر محسوب نمی‌شود.
وی استفاده از معافیت‌ها در عوارض شهرداری‌ها، حق بیمه سهم کارفرما و مالیات، امهال تسهیلات و ارائه تسهیلات کم‌بهره با دستِ‌کم یک سال تنفس، پیش‌بینی و در نظر گرفتن یک دوره تعطیلی برای آغاز مجدد سفرها و موافقت با تصویب تعطیلی پنجشنبه‌ها را برای جبران بخشی از خسارت‌های کرونا به گردشگری اصفهان پیشنهاد کرد.
صالح درخشان با اشاره به حمایت‌های دولتی از بخش گردشگری در بحران کرونا معتقد است حمایت‌ها کافی نبوده و باید تا زمانی که گردشگری خودش را پیدا کند زمان تنفس بیشتری به پرداختی‌های بخش‌های مختلف گردشگری داد.
وی با اشاره به تخصیص تسهیلات با نرخ ۱۲ درصد و تنفس شش ماهه افزود: اعتقاد این است که مدت زمان فرصت شش ماهه کافی نیست و هم باید در نرخ تسهیلات و هم دراین فرصت شش ماهه تجدید نظر کرد چرا که اگر فرض کنیم که کرونا را هم مهار کرده باشیم، بلافاصله ماه رمضان پیش روست و صنعت گردشگری تا بخواهد دوباره شکل بگیرد شش ماه طول می‌کشد و این تنفس برای بازپرداخت اقساط تسهیلات کافی نیست و مدت زمان بیشتری را می‌طلبد.
امهال سه‌ماهه بیمه کارفرمایان گردشگری و پیگیری برای بخشودگی عوارض مربوط به شهرداری‌ها از دیگر اقداماتی بوده که وزارتخانه میراث فرهنگی و گردشگری برای عبور از بحران کرونا توانسته انجام بدهد.
درخشان در این رابطه به ایرنا گفت: برای بحث بیمه کارفرمایان مکاتباتی داشتیم و به دنبال معافیت بودیم اما به نتیجه سه ماه امهال رسید که معتقدیم باید مساعدت بیشتری شکل بگیرد.
ضرورت برنامه‌ریزی اصولی برای جبران خسارت‌ها
مسئول یک اقامتگاه بوم گردی در غرب اصفهان در گفت و گو با ایرنا به این موضوع اشاره و بیان کرد: انتظار داشتیم همزمان با نوروز پذیرای گردشگران بسیاری باشیم اما کرونا همه چیز را تغییر داد تا آنجا که بسیاری به خاطر نگرانی از پرداخت بیمه و مالیات در این شرایط به فکر فروش اقامتگاه‌شان افتاده‌اند.
بابک امینی با بیان اینکه انتظار داریم مسئولان با توجه به شرایط اقامتگاه‌های بومگردی همه واحدهای فعال در صنعت گردشگری را در یک کفه ترازو قرار ندهند، افزود: بعضی از اقامتگاه‌ها به صورت خانوادگی اداره می‌شوند و مشکلی ندارند ولی اقامتگاه‌هایی که کارگر دارند حالا با مشکل بیمه و حقوق مواجه‌اند.
وی از مسئولان درخواست کرد در صورت ممکن زمان در نظر گرفته شده برای تسهیلات بین شش تا یک سال باشد همچنین در صورت پرداخت تسهیلات و نیاز ضامن، از واحد مورد نظر ضمانت گرفته شود و وام نیز بدون بهره باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بسته حمایت از گردشگری در بحران کرونا شامل امهال سه ماهه مالیات، اعم از مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده، امهال پرداخت ۲۳ درصد حق بیمه کارفرمایی پرسنل شاغل در واحدهای گردشگری، تعویق سه ماهه بازپرداخت اقساط تسهیلات بانکی، تعویق پرداخت قبوض حامل‌های انرژی (آب، برق، گاز) به مدت سه ماه و پس از آن به صورت اقساطی، امکان استفاده از تسهیلات بانکی با نرح ۱۲ درصد، امکان استفاده از اوراق سرمایه در گردش طرح "گام" (گواهی اعتبار مولد با هدف تامین نقدینگی بنگاه‌های مالی بدون افزایش تورم)، می‌شود که انتقادهای زیادی از سوی فعالان گردشگری به آن وارد شده است.
اصالت و سنت، مبنای بومگردی
کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه با رونق صنعت بومگردی زمینه سرمایه‌گذاری و اشتغال هرچه بیشتر افراد در منطقه فراهم می‌شود، افزود: بسیاری از محصولات بومی روستاها از قابلیت برند سازی و معرفی به گردشگران برخوردار است، بنابراین بومگردی به عنوان یک صنعت پویا بستر مناسبی فراهم می‌کند تا در آن هر روستا به یک بنگاه اقتصادی تبدیل شود.
فتانه نکومند در گفت و گو با ایرنا اضافه کرد:: اقامتگاه‌های بومگردی برای فرار از زندگی شهری، صنعتی، روزمره‌گی، استراحت و زندگی در دامان طبیعت شکل گرفت از این رو طرح‌های هادی روستایی به توسعه روستاها کمک نمی کند بلکه روح روستا را از بین می‌برد و این باعث می‌شود که صدور مجوزهای بومگردی به دلیل از بیان رفتن بافت روستایی سخت شود.
وی افزود: ویژگی‌های هر خانه بومگردی متناسب با محیطی که در آن واقع شده است باید حفظ و تقویت شود تا صنعت بومگردی در عین اینکه گسترده، بکر و متنوع است دارای انحصار و برند نیز باشد.
اما به گفته محمد امید معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور گردشگری روستایی و توسعه بومگردی ۱۰ برابر شدن واحدهای بومگردی کشور در یک سال گذشته نقش عمده‌ای در توسعه پایدار روستاها دارد از این رو دولت از محل صندوق توسعه ملی ۱.۵ میلیون دلار برای توسعه و اشتغال روستایی تخصیص داد که ۱۵ درصد معادل ۱۸ هزار میلیارد تومان آن برای توسعه گردشگری است. همچنین منابع خوب دیگری علاوه بر صندوق ملی از محل صندوق کارفرینان امید و بانک سینا برای توسعه روستایی و اشتغالزایی از طریق طرح‌های مختلف مانند بومگردی در نظر گرفته شده است.
در زمان حاضر به گفته مسوولان، هزار و ۴۶۷ اقامتگاه بومگردی در کشور پروانه فعالیت دارند که بر اساس هدف‌گذاری‌های انجام گرفته قرار است تا آخر دوره فعالیت دولت دوازدهم، این تعداد به ۲ هزار اقامتگاه افزایش یابد.
اکنون از هر ۱۱ شغل، یک شغل مربوط به بخش گردشگری است. این مهم تا حدی در اقتصاد اثرگذار شده که از آن بعد از صنایع نفت و خودروسازی به عنوان اقتصاد سوم جهان یاد می‌شود.
براساس آمار، کشور ایران با داشتن بیش از ۳۳ هزار اثر ثبت شده ملی و ۲۲ اثر ثبت جهانی و یک میلیون سایت تاریخی، تمدنی، گردشگری و اکوتوریسمی جزو ۱۵ کشور برتر دنیا از لحاظ جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی، مذهبی و زیارتی است، اما در رتبه بندی‌های جهانی در میان ۱۳۹ کشور رتبه ۱۱۴ را به خود اختصاص داد و به لحاظ درآمد گردشگری در رتبه ۷۰ جهان قرار دارد که نشان‌دهنده سهم ناچیز کشور در این صنعت است.
استان اصفهان دارای ۹۰ هتل و ۶۵ مهمانپذیر با ظرفیت حدود ۲۰ هزار تخت است که از این تعداد ۵۷ هتل و ۳۰ مهمانپذیر در کلانشهر اصفهان قرار دارد.ظرفیت مکان‌های اقامتی در استان اصفهان به گفته مسوولان برای هر شب به ۴۲۰ هزار نفر رسیده است.
استان اصفهان با پنج میلیون نفر جمعیت به‌عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یک‌هزار و ۹۳۴ روستاست و بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی شناسایی شده دارد که از میان آنها افزون بر یک‌هزار و ۸۰۰ اثر ثبت ملی شده‌اند. همچنین در کنار بیش از ۶۰۰ باب خانه تاریخی، این استان دارای ۹۰ موزه تاریخی، مردم شناسی، فرهنگی و طبیعت دولتی و خصوصی است.
این استان با ۴۴۴ واحد بومگردی، رتبه نخست کشوری را در این زمینه دارد که تعداد زیادی از این واحدها در شرق اصفهان و مناطق با جاذبه‌های طبیعی کویری فعال است.