به گزارش روزنامه هنر، بررسی‌های پروژه تحقیقاتی (ATHAR) از افزایش فعالیت گروه‌های فیس‌بوکی فعال در زمینه خرید و فروش عتیقه‌جات و آثار باستانی قاچاق از خاورمیانه و شمال آفریقا در ماه های اخیر و همزمان با اعمال قوانین قرنطینه خانگی در بسیاری از کشورهای جهان، حکایت دارد.
به نقل از کیتی پُل (Katie Paul) از مدیران پروژه ATHAR که روی خرید و فروش غیرقانونی آثار باستانی در پلتفرم‌های دیجیتال تحقیق می‌کند، در این دوره تعداد عکس‌هایی که از صحنه سرقت آثار باستانی در گروه‌های فیس‌بوکی منتشر می‌شوند، افزایش پیدا کرده است. قاچاقچیان از این راه برای اثبات جعلی نبودن آثاری که به فروش گذاشته می‌شوند، به مشتریان استفاده می‌کنند. علاوه بر این، در این گروه‌ها عکس‌هایی نیز از محل حفاری به اشتراک گذاشته می‌شود تا درباره غنای این منطقه از لحاظ وجود آثار باستانی از دیگر اعضای گروه اطلاعات جمع‌آوری شود.
پُل افزایش اخیر در فعالیت اینترنتی قاچاقچیان آثار باستانی را نتیجه وجود چند عامل می‌داند: فصل بهار اوضاع آب و هوایی مناسبی را برای اکتشافات غیرقانونی فراهم می‌کند، دسترسی جهانی به اینترنت افزایش پیدا کرده است و همچنین اماکن باستانی و موزه‌ها در دوران بحران آسیب‌پذیرتر هستند و سارقان به خوبی از این حقیقت آگاهند. به گفته وی، فروش آثار باستانی قاچاق همچنین منبع درآمد لازم را برای افرادی که به دلیل همه‌گیری کرونا شغل خود را از دست داده‌اند، از جمله افرادی که کسب و کارشان به صنعت گردشگری وابسته است، منبع درآمد لازم را فراهم می‌کند. ترکیبی از این عوامل در کنار دسترسی آسان به قاچاقچیان و کارشناسان آثار باستانی در فیس‌بوک، فضایی عالی برای انجام فعالیتی را فراهم می‌کند که تهدیدی برای میراث فرهنگی است.
بحران‌های پیشین چون بهار عربی نشان داد که میراث فرهنگی جهان به طور خاص در طول دوره‌های بی ثباتی آسیب‌پذیر هستند. اما تنها ناآرامی و هرج و مرج سیاسی نیست که آثار باستانی را به خطر می‌اندازد. دبورا لر (Deborah Lehr) بنیانگذار ائتلاف آثار باستانی (Antiquities Coalition) معتقد است که به درازا کشیدن قوانین منع تردد و قرنطینه خانگی و مشکلات اقتصادی متعاقب آن، افزایش نرخ فعالیت‌های غیرقانونی به ویژه سرقت‌های سازمان یافته را به همراه خواهد داشت.
قاچاق عتیقه‌جات در فیس‌بوک
تیم ATHAR بیش از ۱۲۰ گروه فیس‌بوکی را رصد می‌کند که هر کدام چیزی بین صد تا سی صد هزار دنبال کننده دارند. به گفته پُل، بزرگترین این گروه‌ها که ۳۰۰ هزار دنبال کننده دارد، روزانه حدود ۱۷۵ پست منتشر می‌کند که هدف اکثر این پست‌ها جمع‌آوری اطلاعات جمعی درباره بهترین محل برای حفاری و اکتشاف است.
بنابر این گزارش، سرامیک‌ها و سکه‌ها رایج‌ترین آثار باستانی هستند که در این گروه‌ها خرید و فروش می‌شوند.
فیس‌بوک ماه مه سال گذشته در پی انتشار گزارشی از سوی بی بی سی، ۴۹ گروه مرتبط با خرید و فروش غیرقانونی آثار باستانی را از پلتفرم خود حذف کرد. سخنگوی وقت فیس‌بوک آن زمان در گفتگو با نیویورک تایمز از معرفی ابزارهایی متکی بر خوش مصنوعی، یادگیری ماشینی و بینایی کامپیوتر برای شناسایی و حذف مضامینی که از استانداردهای انجمن این پلتفرم تخطی کنند، خبر داد. تدابیری که گویا چندان موثر واقع نشده‌اند.