نوغانداری صنعتی است که گرچه از اوایل دهه ۸۰ به علل مختلف از جمله کاهش قیمت، نداشتن صرفه اقتصادی و بی ثباتی بازار ابریشم به تدریج رنگ باخت، اما تدبیر و حمایت از این صنعت طی سال‌های اخیر آن را از پیله تنها به در برد و هر سال شاهد رشد و توسعه آن در مناطق مستعد برای این صنعت هستیم.
دوشادوش صنعت نوغانداری، ابریشم‌بافی به عنوان هنرصنعتی منحصربه فرد و بازارپسند مطرح است که با تولید نخ‌های ابریشم زمینه ساز تولید دستبافته‌های سنتی و هنری در قالب فرش‌ها و تابلوفرش‌های نفیس ابریشمی می‌شود.
سهم ایران از تولید ابریشم جهان حدود یک درصد است و این میزان کشور ما را حایز رتبه هشتم در این حوزه کرده است. تولید ابریشم ایران برابر با تولید پیله ابریشم در ۱۲ کشور دنیاست اما رونق و احیای دوباره نوغانداری طی سال‌های اخیر نور امید را بر این صنعت تابانده است.
پارسال ۲۶ هزار جعبه تخم نوغان در میان نوغانداران ۲۲ استان توزیع شد که براین اساس بالغ بر ۹۶۵ تن پیله تر ابریشم تولید و وارد بازار گردید.
دوره ۴۵ روزه برای سودآوری
۴۵ روز کافی است تا تخم‌های کوچک و سیاه رنگ نوغان ثمر داده و به پیله‌های ارزشمند ابریشم بدل شود و به عنوان فعالیت اقتصادی جانبی در کنار کشاورزی و باغداری در فصل بهار، رونق بخش سفره هزاران خانواده باشد.
گرچه ۲۲ استان کشور در زمینه صنعت نوغانداری دارای شرایط و زمینه فعالیت هستند اما در این میان استان گیلان قطب تولید پیله تر ابریشم و استان خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر با تولید ۸۵ درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشم کشی ایران به شمار می‌آید.
هرسال به جمع هزاران کشاورز و باغدار فعال در این حرفه، علاقه مندان دیگری روی می‌آورند و دلیل آن چیزی نیست جز تدبیر دولت و احیای دوباره نوغانداری در کشور و رخ نمایی از چهره‌ای جدید از صنعت نوغانداری.
حاصل تولید پیله کرم ابریشم در نهایت منجر به انجام هنری به نام ابریشم بافی می‌شود که جزو صنایع دستی است. بافت رشته‌های ابریشم از الیاف حاصل از پیله کرم، در ایران سابقه طولانی دارد و به قولی قدمت آن در بین مردم روستانشین این سرزمین به ماقبل تاریخ باز می‌گردد.
نوغانداری صنعتی رو به رشد
رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور چندی پیش در مراسم آغاز توزیع تخم نوغان با اشاره به تامین ٤٧ هزار جعبه تخم نوغان برای توزیع بین نوغانداران کشور گفت: امسال در ١٤ استان کشور شامل مناطق گرمسیری توزیع نوغان انجام شده و هم اکنون توزیع تخم نوغان در مراکز استان های معتدل در حال انجام است.
عدیل سروی افزود: روند موجود نشان می‌دهد شاهد بازار خوب در پیله ابریشم برای امسال خواهیم بود و امیدواریم با تلاش نوغانداران بتوانیم در مسیر خوداتکایی صنعت فرش، منسوجات ابریشمی و تولید داخل قدم برداریم.
وی ادامه داد: پارسال با تلاش نوغانداران کشور و حمایت دولت از نظر تولید و بازار فروش در این زمینه وضعیت خوبی داشتیم که این مهم رضایتمندی خوبی در کشاورزان ایجاد کرد.
وی با بیان اینکه پارسال یک هزار و ٣٨٥ تن تولید پیله ابریشم در کشور ثبت شد گفت: هم اکنون ٢٥ هزار خانوار در سراسر کشور به پرورش کرم ابریشم می‌پردازند.
سروی با اشاره به حمایت‌های دولت از نوغانداران افزود: در این راستا تامین تخم نوغان به صورت یارانه‌ای و به قیمت سال‌های گذشته انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه حدود ١٨٧ هزار اصله نهال توت به صورت رایگان بین نوغانداران ١٩ استان کشور توزیع شده است اظهار داشت: قیمت خرید تضمینی هر کیلو گرم پیله تر ابریشم نیز امسال افزایش خوبی داشته و با ٥٦ درصد افزایش به ۳۳۵ هزار ریال رسیده است.
درآمد افزایی روستاییان
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: بخش کشاورزی ۳۳ درصد اشتغال را در این استان از آن خود کرده است و به عنوان بخش مهمی در ایجاد اشتغال محسوب می‌شود.
مجید جعفری افزود: بی نیازی از سرمایه‌گذاری فراوان، مزیت نسبی و فرصت انجام نوغانداری در اغلب مناطق کشور در کنار سنتی بودن آن و قدمت طولانی آن در فرهنگ باستانی ایران از ویژگی‌های خاص این حرفه است.
وی ادامه داد: نوغانداری به دلیل ویژگی‌هایی از جمله جنبی بودن و تکمیلی بودن بخش کشاورزی، در کنار سایر مشاغل می‌تواند موجب ایجاد اشتغال و تأمین درآمد برای خانوارهای روستایی و کشاورزان شود لذا برخلاف بی مهری‌های دو دهه گذشته این حرفه با تلاش دولت تدبیر و امید در مسیر احیا و توسعه قرار گرفت.
وی گفت: در حوزه صادرات، محصول نهایی ابریشم یعنی دستبافته‌هایی از جمله فرش ابریشمی مورد استقبال و اقبال بیشتری است و بیش از ۹۵ درصد ابریشم تولیدی کشور در حوزه فرش دستباف استفاده می‌شود بنابراین فرش ابریشمی از کالاهای نفیس و ارزشمند صادراتی است که در جهان نیز یگانه، منحصربه فرد و بسیار مورد علاقه است.
جعفری افزود: ارزش افزوده در حوزه تولید ابریشم در محصولات نهایی نهفته است و خام فروشی در این زمینه به هیچ وجه معنا ندارد.
سرما عامل تاخیر در توزیع تخم نوغان
وی ادامه داد: امسال تعهد توزیع ۱۲ هزار جعبه تخم نوغان بین نوغانداران استان به منظور پرورش کرم ابریشم را داریم اما به دلیل شرایط نامساعد جوی و وقوع سرمازدگی در اغلب شهرستان‌ها تاکنون حدود ۶ هزار جعبه تخم نوغان توزیع شده است.
وی با بیان اینکه امسال در همه ۲۹ شهرستان استان تخم نوغان توزیع می‌شود گفت: در شهرستان‌هایی مانند داورزن، صالح‌آباد، جوین و جغتای این اقدام برای نخستین بار انجام می‌شود.
جعفری افزود: پارسال با ۱۰۰ درصد رشد نسبت به سال قبل از آن تعداد ۱۰ هزار و هشت جعبه تخم نوغان در استان توزیع شد که این میزان امسال به ۱۲ هزار جعبه افزایش می‌یابد و تا سال ۱۴۰۴ به ۲۴ هزار جعبه خواهد رسید.
وی ادامه داد: از هر جعبه تخم نوغان به صورت میانگین ۳۵ کیلو گرم پیله تر برداشت می‌شود که در صورت مساعد بودن شرایط امسال حدود چهار هزار و ۲۰۰ تن پیله تر در استان تولید خواهد شد.
رونق در پایتخت ابریشم‌کشی ایران
در حالی که بیش از ۸۰ درصد صنعت نوغانداری و تولید پیله ابریشم ایران در شمال کشور است، ۸۵ درصد فرآیند ابریشم کشی از تولیدات پیله ابریشم در پایتخت ابریشم کشی کشور یعنی خراسان رضوی انجام می‌شود.
در این میان شهر بایگ و روستای بسک در شهرستان تربت‌حیدریه مهمترین منطقه هنر صنعت ابریشم کشی در این استان به شمار می‌رود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت:با فعالیت خستگی ناپذیر زنان و مردان در حدود ۲ هزار کارگاه ابریشم کشی در شهر بایگ و روستای بسک، این شهرستان رتبه نخست کشور را در این عرصه به نام خود ثبت کرده است.
ابوالفضل مکرمی‌فر با بیان اینکه تولید اصلی فرآیند نوغانداری، پیله ابریشمی است که از آن الیاف ابریشم حاصل می‌شود افزود: از میان تمامی تارهای منسوجات، ابریشم به دلیل ویژگی خاص خود از جمله نرم و سبک بودن، مقاومت در نوسانات گرمایی، رنگ پذیری، جاذب رطوبت بودن، عایق پذیری الکتریکی و به طور کلی لطافت، ظرافت و دوام، جایگاه ویژه و ممتاز دارد.
وی ادامه داد: به همین دلیل ابریشم را ملکه منسوجات می‌نامند و از آن به عنوان ماده اولیه در تولید محصولاتی مانند فرش، پارچه، پیراهن، شال گردن، آویزهای دیواری و تزئینات داخلی منزل استفاده می‌شود.
وی گفت: علاوه بر آن در ساخت چتر نجات، تودوزی لاستیک، رگ‌های مصنوعی، نخ جراحی، مواد عایق الکتریکی نیز از ابریشم استفاده می‌گردد.
مکرمی‌فر با اشاره به تولید روزانه ۲ کیلوگرم نخ ابریشم در هر کارگاه افزود: بر همین اساس سالانه بیش از ۱۱۰ تن نخ ابریشم در شهرستان تربت‌حیدریه این استان تولید می‌شود.