حضرت خدیجه(س) یکی از برجسته‌ترین و نیکوترین زنان عرب پیش از اسلام و در عین حال زنی خردمند، با درایت، پاکدامن، مبتکر و مستقل بود و در زمان جاهلیت که بانوان هیچ جایگاه و مقامی نداشتند، ایشان به عنوان یک تاجر، اشخاصی را استخدام می کرد تا برایش کار کنند. در حقیقت با توجه به شرایط آن روزگار که زنان را از تمام احتیاجات محروم و دختران را زنده به گور می‌کردند و با توجه به موقعیت و فعالیت اقتصادی حضرت خدیجه(س) می‌توان او را خردمندترین و کارآمدترین زن روزگار خود نامید. یکی از نویسندگان عرب در این خصوص می‌نویسد: خدیجه این بانوی آگاه و پاک سرشت و این انسان شیفته معنویت که حق‌گرایی، فضیلت‌طلبی و نواندیشی و عشق به کمال از ویژگی‌های او بود. از همان روزگار جوانی و پیش از آشنایی با پیامبر، یکی از دختران نامدار و با فضیلت حجاز و عرب به شمار می‌آمد. در جهان عرب نخستین، زن توانمندی است که در تجارت و مدیریت درخشید و در این راه شخصیت منطقه‌ای و شهرت جهانی به هم زد. به گونه‌ای که نام بلند او در تاریخ عرب و در آثار و نوشته‌های تاریخ نگاران پیش از اسلام نیز باشکوه و عظمت و به عنوان یک قهرمان بزرگ ملی آمده است.
آوازه تجارت و شهرت حضرت خدیجه(س) باعث شد که بسیاری از تاجران و بزرگان مکه از وی خواستگاری کنند اما ایشان به گونه ای رفتار می کرد که گویا تصمیم ازدواج ندارد در چنین زمانی بود که با شنیدن وصف پیامبر اکرم(ص) همه آداب و رسوم جاهلی و خرافی را به سخره گرفت و خود پیشنهاد ازدواج به رسول خدا(ص) داد و وقتی غوغایی از هیاهو و جنجال به راه افتاد که دختر ثروتمند و مقتدری چون شما با جوان تهی دستی چون حضرت محمد(ص) نباید ازدواج کند با قدرتی استوار ایستاد و تمام ثروت و امکانات خود را به ایشان بخشید و نشان داد که حُسن انتخاب، سعادت، شخصیت، عظمت، شکوه و... چیزی است که برای به دست آوردن آن نه تنها پول، کاروان تجارتی، زر و زیور، شهرت و قدرت مهم نیست، بلکه باید از هستی گذشت. جابر بن عبدالله انصاری روایت می کند پیامبر(ص)، خدیجه(س) را از جمله زنان کامل در جهان و نیز از بهترین زنان معرفی می‌کند و در منابع اسلامی از وی با القابی همچون طاهره، زکیه، مرضیه، صدیقه، سیده نساء قریش، خیرالنساء و بانوی بلند مرتبه و نیز با کنیه ام المؤمنین یاد شده است.
سرانجام این بانوی فداکار در ۱۰ رمضان ۱۰ بعثت در ۶۵ سالگی از دنیا رفت و در حجون مکه قبرستان ابوطالب به خاک سپرده شد. رسول خدا(ص) از این مصیبت سخت ناراحت شدند و آن سال را سال حزن و اندوه نامیدند. پیامبر(ص) در خصوص شخصیت این بانوی بزرگ می فرمایند: خداوند هیچ‌گاه برایم همسری بهتر از او جایگزین نکرد، او مرا تصدیق نمود هنگامی که هیچ‌کس مرا تصدیق نکرد، یاری‌ام کرد در زمانی که هیچ‌کس مرا یاری نکرد، از مالش در اختیارم قرار داد، زمانی که همه مالشان را از من دریغ کردند. با توجه به این روایت، حضرت خدیجه(س) بهترین و صادق‌ترین وزیر، مشاور و مایه آرامش پیامبر(ص) بوده است.
حضرت خدیجه(س) یکی از ارکان پیشرفت اسلام
حضرت خدیجه(س) یکی از ارکان پیشرفت اسلام محسوب می شود. او نخستین زنی بود که به پیامبر اسلام(ص) ایمان آورد. وی با بذل عواطف و کمک مادی اسلام را یاری کرد و به اعتراف تمام فرقه های اسلامی یک رکن پیشرفت اسلام بر دوش حضرتخدیجه (س) بود و در اثر خدمت و فداکاری وی پیغمبر(ص) توفیق حاصل کرد و به همین جهت لقب ام المؤمنین به خود گرفت.
حضرت خدیجه(س) در راه پیشرفت و گسترش اسلام، تمام اموال خویش را بخشید و در راه نشر اسلام به مصرف رساند. ایشان برای پیامبر(ص) همراهی صادق و حامی موثر بود. پیامبر (ص) نیز در تجلیل این فداکاری ایشان فرمودند: پا برجا نشد و ایستادگی نکرد دین من مگر بر ۲ چیز: مال خدیجه و شمشیر علی بن ابی طالب. این سخن پیامبر (ص) یعنی فضیلت مال حضرت خدیجه در کنار شمشیر زدن ها و جهاد امام علی(ع) قرار دارد.
این بانوی بزرگ اسلام و همراه همیشگی و صادق پیامبر(ص) در طول ۲۴ زندگی مشترک با رسول خدا(ص) خدمات بسیاری برای احیا و گسترش دین اسلام کرد. پیامبر(ص) در این زمینه می فرماید: هیچ ثروتی به اندازه ثروت حضرت خدیجه برای من سودمند نبود. در واقع در آن زمان که حضرت محمد(ص) در سخت‌ترین شرایطِ تحریمِ اقتصادی قرار داشتند، خداوند بانویی ثروتمند را به عنوان پشتوانه او انتخاب کرد. تحریم‌های آن زمان آنقدر سخت بود که حتی در تاریخ نوشتند، قرار شد، هیچ چیزی به پیامبر(ص) و یارانش نفروشند اما حضرت خدیجه (س) به اصطلاح بازار سیاه راه انداخت و گفت هر چه که رسول اکرم(ص) احتیاج داشته باشند ما با چند برابر قیمت می‌خریم. این موضوع باعث شده بود که برخی تاجران، مخفیانه وارد شعب می‌شدند و کالاهایی را با چند برابر قیمت به مسلمانان می‌فروختند و سود کلانی می‌بردند. این بانوی بزرگوار نه تنها از عمق جان به رسالت پیامبر(ص) ایمان آورد، بلکه ایشان را در برابر سختی ها و تکذیب مشرکان و بدخواهان یاری داد و اجازه نداد، آزار و شکنجه مشرکان بر رسول خدا(ص) سخت آید.
ابن اثیر مورخ و محدث اهل تسنن در وصف حضرت خدیجه(س)می‌نویسد: ایثار حضرت خدیجه(س) در صرف اموال خود برای پیشبرد دعوت الهی پیامبر(ص) سرمشق زنان مسلمان گشت و آنان در مقاطع مختلف دوران هجرت، با اهدای اموال و زیورآلات خویش، بنیه‌های اقتصادی دولت تازه تأسیس مدینه را تقویت کردند و آن را از تنگناهای مالی نجات دادند و با ایثارگری خود در حل مشکلات اقتصادی مدینه قدم برداشتند؛ از نمونه‌های بارز این تأسی به حضرت خدیجه(س) فداکاری «رمله» دختر حارث بن ثعلبه است که خانه وسیع و نزدیک به مسجد خودش را در اختیار رسول خدا(ص) گذاشت و آن منزل به جهت موقعیت مناسبی که داشت، مورد استفاده‌های متفاوتی مانند مهمان‌سرای حکومتی و محل ملاقات حضرت با روسای قبایل قرار گرفت.
کتابشناسی برای شناخت حضرت خدیجه(س)
در ایران آثار بسیار زیادی در خصوص این بانوی بزرگ اسلام تاکنون به رشته تحریر درآمده است که از آن جمله می توان به ابوطالب و حضرت خدیجه اثر فاطمه پارسا، الهی‌ترین ازدواج با تاکید بر نقش حمایت‌گری حضرت خدیجه (س) اثر حمید قیدی، زندگینامه خدیجه کبری و فاطمه زهرا (ع) اثر هاشم معروف الحسنی، بانوی حجاز اثر جواد محدثی، بانوی مکه نوشته دینا یوسفی، بررسی زندگی و شخصیت خدیجه (س) اثر زهرا مخابری، تاریخ زندگانی ام‌المومنین نوشته هادی عمیدزاده، زندگانی حضرت خدیجه اثر عبدالعلی مورخ السلطنه (کاشانی)، تو را می‌خوام: داستان زندگی حضرت خدیجه (س) تالیف رضا شیرازی، حضرت خدیجه اسطوره ایثار و مقاومت اثر محمد محمدی اشتهاردی، خدیجه کبری (س) نوشته سید احمد موسوی، خدیجه مادر اسلام نوشته زینت مکتبدار، خورشید در خانه خدیجه اثر محمدرضا سرشار، فروغ اسمان حجاز حضرت خدیجه (ع) نوشته علی کرمی فریدنی، مروارید حجاز نوشته ابراهیم قاسمی و رضا فلاح اشاره کرد.