کرونا صنعت گردشگری به عنوان یکی از پول‌سازترین صنایع جهان را مانند همه شئونات زندگی مردم و فعالان این حوزه و البته قوانین سفر را با چالش‌های غیر قابل تصور رو به رو کرد از این رو انتظار می‌رود نه تنها هم اکنون، بلکه در پساکرونا و تا چندین سال سفر و گردشگری دچار تغییرات اساسی و بنیادین شود.
با شدت گرفتن شیوع کرونا از اواخر سال ٢٠١٩ سفرها و البته مسافرت‌های با رویکرد تفریح و گردشگری با محدودیت‌های اجباری از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) مواجه شده‌است. مردم و مسافران هر روز و هرساعت شرایط جهانی را رصد می کنند تا برای کوچکترین جا به جایی های خود برنامه ریزی کنند، اما فعلا راهی جز «در خانه ماندن» (Stay at home) ندارند.
همین عادت به «در خانه ماندن» و ترس از بیماری کووید ۱۹ با تشابه به ترس از دوران جنگ، یا حملات تروریستی مانند حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و عملیات‌های انتحاری در هتل‌ها و فروشگاه‌ها توسط داعش در ۵ سال اخیر، موجی از تردید را نسبت به چشم انداز آینده گردشگری را به وجود آورده است.
همه گیری کرونا بر صنعت سفر و گردشگری به شدت تاثیر منفی گذاشته است؛ اقتصاد گردشگری خطر فروپاشی را تجربه می‌کند؛ ایرلاین‌ها هر روز با ضررهای ناشی از توقف پروازهای خود روبه رو هستند و با سرعت سرسام آور کاهش درآمدها، اخراج کارکنان، در حال سقوط و در آستانه ورشکستگی قرار گرفته اند؛ به طور مثال میزان تردد مسافر در خطوط هوایی آمریکا در مقایسه با سال گذشته (۲۰۱۹)، حدود ۹۵ درصد کاهش یافته است که برای صنعت هوایی این کشور یک فاجعه محسوب می‌شود.
کاهش تقاضا و مسافر، شرکت‌های هواپیمایی، ایرلاین‌های بین المللی و فرودگاه‌ها را با ضررهای هنگفت اقتصادی مواجه کرده و مدیران این شرکت‌ها امید و چشم‌اندازی را در رونق این صنعت حتی در آینده‌ای نزدیک هم تصور نمی‌کنند. بجز قطارهای باربری، قطار مسافربری در چند ماه گذشته از خطوط راه آهن بین شهری عبور نمی‌کند و این ضررها جبران ناپذیر است؛ مصرف حامل‌های انرژی به شدت کاهش یافته، ناوگان جاده‌ای، اتوبوس‌ها و تاکسی‌های بین شهری در ترمینال‌ها چشم انتظار مسافران متوقف شده اند، پمپ بنزین‌ها، اقامتگاه‌ها و رستوران‌های بین راهی فعلا به مکان‌های متروکه تبدیل شده اند.
شیوع ویروس کرونا صنعت گردشگری را تقریبا ویران کرده است و تصاویر خیابان‌ها و مراکز تفریحی خالی، خاموشی چراغ‌ها و بسته بودن فروشگاه‌ها در شهرهای جهان بسیار عجیب و گاهی دلهره آور است. البته آمار و ارقام صنعت گردشگری در کشورها متناوب است. براساس یک برآورد جهانی، تقریباً ١٠٠ میلیون شغل در بخش گردشگری و سفر حذف شده‌اند و یا به زودی نابود خواهند شد و پیش بینی می‌شود درآمدهای مسافرت بین المللی، بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار کاهش یابد و از طرفی میزان اشغال تخت در هتل‌ها به شدت سقوط کرده و اکنون در حدود ۲۵ درصد شناور است.
کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری در مورد آینده سفر و گردشگری نظرات متفاوتی دارند، اما در هر صورت کرونا طرز تفکر، رفتار گردشگران و میزان و حجم مسافرت‌های مردم را در سراسر جهان تغییر خواهد داد.
«فرانک فارلی»، استاد روانشناسی دانشگاه تمپل (Temple University ) و رئیس پیشین انجمن روانشناسی آمریکا معتقد است که «گسترش کرونا در مناطق مختلف جهان شیوه تفکر، رفتار و عملکرد گردشگران در مورد سفر را حداقل در کوتاه مدت تغییر خواهد کرد.» وی با بیان این که «با تمام اثرات روانی کووید ١٩ میل به سفر از بین نخواهد رفت» می‌گوید: بالاخره بیماری همه گیر کووید ١٩ به آرامی محو می‌شود، اما آثار مختلف انفرادی و اجتماعی دارد که بسیاری از آنها روانی خواهد بود.»
دکتر فارلی معتقد است که یک کنجکاوی و بلاتکلیفی و تردید میان مردم عادی نیز در جامعه در خصوص آینده زندگی اجتماعی و چگونگی سفر ایجاد شده است؛ آنها امروزه می‌خواهند علاوه بر هزینه و زمان سفر خود در پساکرونا، همه چیز را درباره «امنیت» و «ایمنی» خود در برابر بیماری کرونا، در طول سفر، چه در وسایل نقلیه و چه در محل های اقامت خود بدانند و از تضمین آن مطمئن شوند.
در یک نظرسنجی و بررسی جدید توسط «مرکز تحقیقاتی اسکیفت» -بازوی تحقیق و تفحص سفر و تجارت ایالات متحده- ٣٠ درصد آمریکایی ها اظهار داشتند که «امیدوارند بتوانند سه ماه بعد از برداشته شدن محدودیت های کرونا، سفر کنند» و بقیه نسبت به آغاز فصل گردشگری قبل از سال ۲۰۲۱ امید و تمایلی چندانی هم ندارند.
برخی از متخصصان صنعت گردشگری، تورگردان‌ها و مالکان هتل‌ها و مدیران فرودگاه‌ها معتقدند که مسافران در پساکرونا علاوه بر هزینه و هدف سفر و مقصد گردشگری، در آینده به مسائل مربوط به بهداشت و ایمنی حفظ حریم‌های شخصی و فاصله‌گذاری و پاکیزگی حساس‌تر و دقیق‌تر می شوند، که البته شاید منجر به افزایش هزینه‌های سفر هم شود ولی با توجه به شرایطی و رکود اقتصادی تحمیلی کرونا، سهم سفر در سبد خانواده کمی کوچک‌تر خواهد شد، اما نیاز به سفر و تفریح از بین نخواهد رفت.
سفر همواره در خیال و تصور مردم جاری است؛ افراد حتی در شرایط سخت در دوران بیماری، جنگ و حتی فقر هم اولین رویا و امید که به آن فکر می‌کنند، سفر است. نمی توان تصور کرد مسافرت با هر هدفی و نیازی برای مدت‌های طولانی لغو شود زیرا گردشگری یک تقاضای فزاینده و همیشگی روحی و روانی برای مردم و یک نیاز اقتصادی تجاری برای توسعه و اشتغال در جوامع است.
رفتارهای اجتماعی مردم نشان داده که سفر و گردشگری به عنوان مهمترین رویداد فرهنگی و اقتصادی در زندگی فردی و اجتماعی مردم در هیچ شرایطی از سبد زندگی خانواده‌ها حذف نشده است، اما اکنون که کرونا این ویروس ناشناخته و عجیب، آینده صنعت گردشگری را تاریک و مبهم کرده است، باید منتظر ماند و دید گردشگری در پساکرونا چگونه راه خود را باز می‌کند و به چه شکلی خود را از زیرخروارها ویرانه ضرر اقتصادی نجات داده و مجدد روی پای خود استوار می‌ایستد.
صاحبان و مدیران صنعت گردشگری در پسا کرونا از سوی افرادی که مایل به دیدن جهان بوده و حرفه ای سفر می کنند و در عین حال مایل به ایمن ماندن نیز هستند در رعایت صد درصدی این پروتکل ها به شدت تحت فشار قرار می گیرند. به نظر می رسد برنامه و خدمات گردشگری دچار تغییر و تحولات عمیقی شده و یک بازبینی جدید در قوانین از سوی سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) صورت بگیرد.
از طرفی اکنون ضرورت در طراحی و عرضه هوشمندانه بسته های سفر از سوی تورگردانان و آژانس های مسافرتی بیش از پیش احساس می شود تا بتوانند این حس محتاطانه میل و تقاضای گردشگری را تحریک کرده تا رونق در این صنعت به سرعت شکل بگیرد و گردشگری ظرف چند ماه به جایگاه پیش از شیوع کووید ١٩ باز گردد، در غیر این صورت رکود در گردشگری اجتناب ناپذیر است.
برخی از فعالان گردشگری معتقدند تغییر روند رکود کنونی به شرایط و اجرای قوانین فاصله گذاری ها و اصلاح قیمت‌ها نیز بستگی دارد و حداقل تا سال ۲۰۲۲ طول می کشد تا اوضاع این صنعت بهبود پیدا کند و از رکود و کسادی خارج شود.
صنعت هوایی یکی از بخش‌هایی است که بیشترین آسیب را از شیوع کرونا متحمل شده است، اجرای فاصله گذاری‌ها در هواپیما، نشستن مسافران در صندلی‌ها به صورت یک در میان و با رعایت فاصله مورد استقبال ایرلاین‌ها قرار نگرفته است زیرا سود آنها را به شدت کاهش داده است. البته در سراسر جهان، برخی از مدیران ایرلاین‌ها اجرای پروتکل‌های بهداشتی را علیرغم هزینه‌هایی که برای شرکت‌های آنها دارد، سخت گیرانه و به عنوان منشور خصوصی خود آغاز کرده اند؛ در این خطوط هوایی تب‌سنجی مسافران قبل از سوار شدن، پوشیدن اجباری ماسک توسط مسافران، و لباس‌ها محافظتی توسط خدمه پرواز، ضدعفونی متناوب فضای داخل کابین قبل از مسافرگیری را به دقت اجرا می‌کنند.
حتی در این میان یک شرکت هواپیمایی امارات برای جلب اطمینان مردم، از مسافران خود آزمایش تشخیص ویروس کرونا انجام می‌دهد، برخی از ایرلاین‌ها نیز درصدد نصب دوربین‌های حرارتی در ورودی به هواپیماهای خود هستند تا مسافران لاکچری خود را چه در کرونا و چه در پساکرونا حفظ کرده و افزایش دهند.
با این حال خطوط هوایی برای پساکرونا باید برنامه‌های افزایش درآمد و جبران خسارت را توامان داشته باشند؛ اگر چه کاهش قیمت بلیط‌ها برای جلب مسافر در دستور کار شرکت‌های هواپیمایی قرار می‌گیرد، اما به نظر می‌رسد چون مسافران تجاری و تفریحی که به لحاظ اقتصادی در شرایط مالی بهتری قرار دارند و همیشه و در هر شرایطی کرایه‌های بالاتری را هم پرداخت می‌کنند و بسیار ریسک پذیرتر هم هستند، اولین تقاضاها از سوی آنها انجام شود و بازار ایرلاین‌ها در این گروه بدون کاهش قیمت هم داغ و پررونق شود.
گردشگری در پساکرونا تحولات شگفت‌انگیزی را تجربه می‌کند، استانداردهای بهداشتی در مراکز اقامتی و هتل‌ها، رستوران‌ها در مراکز تفریحی و فروشگاه ها به شدت ارتقا پیدا می کند. مسافران در هتل‌ها اتاق هایی را تحویل می‌گیرند که پلمب و مهر و موم شده باشند که نشان می‌دهد اتاق قبل از تحویل کاملا ضدعفونی شده و هیچ فردی به آن وارد نشده است. تاسیسات هتل‌ها حتی کم ستاره‌ها نیز، هوشمندسازی و بدون اشاره طراحی شده باشد، هزینه ساخت و نگهداری هتل بالا می‌رود، اما برای مسافر امن‌تر و ایمن‌تر خواهد شد.
تورهای گردشگری کوچک تر، کم تعدادتر و خانوادگی تر می شوند، سفارش خرید یک تور به افرادی که با هم غریبه‌اند به شدت کاهش یافته و شاید به صفر هم برسد، تمایل به دیدن جاذبه‌های عمومی و پرتجمع کاهش مییابد، و گردشگران ترجیح می‌دهند به مکان‌های جذاب کمتر دیده شده و خلوت‌تر سفر کنند، اگر در پسا کرونا سفر در تورهای کم تعداد به قطب جنوب یا مغولستان و تبت رواج یافت، زیاد تعجب نباید کرد.
شاید هواپیماهای غول پیکر با تعداد مسافران زیاد جای خود را به جت‌های کوچک بدهند و فرودگاه‌های کوچک محلی که استانداردهای بهداشتی را در رعایت می کنند، جای فرودگاه‌های بین المللی بزرگ و پرآوازه را بگیرند و سفر با خودروهای شخصی رونق بیشتری بگیرد و بزرگراه ها توسعه پیدا کنند.
پسا کرونا صورتی از آینده است که در آن ایمنی و امنیت، سلامت و بهداشت، اولویت برای برنامه ریزی یک سفر خواهد شد و قطعا اگر موسسه ای خدمات سفر ارائه می کند، باید از هم اکنون به ارائه «بیمه سلامت» و شیوع بیماری کرونا در مبدا و مقصد سفر نیز بیاندیشد و تضمین کند در حین و در طول سفر و در مقصد، سلامت مسافر و همسفران را تضمین می‌کند، اگر چه این خدمات ممکن است موجب افزایش هزینه سفر شود، اما در جلب نظر و رضایت گردشگران یک ضرورت خواهد شد.
گردشگری در پساکرونا جذاب خواهد بود، ورود ربات های مهماندار یا حمل بار در هواپیماها و فرودگاه ها، راه اندازی رستوران های کاملا هوشمند با گارسون‌هایی با گان‌های و نقاب‌های مخصوص و حفاظتی، آسانسورهای ضدعفونی در هتل‌ها، یک ضرورت و یک کیفیت در اماکن و مقاصد گردشگری و شاید یکی از جذابیت های سفر خواهد شد.
کووید ۱۹ با تمام نحسی‌ها و سیاهی‌هایی که به همراه داشت، بهانه ای برای آغاز دوران جدید همکاری و روابط بین ملت ها و فرهنگ ها شد؛ همان طور که هواپیماهای ۱۱سپتامبر تاثیر عمیقی بر عنوان «مسافر» گذاشت، کرونا این ویروس مهاجم و مهاجر، تجربه های جدید و بهتری را در عبور از مرزها تا دروازه ها در صنعت گردشگری ایجاد خواهد کرد.