طرح تحول سلامت از اردیبهشت سال ۱۳۹۳ به اهتمام دولت یازدهم در کشور اجرا شد و کاهش پرداختی مردم به مراکز درمانی دولتی، بهبود هتلینگ بیمارستانی و افزایش جمعیت زیر پوشش خدمات درمانی به‌ویژه در مراکز کم برخوردار و حاشیه شهر و سکونتگاه‌های غیررسمی از جمله نتایج آن است.
تاکید این برنامه در سال‌های نخست اجرا بر بخش درمانی و کاهش هزینه‌های درمان شامل هفت خدمت یعنی کاهش هزینه‌های بستری، پزشکان مقیم، زایمان طبیعی رایگان، ارتقای هتلینگ بیمارستان‌ها و ماندگاری پزشکان متخصص در مناطق محروم، ارتقای ویزیت سرپایی و بیماران خاص و صعب العلاج بود بطوریکه میزان سهم پرداختی از سوی مردم در هزینه‌های بستری در بیمارستان‌های زیر پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی کاهش چشمگیری و پوشش بیمه سلامت افزایش یافت.
گام دوم برنامه تحول سلامت در بخش بهداشت و شامل برنامه ارائه خدمات نوین سلامت بود و طرح پزشک خانواده در همه روستاها و شهرها اجرا و پرونده الکترونیک سلامت برای بیش از ۷۵ درصد جمعیت استان اصفهان تشکیل و طرح‌های بسیاری در زمینه احداث، تجهیز و نوسازی مراکز بهداشتی و درمانی اجرا شد.
برنامه‌های خدمات نوین سلامت ابتدا در مرداد ۹۳ در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر و عشایر، آغاز و سپس در شهرهای بین ۲۰ تا ۵۰ هزار نفر و شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر اجرا شد و آبان سال ۹۵ در مرحله نهایی به کلانشهرهای کشور رسید که هدف از آن تشکیل پرونده سلامت الکترونیک و ارائه خدمات و انجام مراقبت‌های سلامت بود.
در این طرح پنج خدمت به مردم ارائه می‌شود که شامل خود مراقبتی، سلامت عمومی ( بهداشت محیط، مدارس، کار و اجتماعی)، خدمات اولیه سلامت فردی ( برنامه‌های سلامت خانواده، سلامت باروری، واکسیناسیون، مبارزه و کنترل بیماری‌های واگیر و غیر واگیر، خدمات تغذیه و سلامت روان)، خدمات روانی و خدمات ویژه است.
برنامه تحول نظام سلامت از روستاها و شهرهای کوچک و کم جمعیت، آغاز شد که این امر نشانه توجه و تاکید بیشتر دولت بر روی مناطق کمتر توسعه یافته است و باعث شد تا این مناطق از زیرساخت‌های قابل قبولی در بخش بهداشت و درمان بهره مند شوند.
دراجرای این طرح ملی از سال ۹۳ تا ۹۶ حدود ۸۵۰ میلیارد تومان دربخش سلامت استان اصفهان هزینه شد اما از سال‌های بعد بدلیل عملیاتی نشدن برخی منابع مالی با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه شد با این وجود همچنان راه خود را ادامه داد.
مهمترین دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت در اصفهان
اهداف برنامه تحول نظام سلامت، کاهش هزینه‌های درمان، عدالت در دسترسی به خدمات سلامت و کیفیت بخشی به خدمات پزشکی و بهداشتی در سراسر کشور بود و با اجرای آن، زایمان طبیعی رایگان شد و در همه بیمارستان‌های زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان متناسب با تعداد تخت‌های بیماران، پزشک مقیم به‌صورت شبانه روزی با هدف افزایش کیفیت خدمات و در همه روستاهای استان، پزشک عمومی و خانواده مستقر شدند.
کاهش پرداخت هزینه‌های درمانی از جیب مردم یکی از دستاوردهای این طرح بود بطوریکه قبل از اجرای برنامه تحول نظام سلامت مردم مجبور بودند بطور میانگین حدود ۳۷ درصد از هزینه‌های درمان را از جیب خود پرداخت کنند اما پس از اجرای طرح این سهم به کمتر از ۱۰ درصد کاهش یافت.
نرخ زایمان طبیعی در اصفهان همزمان با شروع طرح تحول نظام سلامت حدود ۳۸ درصد بود اما اکنون به بیش از ۴۵ درصد رسیده است و خدمات مناسبی برای توسعه زایمان طبیعی مانند ایجاد ۶۰ اتاق واحد تک نفره زایمان طبیعی در ۱۷ بیمارستان دولتی زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ارایه شد.
ارتقای کیفیت ویزیت در کلینیک‌های ویژه، اجرای طرح پزشک مقیم در همه بیمارستان‌ها و ماندگاری پزشکان در مناطق محروم نیز از دیگر دستاوردهای اجرای برنامه تحول نظام سلامت عنوان شده است.
تشکیل پرونده الکترونیک سلامت برای حدود ۸۰ درصد از جمعیت پنج میلیون نفری استان اصفهان یکی از دستاوردهای بزرگ این طرح است بطوریکه پوشش آن در همه مناطق روستایی و شهرهای کوچک کامل است و فقط در کلانشهر اصفهان که جمعیت ۲ میلیون نفری دارد بخشی از این کار باقی مانده است.
پرونده الکترونیک سلامت ( EHR ) حاوی اطلاعات درمانی و بهداشتی مردم است که به صورت الکترونیکی ذخیره شده و استفاده از آن در بخش های مختلف نظام بهداشت و درمان باعث یکپارچه سازی اطلاعات سلامت، ارتقای خدمات و مدیریت بهتر نظام سلامت کشور می‌شود.
طرح تشکیل پرونده الکترونیک سلامت از مهر سال ۱۳۹۵ در استان اجرایی شد و تا کنون نزدیک به یکصد میلیون خدمت از طریق آن به مردم ارائه شده است.
اتمام طرح‌های عمرانی درمانی و بهداشتی و نوسازی بیمارستان‌ها نیز از مهمترین دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت در اصفهان بود زیرا قبل از اجرای این برنامه، طرح‌های نیمه تمام زیادی در استان وجود داشت که پس از اجرای این طرح به اتمام رسید.
از جمله این طرح‌ها می توان به بیمارستان‌های کلیشاد، چادگان، منظریه خمینی شهر و خور و بیابانک، ساختمان بیمارستان امام رضا(ع) اصفهان، طرح توسعه بیمارستان شهید چمران اصفهان، طرح توسعه بیمارستان امین اصفهان و ساختمان‌های جدید بیمارستان‌های خورشید و آیت الله کاشانی اصفهان اشاره کرد که با راه اندازی آنها بیش از یکهزار و ۳۰۰ تخت بستری به ظرفیت استان اصفهان اضافه شد.
همچنین مراکز بهداشتی متعددی در استان نیمه تمام بود که با تکمیل و راه اندازی آنها و همچنین احداث و ایجاد خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت جدید، زیرساخت‌های مناسبی در بخش بهداشت و درمان در سراسر استان ایجاد شد.
بیمارستان منظریه خمینی شهر پس از ۲۴ سال در سال ۹۶ با حضور وزیر وقت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی افتتاح شد و طرح توسعه بیمارستان امین در شمال کلانشهر اصفهان نیز شامل بازسازی بیمارستان و توسعه بخش اورژانس آن بود که نیاز جمعیت زیادی از کلانشهر اصفهان را رفع کرد.
اجرای طرح هتلینگ در بیش از ۵۰۰ هزار متر مربع از مراکز بهداشتی درمانی و بیمارستان‌های اصفهان نیز از دیگر دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت در استان است.
هتلینگ به مجموعه اقداماتی که برای خدمت رسانی، ظاهر زیبایی و خدمات رفاهی بیمارستان انجام می‌گیرد، گفته می‌شود که نقش بسزایی در بهبود کیفیت خدمات و رضایت بیماران و همراهان آنها دارد.
به گفته مسوولان، اصفهان جزو استان‌های پیشگام در عرصه طرح پیاده‌سازی هتلینگ بیمارستان‌هاست و این طرح در همه سطوح سلامت که ارائه دهنده خدمات پایه بود، به اجرا در آمد از جمله مرمت بیش از ۱۵۰هزار متر مربع در بیمارستان ها و بازسازی مرکز آموزشی درمانی الزهرا(س) بعد از ۳۰ سال.
نقش طرح تحول سلامت در آمادگی بیمارستان‌ها برای مواجهه با کرونا
توسعه زیرساخت های بهداشتی و درمانی بویژه در مناطق محروم، نوسازی بیمارستان‌ها و تجهیز تخت‌های مراقبت ویژه، ساخت خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت، اجرای طرح پزشک خانواده و تشکیل پرونده الکترونیک سلامت و کاهش سهم پرداختی بیماران به مراکز درمانی از دستاوردهایی بود که در قالب طرح تحول نظام سلامت اجرایی شد و به گفته مسوولان و کارشناسان، امروز این زیرساخت‌ها و تجهیزات برای مقابله با بیماری کرونا کارساز شدند و کمک بسیاری کردند.
به گفته یک کارشناس سیاستگذاری سلامت، طرح تحول سلامت با نوسازی بیمارستان‌ها، افزایش ۲۵ درصدی تخت‌های بیماستانی و ۴۲ درصدی تخت‌های مراقبت ویژه نقش مهمی در کیفیت خدمات درمانی در بحران کرونا ایفا کرد.
احمد نجاتیان افزود: آنچه در این بحران قابل ملاحظه است کمکی است که طرح تحول نظام سلامت به مهار و مقابله این بیماری کرد.
وی با بیان اینکه سیستم درمانی کشور و بیمارستان‌ها قبل از سال ۱۳۹۲ تقریبا فرسوده و ناکار آمد بود، گفت: تعداد تخت‌های بیمارستانی در طرح تحول نظام سلامت از حدود ۱۰۸ هزار به بیش از ۱۳۰ هزار افزایش یافت یعنی حدود ۲۵ درصد افزایش تخت، همچنین حدود ۵۰ هزار تخت قدیمی بازسازی و نوسازی شد و تخت‌های مراقبت‌های ویژه در کشور از پنج هزار و ۸۲۰ تخت به هشت هزار و ۲۷۳ تخت افزایش یافت که این میزان افزایش، رشدی ۴۲ درصدی را در حوزه تخت‌های مراقبت ویژه نشان می‌دهد.
این کارشناس سیاستگذاری سلامت ادامه داد: معنی این آمار این است که با توجه به اینکه تقریبا همه تخت‌های بیمارستانی و بخش‌های مراقبت ویژه در استان‌های درگیر در اپیدمی کرونا پر از بیمار شدند اگر طرح تحول سلامت نبود حداقل ۲۵ درصد این بیماران نمی‌توانستند تختی برای بستری پیدا کنند.
همچنین تعدادی از کارشناسان، برنامه تحول نظام سلامت را با وجود همه اشکال‌ها و نواقص، رخدادی تاریخی و یک فراز و نقطه عطف در تاریخ سیستم بهداشت و درمان کشور می‌دانند که برای دست اندرکاران و شاغلان بخش سلامت اهمیت بسزایی دارد.
بسیاری این طرح دولت را اقدامی شجاعانه و حمایتگرانه برای اقشار کم درآمد تلقی کردند که باعث رضایت و امید هرچه بیشتر مردم برای بهبود وضعیت بهداشت و درمان کشور شد هرچند عده ای نیز به اجرای آن به دلیل تزریق نشدن منابع مالی مناسب انتقاد داشتند.
مدیر منابع انسانی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه بازسازی، هتلینگ و بهسازی فضاهای فیزیکی بیمارستان‌ها از برنامه‌های اصلی طرح تحول نظام سلامت بود که همه افراد بر نتایج و دستاوردهای آن اتفاق نظر داشتند، گفت: سال‌های ۹۳ و ۹۴ بهترین سال‌ها از نظر تزریق منابع مالی به بیمارستان‌ها و اجرای برنامه هتلینگ و مرمت و بازسازی ابنیه و تجهیزات پزشکی بود.
جعفر سجودی، یکی دیگر از اتفاق‌های خوب برنامه تحول نظام سلامت را طرح‌های توسعه ای و تجهیزات زیربنایی (تصویربرداری و آزمایشگاهی) خواند و تاکید کرد: اجرای این طرح‌ها حال و روز بیمارستان‌ها را دچار تغییرات اساسی کرد.
وی اضافه کرد: با اجرای طرح تحول نظام سلامت، تزریق منابع انسانی تازه نفس گروه پرستاری و خدمات در قالب استخدام یا بکارگیری از طریق شرکت‌های تامین نیروی انسانی در بخش بهداشت و درمان انجام گرفت و بخش خصوصی نیز رونقی یافت.
سجودی، تاکید کرد: برخی از کارشناسان سلامت، آمادگی و مواجهه بسیار مطلوب مراکز بهداشتی و درمانی و وزارت بهداشت را در پاندومی کرونا در بهره مندی مراکز از امکانات خوب مراقبت‌های ویژه و بخش‌های بستری و تشخیصی ( آزمایشگاهی و تصویربرداری ) فراهم شده در اجرای برنامه تحول نظام سلامت قلمداد کرده اند.
بر اساس آخرین آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی، استان اصفهان با جمعیتی بالغ بر پنج میلیون و ۲۰۰ هزار نفر که در ۲۴ شهرستان ساکن هستند، دارای ۶۹ بیمارستان با حدود هشت هزار تخت فعال است.
از بین هشت هزار تخت فعال، حدود ۶ هزار و ۱۷۸ تخت بستری، ۵۲۵ تخت مراقبت‌های ویژه، ۳۱۰ تخت مراقبت بیماران قلبی، ۱۶۹ تخت مراقبت‌های ویژه نوزادان، ۵۶ تخت سوختگی و ۷۸۲ تخت بیماران روانی است.
استان اصفهان دارای حدود یکهزار واحد بهداشتی و درمانی شامل ۴۹۳ خانه بهداشت روستایی، ۲۲۳ پایگاه سلامت شهری، ۸۸ مرکز خدمات جامع سلامت روستایی، ۱۲۷ مرکز خدمات جامع سلامت شهری و هفت مرکز بیماری‌های رفتاری است.
بر اساس آخرین اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعداد کل مبتلایان بیماری کووید-۱۹ در کشور به ۱۰۶ هزار و ۲۲۰ نفر و تعداد کل قربانیان آن به ۶ هزار و ۵۸۹ نفر رسیده است.