ویروس همه گیر کرونا مدتها است که زندگی عادی بشر را تحت تاثیر خود قرار داده و فارغ از مشکلات معیشتی و اقتصادی برخی آسیب‌های روانی همچون وسواس، اضطراب و نگرانی از انگ و برچسب و آسیبهایی نیز برای قشرهای مختلف جامعه به دنبال داشته که مشکلات اجتماعی و روانی آنها پس از گذر از دوران بحران نمود بیشتری خواهد داشت.
استرس، اضطراب، خود بیمارانگاری، روان پریشی و انگ زدن به افراد، تنش‌ها و چالش‌های خانوادگی ناشی از خانه نشینی و عواقب ناشی از برگزار نکردن مراسم سوگواری برای متوفیان از جمله آسیبهایی است که جامعه با آن روبرو است و این مشکلات نباید نادیده گرفته شود بلکه برطرف کردن آنها باید از اولویت‌های مهم در هر جامعه به شمار رود.
افزایش آسیبهایی روان شناختی
رئیس نظام روانشناسی و مشاوره استان بوشهر گفت: یکی از دغدغه‌هایی که این روزها به شدت افراد را نگران و رنجور می‌کند این است که چگونه می‌توان بر اضطراب موجود فائق آمد و آن را کاهش داد؟
علی پولادی ریشهری افزود: اضطراب به علت این تفکر و شناخت به وجود می‌آید که فرد فکر می‌کند بر موقعیت و شرایط حاضر کنترلی ندارد و هر گاه ما احساس کنیم که در موقعیتی قرار گرفته‌ایم که بر آن کنترلی نداریم، نمی‌توانیم آن را تحت تسلط خود دربیاوریم و بنابراین احساس اضطراب به ما دست می‌دهد.
وی با تاکید بر افزایش احساس کنترل اضافه کرد: درزمان حاضر در خانه ماندن، انجام توصیه‌های بهداشتی، اجرای مقررات پیشگیرانه و همه این‌ها عواملی است که می‌تواند احساس کنترل ما را بر موقعیت افزایش دهد و وقتی این احساس کنترل افزایش پیدا می‌کند، اضطراب ما کاهش پیدا می‌کند.
نایب رئیس سازمان نظام روان‌شناختی استان بوشهر گفت: کرونا تنها یک بیماری نیست زیرا اگر چنین بود یک سازمان متولی آن می‌شد اما این مساله امروز به یک بحران اجتماعی تبدیل شده‌است که همکاری همه سازمان‌ها و ارگان‌ها را می‌طلبد.
شاهین افشارپور افزود: اطلاع رسانی به اندازه کافی در زمینه پیشگیری و کنترل کرونا در جامعه انجام شده اما با توجه به روند کاهشی بیماری بزودی با دوران پساکرونا که از آن غافل شده‌ایم، روبرو خواهیم شد.
وی بیان کرد: وقتی یک بیماری علاوه بر سلامت جسمی و روانی، مشکلات اقتصادی و یک حالت همه گیری در جامعه ایجاد می‌کند به گونه‌ای که زندگی افراد را تحت شعاع خود قرار می‌دهد دیگر به عنوان بیماری تلقی نمی‌شود بلکه به یک بحران که فراتر از یک بیماری است تبدیل می‌شود.
افشارپور گفت: دربعد مسائل اجتماعی افزایش بی اعتمادی میان مردم موجب کاهش سرمایه اجتماعی می‌شود و این موضوع به کاهش تعهد اجتماعی و حتی تحت تاثیر قرار گرفتن هویت اجتماعی را در پی خواهد داشت.
وی بیان کرد: همچنین کمبود وسایل بهداشتی و ماسک، تعطیلی برخی کسب و کارها، فشارهای اقتصادی و ورشکستگی و مشکلات مالی از جمله مواردی است که منجر به نارضایتی اجتماعی در جامعه و در نهایت منجر به بروز خشم خواهد شد.
افشارپور، درباره مشکلات روانی ناشی از کرونا گفت: علاوه براین اختلاف‌های خانوادگی ناشی از دوران خانه‌نشینی و قرنطینه منجر به پرخاشگری شده و در دوران پسا کرونا با توجه به شرایط پیش آمده و احتمال اوج گرفتن این اختلاف‌ها به طور حتم جامعه با آسیب‌ها و مشکلات عدیده روان شناختی از جمله طلاق روبرو می‌شود.
افشارپور ادامه داد: با شیوع کرونا بسیاری از کارها و فعالیت‌ها از جمله سامانه تصمیم که مربوط به درخواست طلاق است از ۱۸ اسفند تاکنون تعطیل و هیچ درخواست طلاقی در این سامانه ثبت نشده است.
وی گفت: با بهبود شرایط و آغاز تدریجی فعالیت‌ها به طور یقین با جهش طلاق در استان روبرو خواهیم شد ودر دوره عادی سازی شرایط باید بتوان این بار را کاهش داد.
نائب رئیس سازمان نظام روان شناختی استان بوشهر افزود: کودک آزاری از طرف والدین دومین مساله‌ای است که در این شرایط با آن روبرو هستیم که به شکل تنبیه، محروم کردن و حتی برخوردهای فیزیکی دیده می‌شود.
مشکلات روان پریشی در پسا کرونا
وی گفت: با توجه به اینکه در روزگار شیوع ویروس کرونا همه کیلینیک‌های روانشناسی در استان بوشهر فعالیت حضوری ندارند و به صورت تلفنی خدمات ارائه می‌کنند در دوران عادی شدن شرایط با انباشت مشکلات و سرازیر شدن سیلی که گریزی ازآن نیست روبرو خواهیم شد.
افشارپورتاکید کرد: در این شرایط استرس، اضطراب، وسواس، خود بیمارانگاری، میزان افسردگی و اختلالات روان پریشی در جامعه افزایش می‌یابد.
وی در خصوص استرس و اضطراب در دوران پسا کرونا افزود: استرس عامل آن مشخص است اما اضطراب حالت دلشوره‌ای است که عامل آن مشخص نیست و در شرایط کنونی بیشتر افراد دچار استرس اند ولی بعد از مدتی که کرونا از بین رفت، دچار اضطراب خواهند شد.
افشارپوراضافه کرد: وسواس یکی دیگر از بیماری‌های روانی رایجی است که در دوران پسا کرونا دور از انتظار نیست زیرا افراد ترس از بیماری دارند که آن را به صورت وسواس فکری و وسواس عملی که بیشتر جنبه شست و شو و نظافت دارد، نمایان می‌کنند.
وی گفت: خود بیمارانگاری از جمله دیگر مشکلات روان پریشی است که در دوران پسا کرونا با آن روبرو خواهیم بود و افراد با وجود اینکه هیچ مشکل و بیماری ندارند اما فکر می‌کنند دچار مشکل و بیماری هستند.
نائب رئیس سازمان نظام روان شناختی استان بوشهر یادآورشد: افزایش روان پریشی از جمله دیگر مواردی است که در دوران پسا کرونا دور از انتظار نیست و منجر به گسست فرد با واقعیت‌ها می‌شود و آن را در رفتار و افکار افراد می‌توان دید.
افشارپور گفت: یکی از مهمترین مسائل و مشکلات ناشی از کرونا انگ و برچسب‌هایی است که به مبتلایان به این ویروس زده می‌شود.
این روانشناس بوشهری ادامه داد: تاکنون پروتکل و راهکاری عملی به شکل ملموس و عینی در این زمینه از طرف بهزیستی و نظام روان‌شناختی تدوین نشده‌است هرچند امروز این مهمترین مشکلی است که جامعه و افراد درگیر با این ویروس به آن گرفتار هستند.
وی بیان کرد: افرادی که دچار کرونا و در قرنطینه هستند پس از بهبودی می‌خواهند وارد جامعه شوند اما همین که بگویند این فرد کرونا دارد باعث ایجاد برچسب وفاصله می‌شود و مردم تمایل ندارند با آنها ارتباط برقرار کنند.
افشارپور گفت: تمایل نداشتن جامعه به برقراری ارتباط با این افراد باعث ایجاد انزوای اجتماعی، افسردگی، اختلالات روان پریشی و احساس گناه در آنها ایجاد می‌شود این درحالی است که این افراد خود عامل بیماری نبوده بلکه درمعرض بیماری قرار گرفته و خود ایجاد کننده و عامل اصلی بیماری نبوده اند.
ضرورت استفاده از روانشناسان برای عادی سازی شرایط پساکرونا
افشارپور گفت: ویروس کرونا با آمدن خود به دلیل سرایت بالا و خطر انتقال منجر به تغییر یکباره سبک زندگی افراد شد و انسان‌ها مجبور شدند سبک جدیدی برای خود انتخاب کنند.
وی ادامه داد: واقعیت این است که سبک زندگی کرونایی باعث شده مردم ضمن اینکه به سلامت جسمی خود بیشتر توجه کنند با جست وجویی که انجام می‌دهند سطح سواد سلامت و سلامت روان، تاب‌آوری افراد نیز افزایش یافته است.
افشارپور گفت: همچنین بعلت اجبار و احساس نیازی که افراد پیدا کرده‌اند سبک زندگی کرونایی باعث شده سواد رسانه جامعه نیز افزایش یابد.
یکی دیگر از روانشناسان بوشهری گفت: با تمام شدن کرونا کار روانشناسان در دوران پسا کرونا آغاز می‌شود و در این شرایط باید ساز و کار جدی برای بخش سلامت روان تهیه شود.
حسین اسدی راد افزود: از زمان شیوع ویروس کرونا جامعه سه ماه دوره ناکامی ناشی از خود قرنطینگی از ترس ابتلا به این بیماری را تجربه کرده است.
وی ادامه داد: همین خود قرنطینگی و برهم خوردن بسیاری از برنامه‌ها باعث افسردگی و اضطراب می‌شود و در عمل با جامعه ناکام که بیماری ناکامی ایجاد کرده است روبرو هستیم.
اسدی راد اضافه کرد: اگر سلامت روان افراد برای ما مهم است باید به صورت جدی با استفاده از توان جامعه روان‌شناختی استان شرایط خوبی برای دوره پس از کرونا ایجاد شود.
برنامه‌های دانشگاه پزشکی بوشهر برای کاهش آسیب‌های ناشی از کرونا
کارشناس روان شناسی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت: یک سری دستورالعمل‌ها و بسته‌های آموزشی برای کاهش آسیب‌های روانی تدوین و ارائه شده‌است.
الهه رضایی افزود: افزون براین سامانه ۴۰۳۰ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز راه‌اندازی شد که افراد با برقرار کردن ارتباط مستقیم با روان شناسان می‌توانند اطلاعات روان شناختی، پیشگیری از استرس و اضطراب را فرابگیرند و در مورد نگرانی‌ها و تشویش‌ها صحبت کنند.
رضایی ادامه داد: تماس‌ها نشان می‌دهد بیشترین نگرانی افراد درمورد استرس انتقال بیماری است.
وی گفت: ۲۰ درصد از روانشاسان استان جذب سامانه کشوری ۴۰۳۰ شدند و تلاش شد تا حدود زیادی به مشکلات روانی پیش آمده برای افراد در اثر شیوع کرونا پاسخ داده شود.
رضایی اضافه کرد: برخی از افراد در اثر ابتلا به ویروس کرونا از بین رفتند و باتوجه به اینکه این افراد نتوانستند مراسم خاصی برگزار کنند باعث بروز سوگ پیچیده‌ای برای خانواده‌های این افراد شده‌است.
وی ادامه داد: در همین ارتباط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بسته آموزشی و یک جلسه مشاوره در سوگ را برای خانواده‌های متوفیان تعریف کرده‌است.
رضایی گفت: فردی که یکی ازاعضای خانواده خود را از دست داده و توانایی انجام فعالیت روزمره اجتماعی را ندارد با همکاری داوطلبان جمعیت هلال احمر به این افراد خدمات اجتماعی ارائه می‌شود.
وی بیان کرد: همچنین افرادی که عزیزان خود را در اثر ابتلا به ویروس کرونا از دست داده‌اند هزینه کفن و دفن از آنها گرفته نمی‌شود این درحالی است که در استان‌های دیگر یک تا یک و نیم میلیون تومان از آنها بابت این کار گرفته می‌شود.
این کارشناس ادامه داد: با توجه به اینکه خانواده‌های افراد متوفی در اثر ویروس کرونا نتوانستند نماز میت و مجلس ختمی برگزار کنند با همت خیران سلامت و سازمان‌های مردم نهاد برای دلجویی از آنان در نخستین ملاقاتی که با روانشناسان دارند دسته گلی تهیه و به آنها اهدا می‌شود.
وی در باره انگ و برچسب زدن به بیماران مبتلا به ویروس کرونا گفت: زدن برچسب از سوی همسایگان بر افرادی که عزیزان خود را در اثر این بیماری از دست داده‌اند، نگران کننده‌است.
رضایی ادامه داد: این انگ زدن‌ها باعث شده خانواده بیماران مبتلا به ویروس کرونا که عزیزان خود را از دست داده‌اند برای مصون نگه داشتن از برچسب‌ها و نگاه سنگین مردم خود را در خانه حبس و با دیگران ارتباط برقرار نکنند.
وی تاکید کرد: با توجه به تاثیر مداخله‌های روان شناختی در کاهش انگ تلاش شده این کار انجام و این مشکل برطرف شود تا این خانواده‌ها به زندگی طبیعی اجتماعی خود بازگردند و از بروز مشکلات روحی و روانی پیشگیری شود.
والدین مراقب آسیب روانی کودکان باشند
رضایی گفت: با توجه به ارتباط خانواده‌ها با روانشناسان امروزانتقال استرس و نگرانی به کودکان از مهمترین پیامدهای ناشی از کرونا است این درحالی است که وقتی محیط تمیز باشد و والدین رفتارهای پیشگیرانه بدرستی انجام دهند دیگر نیازی به تذکر مداوم به کودکان وجود ندارد.
وی با اشاره به آزمون‌ها و کلاس‌های آموزشی آن لاینی که از سوی آموزش و پرورش برگزار می‌شود گفت: امروز دغدغه والدین این است که چگونه بچه‌ها را پایبند کلاس‌ها و آزمون‌های آن لاین کنند این درحالی است که برای بچه‌ها این کلاس‌ها ملموس نیست همچنین کاهش بار تکالیف در این فضا ضروری است.
روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر گفت: باتوجه به پیامدهای حاصل از دوران کرونا و برهم خوردن نظم عادی امور زندگی خانواده ها باید به صورت توامان به سلامت روحی و جسمی کودکان اهتمام بیشتری داشته باشند.
مولود کیخسروانی اظهار داشت: به طور قطع سلامتی فیزیکی را می‌توان با رعایت اصول بهداشتی برای خودمان و خانواده هایمان به ارمغان بیاوریم، آن چیزی که اهمیت بیشتری دارد گذر از این موقعیت بحرانی بدون آسیب دیدن روحی است.
وی گفت: در واقع هم بزرگترها و هم بچه ها باید شرایط را طوری بگذرانند که بعد از پایان قرنطینه دچار پرخاشگری، اضطراب و افسردگی نباشیم.
کیخسروانی اظهارداشت: کودکان امانتی در دست ما هستند و همان قدر که سلامت جسمی آنها برای پدر و مادرها اهمیت دارد، مراقبت از سلامت روانی آنها نیز مهم هست و خیلی باید مراقب باشیم که رفتارهای وسواس گونه و تاکید بیش از حد روی تمیزی و شست و شو و مراقبت‌های جسمی، آسیب جدی به سلامت روان کودکانمان نزند.
وی گفت: نیاز است یک برنامه منظم و مشخص برای بچه‌ها داشته باشیم که داشتن یک برنامه منظم و قابل پیش بینی احساس آرامش را به کودکان می‌دهدبنابراین زمان مشخصی را برای استفاده از موبایل و بازی کردن با دوستان، درس خواندن و سایر فعالیت‌های کودک باید مشخص کرد.
وی افزود: کودکان بزرگتری که خودشان می‌توانند در تهیه برنامه کمک کنند، باید از خودشان برای برنامه‌ریزی کردن و نظم بخشی به ساعت‌های روزشان کمک گرفت.
کیخسروانی یادآورشد: می‌دانیم موقعیت‌هایی را داریم تجربه می‌کنیم که با تعطیل شدن مدرسه‌ها خیلی از تفریح بچه‌ها مانند پارک رفتن، ارتباط داشتن، منزل دوستان رفتن از بین رفته است و در زندگی کودکان بویژه برای نوجوانان این غم بزرگی است.
وی بیان کرد: برای بچه باید ایده‌هایی داشته باشیم که کمی حواس آنها را از این فاجعه پرت کند و در واقع اگر قرار باشد یک سرگرمی و یک ایده جدید برای بچه ها نداشته باشیم این باعث می‌شود روزهای قرنطینه که سختی‌های خاص خود را دارد، آن را برای بچه هایمان سخت‌تر کند، بنابراین نیاز است زمان فراغت بچه‌ها را برای آنها پرکرد.
این روانشناس گفت: نشانه‌های اضطراب کودکی می‌تواند بدرفتاری، وابستگی، سختگیر شدن، بدقلق و زودرنج شدن، پرتکاپو و پرهیجان و پرجنب و جوش شدن باشد و گاهی کودکان خودشان هم متوجه نمی‌شوند رفتارهایشان تغییر کرده‌است، بنابراین بزرگترها باید این شرایط را برای کودکان توضیح دهند.
دعوت از روان شناسان برای مقابله با کرونا
سرپرست دفتر اموراجتماعی و فرهنگی استانداری بوشهر خواستار حضور و مشارکت جامعه روانشناسی این استان برای مقابله با بیماری کرونا در جامعه شد.
محمد مظفری افزود: امروز جامعه بیش از هر وقت دیگری نیاز به حضور پرنگ این قشر در تصمیم گیری‌ها و ارائه مشاوره به مدیران استان، جامعه و خانواده‌ها دارد.
وی با اشاره به عملکرد خوب استان بوشهر برای مقابله با شیوع بیماری کرونا بیان کرد: با مراقبت های اولیه صورت گرفته و تعطیلی به موقع بسیاری از مراکز جمعیتی بویژه مراکز آموزشی از گسترش این بیماری جلوگیری شد.
مظفری بیان کرد: در کنار اقدامات پیشگیرانه درمانی و بهداشتی باید به جنبه آرامش روانی جامعه نیز توجه شود.
سرپرست دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری بوشهر ادامه داد: برای مقابه با کرونا ویروس، بیشتر فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی درسطح شهرها و روستاها تعطیل شده و خانواده‌ها مجبور هستند بیشتر زمان شبانه روز را در منزل سپری کنند که باید برای شرایط موجود برنامه ریزی ویژه‌ای از سوی متخصصان می‌طلبد.
مظفری یادآورشد: کنترل استرس و ایجاد فضای آرامش روانی در جامعه مهمترین اقدام‌هایی است که در کنار راهکارهای پیشگیرانه از کرونا باید در سطح این استان مورد توجه واقع شود.
وی افزود: در این ارتباط همه مراکز مشاوره‌ای دولتی و خصوصی باید بصورت شبانه روزی به مردم ارائه خدمت داشته باشند.
مظفری گفت: بیشتر مراکز دولتی در حوزه‌های اجتماعی و دستگاه‌های اجرایی مرتبط برای وضعیت خاص موجود در حال برنامه ریزی هستند و در این بین استفاده مفید و کاربردی از فضای مجازی و رسانه های دیداری و شنیداری در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد.
سلامت روان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی کرونا دغدغه همه آحاد جامعه شود
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار بوشهر گفت: ویروس کرونا بسیاری از عادت‌های فرهنگی و سنت‌های اجتماعی که به نحوی به کارکرد اجتماعی تبدیل شده بودند را تعطیل کرد یا تغییر داد.
مجید خورشیدی افزود: برگزاری آیین‌های سوگ و شادی در کنار خود کارکردها و تاثیراتی مثبت در از بین بردن برخی آسیب‌های اجتماعی داشت که کرونا سبب شد این کارکردها تعطیل شود.
وی ادامه داد: تعطیلی این آیین‌ها بر اثر شیوع ویروس کرونا و از بین رفتن کارکردهای مثبت اجتماعی آنها باعث می‌شود تا علاوه بر افسردگی که خود این بیماری در پی خانه نشینی، ترس و استرسی برای افراد دارد، جای خالی این کارکردها نیز آسیب زا شود.
خورشیدی اضافه کرد: امروز تبعات اقتصادی و اجتماعی ناشی از خانه نشینی کرونایی نشان می‌دهد این بیماری نگرانی را متوجه همه دنیا کرده‌است.
وی افزود: در این شرایط حتی اگر واکسنی هم برای کنترل و مهار این بیماری کشف شود تازه مرحله جدیدی ازاین بیماری برای بشر گشوده می‌شود و آن آسیبهایی است که این بیماری توانست بر بشریت وارد کند.
معاون، سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار بوشهر با بیان اینکه بیماری کرونا بسیاری از سنت‌های اجتماعی را عوض کرد، گفت: بشر موجودی اجتماعی است و این بیماری نه در قالب یک روند تدریجی بلکه با یک شکست فوری و آنی بر همه این کارکردها به صورت موقت پایان داد و بشریت با این موضوع مواجه است.
خورشیدی افزود: در این شرایط، سلامت روان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ناشی از بیماری کرونا باید دغدغه همه آحاد جامعه باشد و هرآنچه می‌توان باید در این زمینه کار انجام شود.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار بوشهر گفت: کووید ۱۹، بیماری ناشناخته‌ای است و هر روز نشانه جدیدی از آن ظاهر می‌شود و دراین شرایط که بشریت با ویروس ناشناخته‌ای درعلم پزشکی روبرو است در بخش روانشناسی و اجتماعی نیز آسیب‌های آن شناخته شده نیست.
خورشیدی گفت: روانشناسان براساس قضاوت‌های پیش رو و تبعات اپیدمی‌های گذشته و نه براساس پژوهش در مورد بیماری کرونا عمل می‌کنند چه بسا موضوع و آسیب‌های خاص این پاندمی باشد که پژوهشی در مورد آنها انجام نشده و در اپیدمی‌های گذشته نیز وجود نداشته باشد.
وی ادامه داد: ویروس کرونا با این گستردگی که همه قاره‌های جهان را فتح کرده و به تمام حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و هر آنچه مربوط به حوزه انسان بود را عوض کرد در این بخش نیاز به کارجمعی بیشتری در حوزه ملی و استانی وجود دارد.
خورشیدی با اشاره به تشکیل کمیته بررسی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی افزود: خشونت خانگی، افسردگی و مشکلات اقتصادی ناشی از بیماری کرونا در جهان قابل توجه است و این مسائل توانسته بر کارکرد خانواده تاثیر گذار باشد.
وی با اشاره به اینکه گرما بر این ویروس تاثیری نداشته است گفت: براساس اعلام وزیر بهداشت، درمان آموزش پزشکی بیماری کرونا در استان‌های گرم در شیب ملایم افزایشی قرار دارد و هیچ مورد و دلیلی برای عادی سازی نداریم و انتظار می‌رود مردم موضوع کرونا را همچنان جدی بگیرند و تصور نکنند عادی سازی در این زمینه انجام شده‌است.
خورشیدی گفت: مردم با مراجعه به سامانه ۴۰۳۰ و شرکت در غربالگری‌ها و همکاری با مراکز جامع خدمات سلامت بیش از گذشته مراقب سلامت خود باشند.
طبق اعلام سخنگوی وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی مجموع بیماران مبتلا به کرونا در سطح کشور تا روز گذشته(شنبه) به ۱۰۶ هزار و ۲۲۰ نفر رسید.
کرونا یا کووید ۱۹ نخستین بار در ووهان چین مشاهده شد و اکنون به بیش از ۲۰۰ کشور جهان سرایت کرده است.