سد شهید شاهچراغی دامغان که افتتاح آن به ۶ اسفند ۱۳۸۳ برمی‌گردد، این روزها از وضعیت خوبی برخوردار است که زمینه شادی کشاورزان و مردم منطقه را نیز فراهم کرده است.
این سد، در ۱۲ کیلومتری شمال شهر دامغان و در میان دره مجاور کوه «چکل شیر» و در کنار تنگه «بز پل» با صخره‌هایی سر به فلک کشیده قرار دارد که نقش اصلی و کلیدی آن، انتقال آب چشمه علی به دشت‌های جنوبی است.
هدف اصلی ایجاد این سد در مسیر رودخانه چشمه علی، کنترل وضعیت سیلاب‌های شمالی و تامین منابع آبی ثابت برای کشاورزان و رفع کمبود آب آشامیدنی شهر دامغان بوده است.
این سد چند منظوره علاوه بر ویژگی های بالا ، آب مورد احتیاج زراعی حدود یکهزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی دشت را که از نظر کشاورزی فوق العاده مستعد و حاصل خیز است، تامین می‌کند.
این سد از نوع شنی با هسته رسی است که ارتفاع آن از کف رودخانه ۵۷ متر، طول تاج ۲۲۷ متر، ارتفاع آن از سطح دریا یک هزار و ۵۰۰ متر و طول مسیر آب پشت سد حدود ۶ کیلومتر است.
ظرفیت ذخیره‌سازی حجم آب پشت سد شهید شاهچراغی ۲۱ میلیون متر مکعب است که در حال حاضر، ۹۵ درصد حجم مخزن سد با گذشت نیمی از سال آبی ۹۹-۹۸ تکمیل شده است و تا سرریز شدن ۷۰ سانتیمتر یعنی کمتر از یک میلیون مترمکعب فاصله دارد که چهار میلیون مترمکعب از این ظرفیت را رسوبات تشکیل می‌دهد.
از آب سد دامغان در فصل پاییز و بهار برای زراعت، در فصل تابستان و زمستان برای باغ‌ها و در تمام سال برای بخش آشامیدنی بهره برداری می‌شود که تعداد ۲ هزار زارع از آب موجود در سد دامغان استفاده می کنند.
در گذشته، سد شهید شاهچراغی دامغان تنها یکبار و در اواخر سال ۹۱ سرریز شده بود و امروز نیز وضعیت سد به حد مطلوبی رسیده است که برای جلوگیری از سرریز روزانه مقداری از ظرفیت آن تخلیه می‌شود.
بهره‌مندی ۲ هزار کشاورز و باغدار از آب سد دامغان
کارشناس امور منابع آب و مسوول بهره برداری از سد شهید شاهچراغی دامغان در گفت و گو با ایرنا، افزود: در حال حاضر حدود ۲ هزار باغدار این شهر حقابه سد را دارا هستند و از این نعمت خدادادی بهره‌مند می‌شوند.
احمد یحیایی نیا اضافه کرد: آب موجود در این سد با طی مسافت ۲۰ کیلومتری به اراضی و باغ های پایین‌دست می‌رسد.
وی اظهار داشت: در سال‌های گذشته با کاهش حجم ظرفیت سد، حق آب کشاورزان کاهش یافته بود اما به لطف خدا و بارش‌های اخیر به روزهای خوش خود بازگشته است.
یحیایی نیا ادامه داد: طبق گفته کشاورزان، محصول سال جاری آن‌ها، ۲ برابر سال گذشته است که این خبر بسیار خوبی برای کشاورزی منطقه است.
روزانه ۲۰۰ هزار مترمکعب آب از سد دامغان تخلیه می‌شود
مدیر امور آب دامغان گفت: بنا به دستورالعمل وزارت نیرو به منظور کنترل سیلاب، روزانه ۲۰۰ هزار مترمکعب آب از سد دامغان تخلیه می‌شود تا بتوانیم همواره ۷۰۰ هزار مترمکعب از این ظرفیت را خالی بگذاریم.
مهدی قادری ادامه داد: هرساله در ابتدای مهرماه متناسب با وضعیت موجود در سد، حقابه کشاورزان منطقه توسط وزارت نیرو ابلاغ می‌شود.
وی افزود: با ایجاد سد شهید شاهچراغی، تمامی کشاورزانی که حقابه چشمه علی را داشتند، توانستند آب ثابت دریافت کنند.
قادری تصریح کرد: سد شهید شاهچراغی یکی از مهم ترین منابع تامین آب مردم شهرستان دامغان است که با این افزایش ظرفیت به وضعیت خوبی رسیده است.
کشت زراعی امسال شهرستان ۳۰ درصد افزایش یافت
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان دامغان در گفت و گو با ایرنا، گفت: چرخه حقابه کشاورزی، یک شبکه آبیاری قدیمی در این منطقه است که کشاورزان و باغداران، بنابه نظام حقابه قدیمی از آب چشمه علی دامغان بهره‌مند می‌شوند.
سیدمحسن طباطبائیان اضافه کرد: واحد تقسیم آب زیرسطح به بند معروف است که هر بند، پنج لیتر بر ثانیه محسوب می‌شود.
وی اظهار داشت: از آب چشمه‌علی روستاهای بالادست از جمله آستانه، آهوانو، باباحافظ و لب رود استفاده می‌کنند و ۲۱ نهر آبیاری قدیمی مشتمل بر ۱۲۷ بند نیز در روستاهای پایین دست از این آب بهره‌مند هستند.
طباطبائیان ادامه داد: معمولا با افزایش یا کاهش حجم ظرفیت سد شهید شاهچراغی و آبدهی چشمه‌علی، میزان دریافت سهم آب کشاورزان نیز تغییر می‌کند که این روند از سال‌های گذشته مرسوم بوده است.
وی افزود: آبدهی چشمه‌علی در سال گذشته به ۲۰۰ لیتر در ثانیه رسیده بود اما امروز باتوجه به افزایش بارندگی‌ها به حدود یکهزار و ۲۰۰ لیتر در ثانیه رسیده است که درصورت پایدار بودن وضعیت، می‌توان سطح زیر کشت سال آینده را بیش از ۵۰ درصد افزایش داد.
مدیر جهاد کشاورزی دامغان اظهار داشت: طول کانال انتقال آب از سد دامغان تا اراضی و باغ های شهرستان بیش از ۲۰۰ کیلومتر است که ایجاد این کانال‌ها که اغلب آن‌ها بتنی روباز است، از محل اعتبارات ملی ساختمان شبکه آبیاری اراضی پایین دست سدهای مخزنی تامین می‌شود.
ظرفیت مطلوب سد دامغان در افزایش کمیت محصول تاثیرگذار است
یکی از کشاورزان روستای حیدرآباد دامغان که از حقابه چشمه‌علی برخوردار است، در گفت و گو با ایرنا گفت: بدون شک با افزایش ظرفیت و افزایش خروجی سد، کم‌آبی ها جبران می‌شود.
حمید اکبری ادامه داد: میزان حقابه کشاورزان توسط وزارت نیرو در مهرماه هرسال تعیین می‌شود که باتوجه به اینکه افزایش ظرفیت سد در نیمه دوم سال ۹۸ تا حد زیادی تکمیل شد، نتوانستیم بهره‌برداری صحیحی از این موقعیت داشته باشیم.
وی افزود: امیدواریم این میزان ظرفیت ادامه‌دار باشد تا بتوانیم با این فرصت طلایی، سطح زیرکشت را نیز در سال زراعی آینده افزایش دهیم.
وی تصریح کرد: زمین‌های کشاورزی در سال گذشته با چالش کمبود آب مواجه شدند، اما امسال با این میزان آبدهی، نقص در آبیاری ها تا حد بسیار زیادی جبران شده است.
این کشاورز دامغانی گفت: گندم و جو، عمده محصول زراعی کشاورزان دامغانی است که از حقابه چشمه‌علی بهره‌مند می‌شود.