به گزارش روز دوشنبه روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، حجت الاسلام همایون صدوقی در نشست "نقد و بررسی اهداف دوره‌های تحصیلی" ۱۳ انتقاد وارده را نسبت به اهداف تدوین شده دوره های تحصیلی مطرح کرد و اظهارداشت: بعد از مدت ها در این جلسه مقرر شد به صورت رسمی وارد بحث های تحولی اساسی و مهم در طراحی دوره ها شویم. به این ترتیب تکلیف مان در چارچوب ها روشن و مشخص می شود اهداف مصوب را برای طراحی دوره مبنا قرار دهیم یا خیر. علاوه بر این، حوزه های تربیت و یادگیری نیز برای رسیدن به اهداف نمی توانند به اهداف دوره بی توجه باشند.
وی اضافه کرد: اکنون مشغول تهیه پیش نویس اهداف دوره های تحصیلی هستیم لذا باید نقطه کانونی آن یعنی اهداف طراحی دوره ها، درست طراحی شود. به عقیده کارشناسان این معاونت، اهدافی که به تصویب رسیده اگر چه ادعا می شود براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است ولی با توجه به مفاهیم انقلابی و سه هویت اسلامیت، انقلابی گری و ملیت مندرج در سند تحول متاسفانه روح انقلابی را در این اهداف نمی بینیم.
وی ادامه داد: اسلامی بودن هم به صورت شفاف نیست مگر در ساحت اعتقادی ولی در سایر ساحت ها وجود ندارد. نکته بعدی اینکه اگر چه ادعا می شود بر اساس اسناد تحولی نگاشته می شود ولی رد پای سند برنامه درسی ملی و ۵ عنصر الگوی هدف گذاری در آن ملحوظ نشده است که باعث چالش ما می شود که آیا برنامه درسی ملی به عنوان یک منشور بالا دستی در حوزه برنامه ریزی و طراحی دوره اگر قرار است مد نظر باشد، رکن آن هدف است یا خیر؟
سرپرست معاونت طراحی و تولید بسته های یادگیری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: رویکرد فطرت گرایی توحیدی در برنامه درسی ملی نکته سومی است که در این اهداف لحاظ نشده و اگر بخواهد در دوره ها لحاظ شود باید متناسب با هر دوره تقسیم شده و بومی شده و سهم هر دوره کامل و شفاف روشن شود.
صدوقی تصریح کرد: اگر عناصر ۵ گانه و مباحث انقلاب، ملیت و اسلامیت در هدف گذاری، اسناد بالا دستی و سند تحول لحاظ شود عقبه مناسبی از لحاظ منبع به وجود می آید و می توان به اهداف رسید ولی این موارد لحاظ نشده است. باید به ساحت ها را در هدف نویسی، لحاظ عناصر ۵ گانه و رویکرد برنامه درسی ملی و سند تحول که درک موقعیت و مدیریت آن در ارتباط با فطرت گرایی توحیدی، به صورت ویژه توجه کرد.
وی با بیان اینکه دانش آموز در پایان هر دوره با توجه به هویتی که اخذ می کند باید تعاملات خود با مسائل زندگی را برقرار کند، اظهار داشت: نوع این تعاملات مرتبه ای از مراتب تمدنی را نیز می تواند بیان کند. این سه مسئله در هدف نویسی لحاظ نشده است. پیشنهاد ما این است که این اهداف باید مورد بازخوانی، تحلیل و در نهایت بازنویسی قرار گیرند و تحت عنوان یک ماده واحده به دبیرخانه شورای عالی فرستاده شود و مجددا اهداف جدید در صحن شورا به بحث گذاشته شود و از شورای عالی اهداف جدید را دریافت کنیم.
وی در خصوص سایر نقاط ضعف این اهداف گفت: اهداف فقط بر اساس ساحت ها نوشته شده و متاسفانه این ساحت ها در حوزه هدف نویسی درهم تنیده شده نیستند و همدیگر را تحت پوشش خاص قرار نمی دهند و لذا اهداف جدای از یکدیگر است و هیچ پیوند ارگانیک و مشخصی بین آنها نیست. ارتباط افقی و عمودی آنها شفاف نیست.
سرپرست معاونت طراحی و تولید بسته های یادگیری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش یادآور شد: ادبیات و گفتمان جاری در اهداف نوشته شده متناسب با متن سند نبوده و تنزل جایگاه داشته و نمی تواند هویت متعالی سند را به صورت شفاف نشان دهد.
صدوقی ادامه داد: در بحث بیانیه ارزش ها و مدرسه در افق ۱۴۰۴، تعمیق علاقه و پیوند با انقلاب اسلامی، قانون اساسی و ولایت فقیه، روحیه مجاهدت و ظلم ستیزی، استکبار ستیزی، دفاع از محرومان و مستضعفان و ارزش های انقلابی، وفاداری به نظام جمهوری اسلامی، اعتقاد و التزام به اصل ولایت فقیه و مردم سالاری دینی ذکر شده که در هیچ جای این سند این مفاهیم به صورت شفاف مشاهده نمی شود. کسانی که هدف نویسی کرده اند کاری به اسناد بالا دستی نداشته اند.
وی گفت: اهداف تدوین شده متناسب با نگاه جامع و متعالی اسناد تحولی نیست و نمی تواند نشان دهنده اهداف آن نگاه باشد لذا گفتمان و اهداف جاری در اهداف نسبت به متن سند تحول یک هویت تنزل یافته دارد، در برنامه درسی ملی قلمرو هایی را برای حوزه ها در نظر گرفته اند که آن قلمروها هم می توانست درتدوین اهداف دوره ها موثر باشد که آن را هم مشاهده نمی کنیم.
سرپرست معاونت طراحی و تولید بسته های یادگیری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش یادآور شد: باید قبل از تدوین اهداف، زیر نظام ها دیده می شد زیر نظام های مختلفی داریم که متاثر از سند تحول، تدوین شده است. در تمام زیر نظام ها می توانیم رد پای سند تحول را مشاهده کنیم، در بند ۸ برنامه درسی ملی آمده که در تدوین اهداف برنامه درسی ملی حوزه های تربیت و یادگیری باید به ۴ مسئله اهداف دوره های تحصیلی، شایستگی های پایه، اهداف خاص حوزه های تربیت و یادگیری و اهداف مرتبط با سایر حوزه ها توجه ویژه ای داشته باشند.
صدوقی تصریح کرد: اشکال دیگری که در اهداف دیده می شود این است که ادعا شده اهداف بر اساس دوره ها است و در دوره ها هم سن دانش آموز ملاک است در صورتی که در کنار ویژگی های سنی ویژگی های جنسیتی هم داریم که این ویژگی های جنسیتی در این اهداف لحاظ نشده است. نکته دیگر اینکه بعضی کارشناسان می گفتند اهداف باید در پایان دوره خاصیت ارزشیابی و اندازه گیری داشته باشد ولی بحثی که با تحلیل اهداف به دست آمد این است که اهداف پیامدی نگارش شده و نمی توان آنها را در نقطه خاص پایان تحصیلات ارزشیابی کرد.
وی اظهار داشت: این اهداف ممکن است در آینده و در تعامل با زندگی، خودش را نشان دهد ولی در نقطه ای که ما دنبال ارزشیابی هستیم این مساله ملحوظ نیست. نکته دیگری که ما در بند بند اهداف می بینیم این است که در متن اهداف فقط به هویت فردی دانش آموز توجه شده و به هویت اجتماعی آن توجهی نشده در صورتی که باید توامان با هم به آن توجه کرد.
این مدرس حوزه افزود: نکته بعدی این است که باید بحث کار عملی و فنی را در تمام دوره ها ببینیم که متاسفانه در این اهداف بیشتر به بعد اکتسابات نظری و علمی توجه شده و به کارهای عملی توجه نشده است. به عنوان مثال در بحث فناوری، موضوعات فنی و حرفه ای به صورت شفاف بیان نشده و کار عملی اصلا وجود ندارد و تمام مباحث نظری است. در صورتی که مباحثی که در ساحت فناوری آمده از جنس فنی و حرفه ای و کاردانش نیست. ما باید یا فنی و حرفه ای داشته باشیم و یا این این مسائل را بپذیریم.
صدوقی ادامه داد: در صورتی که ما فنی و حرفه ای داریم و جنس فنی و حرفه ای این نیست که فقط روی ذهن دانش آموز کار کند بلکه روی مهارت دست ورزی، مهارت چشم، مهارت دست کار کند و تمام جوارح دانش آموز را به استخدام در آورد تا او بتواند با مهارت ها انس بگیرد و از طریق آنها به آینده زندگی خودش در حوزه معیشتی التزام ببخشد.
وی گفت: در هدف نویسی دوره ها باید به ساحت هایی که در سند تحول آمده توجه کنیم. ولی چنانچه این موضوع را منحصر به ساحت ها کنیم اشتباه است. ما باید رویکردها را مد نظر قرار دهیم. به آن عناصر ۵ گانه که در هدف گذاری سند برنامه درسی ملی آمده است توجه کنیم ولی به آنها توجهی نشده است.
سرپرست معاونت طراحی و تولید بسته های یادگیری افزود: هدف ما در سند برنامه درسی ملی فطرت گرایی توحیدی است. این هدف اگر بخواهد در هر دوره خودش را نشان دهد در متن برنامه دوره نمی توانیم مدام این هدف را تکرار کنیم. به عنوان مثال در دوره ابتدایی اول نمی توانیم این هدف را تکرار کنیم و در دوره ابتدایی دوم این تکرار را ادامه دهیم و در دوره های متوسطه اول و متوسطه دوم باز هم این هدف را تکرار کنیم. بلکه باید سهم فطرت گرایی توحیدی را در هر دوره مشخص کنیم. یعنی هر دوره باید به صورت شفاف شفاف اعلام کند که سهمش از رویکرد فطرت گرایی توحیدی چه مقدار است.
صدوقی گفت: رویکرد فطرت گرایی توحیدی در طراحی دوره ها از مهد کودک تا متوسطه دوم را از بین برده اند؛ مثلا در مهد کودک فطرت گرایی توحیدی خودش را در محبت و بازی، در دوره اول ابتدایی با محبت و مهارت، در ابتدایی دوم با دانش و مهارت، در متوسطه اول با دانش و بینش و در متوسطه دوم با بینش و منش، نشان می دهد که این مسائل در تدوین اهداف رعایت نشده است.
وی خاطرنشان کرد: دانش آموز باید در زمان اخذ دیپلم به هویت نسبی جامعی دست یافته باشد تا به استناد آن بتواند تعاملات خودش را در برخورد با موضوعات زندگی انتظام بخشی کند؛ اگر این را بپذیریم که هدف باید برای دوره ها نوشته شود دوستانی که مشغول هدف نویسی هستند اول باید سهم هر دوره از رویکرد اصلی را مشخص می کردند، دوم باید بر اساس آن سهم، اهداف را برای هر دوره در نظر می گرفتند و سوم اینکه هدف غایی ما در سند تحول، درک مراتبی از حیات طیبه است و در ویرایش چهارم سند برنامه درسی به هدف غایی، کلی و تفصیلی دوره های تحصیلی اشاره شده ولی در سند آخر مصوب شورای عالی هیچ اشاره ای به آنها نشده است.
سرپرست معاونت طراحی و تولید بسته های یادگیری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش اظهارداشت: اگر بخواهیم در تمام دوره ها فطرت، هویت و تمدن را به عنوان نتیجه تعاملات دانش آموز بر اساس هویت هر دوره و برخورد با پدیده های زندگی در نظر بگیریم باید واقع بینانه تر وارد بحث هدف نویسی دوره ها شویم.
صدوقی افزود: این کار ما دو اصل دارد:طراحی دوره که به تعیین اهداف برگشت پیدا می کند و مدیریت تولید بسته های تربیت و یادگیری بر اساس استانداردهای اعلامی حوزه های تربیت و یادگیری و استانداردهایی که خودمان برای این بسته ها باید در نظر بگیرم.