«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا به دنبال دومین سالروز خروج این کشور از توافق هسته‌ای در صفحه توییتر خود سیاست ترامپ را تحسین کرد و نوشت: دو سال پیش، دونالد ترامپ تصمیم شجاعانه حفاظت از جهان در برابر خشونت ایران و تهدیدهای هسته‌ای آن را با خروج از توافق ایران اعلام کرد. امروز، آمریکایی‌ها نسبت به وقتی که اگر در برجام می‌ماندیم امنیت بیشتری دارند و خاورمیانه صلح‌آمیز است.
روی صحبت پمپئو مضاف و شاید مهمتر از مخاطبان داخلی به متحدان خاورمیانه‌ای آمریکا بود؛ متحدانی که به گرمی آغوش خود را روی آمریکا گشودند تا در سایه رئیس‌جمهوری ستیزه‌جوی این کشور، جمهوری اسلامی ایران را به ورطه سقوط بکشانند اما نمودهای ایستادگی مقابل کاخ سفید همانند سرنگونی پهپاد آمریکایی، بازیگری موثر و حضور فعالانه در خلیج فارس، حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد و ... متحدان منطقه‌ای آمریکا را دلسرد کرده‌است.
از طرفی در روزهای اخیر خارج ساختن سامانه‌های ضدموشکی پاتریوت از عربستان و کاهش حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس بر نگرانی متحدان منطقه‌ای افزوده‌است.
همزمان با پمپئو، «مورگان اورتگاس» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با انتشار پستی در صفحه توییتر خود از سیاست ترامپ مبنی بر خروج این کشور از توافق هسته‌ای دفاع و در عین حال تاکید کرد که «آمریکا مانع از دستیابی جمهوری اسلامی ایران به جنگ‌افزارهای هسته‌ای خواهد شد.»
در توئیت اورتگاس دغدغه و نگرانی اصلی کاخ سفیدنشینان به چشم می‌خورد و آن پایان‌یابی محدودیت‌های مندرج در متن برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است.
روزنامه نیویورک تایمز ۲۶ آوریل (۷ اردیبهشت) در گزارشی خبر داد که به‌رغم خروج ترامپ از توافق برجام در سال ۲۰۱۸، مایک پمپئو وزیر امور خارجه این کشور همراه با تیمی در حال تدوین متنی حقوقی است که بر اساس آن آمریکا تلاش دارد کماکان خود را به عنوان یکی از طرف‌های برجام مطرح کند و مانع از پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل در ۱۸ اکتبر (۲۷ مهر) شود.
این طرح آمریکا با انتقادات زیادی به ویژه از سوی برخی اعضای توافق مواجه شد. «واسیلی نبنزیا» نماینده روسیه در سازمان ملل در نشستی ویدئوکنفرانسی به این ادعای آمریکا که دو سال بعد از خروج از برجام هنوز عضوی از این توافق است و می‌تواند موجب بازگشت تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شود، انتقاد و تاکید کرد: این مسخره است. آنها عضو نیستند و هیچ حقی برای اجرای مکانیسم ماشه ندارند.
از نگاه برخی ناظران، پمپئو به این نتیجه رسیده که دولت آمریکا تنها می‌تواند امیدوار به جلب حمایت فرانسه، انگلیس و آلمان به‌عنوان سه عضو اروپایی برجام باشد. چین و روسیه به عنوان دو عضو دارای حق وتو در شورای امنیت به احتمال زیاد با هر گونه تلاش از سوی آمریکا برای تمدید این تحریم‌ها مخالفت خواهند کرد.
بنابراین پمپئو بعد از سکوت چند هفته‌ای، اینک که شرایط را برای حضور مجدد در برجام مساعد نمی‌بیند، از تصمیم خود عقب نشسته‌است. وزیر امور خارجه آمریکا در واکنش به اخبار منتشر شده درباره احتمال بازگشت کشورش به برجام با هدف سوءاستفاده از آن برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، مدعی شد که دولت آمریکا به هیچ وجه به دنبال بازگشت به برجام نیست.
وی همچنین در مشاجره با «الیزابت وارن» سناتور جمهوریخواه ماساچوست مدعی شد که «آمریکا خارج از توافق جامع هسته‌ای با ایران امن‌تر خواهد بود.» برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که پمپئو ابتدا با طرح غیررسمی الحاق به برجام از زبان دیگران قصد ارزیابی افکار عمومی در داخل و اعضای برجام را داشت و در نهایت ناگزیر رسما آن را رد کرد.
آمریکا در حال حاضر جایگاه قبلی خود را در بین اعضای شورای امنیت و برجام از دست داده‌است. کشورهای ۱+۴ موانع موجود بر سر راه اجرای برجام را سیاست «فشار حداکثری» آمریکا بر تهران می‌دانند که در نخستین سالروز خروج آمریکا از توافق به صبر راهبردی تهران پایان داد.
آمریکا پس از مخالفت‌ها و کارشکنی‌های بسیار، سرانجام ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ رسما از برجام خارج شد و برای نابودی توافق از هیچ تلاشی فروگذار نکرد. همزمان با اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا، فشار بر شرکت‌های بزرگ جهان در زمینه نفت و پتروشیمی، هواپیمایی، خودروسازی از قبیل بوئینگ، ایرباس، رنو، پژو سیتروئن و صدها کمپانی دیگر افزایش یافت تا جایی که آنها برای معاف شدن از مجازات آمریکا چاره را در رهایی بازارهای ایران یافتند.
قرار دادن اشخاص حقیقی و حقوقی از دیگر ابزارهای آمریکا برای اعمال فشار حداکثری بر ایران بود. در این میان مسئولان جمهوری اسلامی از رهبر معظم انقلاب گرفته تا مسوولان دولتی، نمایندگان مجلس، قضات و چند تن از دانشمندان هسته ای، در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفتند. قرار گرفتن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی مورد نظر آمریکا و خودداری این کشور از صدور روادید برای ایرانیان دو مورد دیگر از ابزارهای آمریکا برای فشار بر ایران بود.
در نهایت اعمال سیاست فشار حداکثری آمریکا بر ایران و کم‌کاری طرف اروپایی در اجرای برجام، مقامات جمهوری اسلامی ایران را در یکسالگی خروج آمریکا از توافق به پاسخگویی واداشت.
شورای عالی امنیت ملی چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۹۸ در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران و در اعمال حقوق جمهوری اسلامی دستور توقف برخی اقدامات را صادر کرد. این نخستین گام عملی ایران برای پاسخگویی به برجام‌شکنی بود.
شورای عالی امنیت ملی در بخشی از بیانیه خود تاکید کرده‌بود «اکنون یک سال از خروج غیر قانونی ایالات متحده آمریکا از توافق برجام و نقض مصوبات شورای امنیت سازمان ملل متحد توسط آمریکا می‌گذرد و آن کشور با قلدری تمام و برخلاف تمامی اصول شناخته‌شده بین‌المللی تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی خود را مجددا اعمال کرده‌است. این زورگویی آشکار آمریکا متأسفانه با هیچ اقدام درخور و متناسب از سوی شورای امنیت و یا اعضای باقی‌مانده در برجام مواجه نشده‌است.»
به دنبال این تصمیم و دستور شورای عالی امنیت ملی، ایران پنج گام در مسیر کاهش تعهدات به منظور متوازن‌سازی تعهدات متقابل برداشت که در گام نخست فروش ذخایر اورانیوم غنی‌شده و ذخایر آب سنگین متوقف شد. دومین گام، عبور از غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی تعیین‌شده در برجام بود. لغو محدودیت‌های تحقیق وتوسعه و گازدهی در فردو به ترتیب در گام‌های سوم و چهارم انجام گرفت. گام پنجم که به آن گام نهایی و پایانی نیز گفته می‌شود، توقف تمام محدودیت‌های عملیاتی ایران را در برجام شامل می‌شد.
امروز اعضای اروپایی توافق، ظاهرا مستقل از آمریکا به صورت کج دار ومریز در صدد حفظ و نجات برجام برآمده‌اند که نخستین مبادله تجاری موفقیت‌آمیز اروپا با ایران از طریق ساز وکار مالی «اینستکس» در میانه فروردین امسال گواهشان بر این مدعا است.