سازمان جهانی گردشگری (WTO) گردشگری سلامت را استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد منجر می‌شود تعریف کرده که در مکانی خارج از محل سکونت فرد برای مدت بیش از ۲۴ ساعت به طول انجامد.
براساس آمار اعلام شده در سال ۹۵ حدود ۵۰۰ میلیون دلار درآمد از این محل برای کشور حاصل شده است که نیم درصد از سهم جهان می‌شود و برخی معتقدند هر گردشگر سلامت که به بیمارستان‌ها و مراکز جراحی محدود مراجعه می‌کند بین ۲ هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ دلار ارز وارد کشور می‌کند.
گردشگران سلامت بیشتر از کشورهای جمهوری آذربایجان، عراق، ترکمنستان، افغانستان، کویت، سوریه، لبنان، بحرین و ترکیه به ایران سفر می‌کنند.
در حالی که ایران در یک دهه گذشته پیشرفت ۲۰ تا ۲۵ درصدی در حوزه گردشگری سلامت داشته است اما این بخش در حوزه گردشگری اصفهان به اعتقاد کارشناسان نیازمند داشتن برنامه منسجم علمی، همکاری و هماهنگی نهادهای مربوط، اصلاح نگرش‌ها و نقشه راه اصولی است.
علاوه بر ظرفیت‌های تاریخی و طبیعی، این استان و به صورت مشخص شهر اصفهان به‌دلیل وجود مراکز درمانی متعدد در زمینه قلب، چشم پزشکی، باروری و ناباروری، دیالیز، ارتوپدی از قابلیت توسعه صنعت گردشگری پزشکی برخوردار است.
اما در این میان باید گفت که شیوع بیماری کرونا زخمی عمیق بر گردشگری نوپای سلامت وارد ساخت.
ضربه سخت کرونا بر پیکره گردشگری سلامت اصفهان
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سال ۹۸ به دلیل حوادث و رخدادهای مختلف، سال خوبی برای گردشگری اصفهان نبود و گردشگری سلامت نیز در این ارتباط ضربه دید.
سیدعلی صالح درخشان افزود: اصفهان به اندازه ظرفیت‌ها و توان خود جایگاه واقعی‌اش را در صنعت گردشگری درمانی پیدا نکرده است و تلاش می‌شود به این جایگاه برسد.
وی بیان کرد: فعالان بخش خصوصی صنعت گردشگری برنامه‌ریزی خوبی در نظر گرفته بودند که با شیوع ویروس کرونا تداخل پیدا کرد ولی امیدواریم پس از این معضل جهان‌گیر بتوانیم صنعت گردشگری به ویژه گردشگری درمانی را به ریل اصلی آن برگردانیم.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان سرآغاز بازگشت به وضعیت قبل و نیز توسعه آن را مستلزم رونق دوباره گردشگری داخلی عنوان و تصریح کرد: باید زمینه‌های جذب گردشگر به استان اصفهان را پس از مهار کرونا افزایش دهیم و پس از آن نوبت به توسعه گردشگری خارجی می‌رسد.
وی شهرک سلامت اصفهان را یکی از شرکت‌های پیگیر در امر گردشگری سلامت دانست و گفت: این مرکز از معدود مراکزی بود که در زمان شیوع کرونا با استفاده از موارد بهداشتی همچنان فعال بودو بسته‌های مواد غذایی مورد نیاز شهروندان را با روش علمی بسته بندی و به وسیله اشعه ضدعفونی می‌کرد.
صالح درخشان تاکید کرد: این شهرک در زمینه گردشگری سلامت موثر و موفق بوده است اما هنوز همه امکانات خود را به کار نگرفته و بخش‌هایی از این شهرک هنوز در حال ساخت است و تا رسیدن به اهداف اصلی فاصله دارد.
وی در ادامه گردشگری سلامت را دارای ۲ بخش حمل و نقل و درمان دانست و افزود: براساس قانون، تورگردانی و حمل و نقل گردشگران بخش سلامت تا درب بیمارستان برعهده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و حوزه درمان به صورت کامل برعهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان تاکید کرد: این ۲ حوزه نباید در امور یکدیگر وارد شوند و طبیعی است در کشوری که می‌خواهد به صورت علمی، دقیق و صحیح فعالیت گردشگری سلامت داشته باشد حلقه‌های اتصال باید به صورت زنجیروار به یکدیگر متصل شود.
وی با اشاره به ورود برخی افراد غیرمتخصص در حیطه گردشگری درمانی تصریح کرد: ممکن است عده‌ای که از جنس گردشگری نیستند وارد این صنعت شده و در تفکر درآمدهای مقطعی آسیب‌هایی را به گردشگری سلامت و کیفیت آن وارد سازند.
فعالیت افراد غیرمتخصص تبلیغ منفی برای گردشگری درمانی است
صالح درخشان با تاکید بر لزوم نظارت بیشتر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر تورگردانی گردشگری سلامت بیان کرد: فعالیت برخی افراد ناآگاه و بدون تخصص می‌تواند به تبلیغاتی منفی برای سفر نکردن گردشگران حوزه سلامت به اصفهان باشد و میزان این گردشگران را کاهش دهد.
وی همچنین به فعالیت حدود هشت انجمن سفر و تعدادی شرکت الکترونیکی بخش خصوصی مربوط به حوزه گردشگری سلامت در استان اشاره کرد و افزود : باید به سمت افزایش و تقویت این شرکت‌ها پیش برویم.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان برای توسعه و بهبود گردشگری سلامت در استان اصفهان ۲ بخش عمده بیمارستان‌ها و شناسایی بازار هدف را نیازمند اصلاحات اساسی دانست و گفت: بیمارستان‌ها باید خود را مجهز و آماده ارائه خدمات به گردشگران درمانی کنند بدون اینکه خللی در ارائه خدمات و پذیرش شهروندان اصفهانی صورت بگیرد.
وی با بیان اینکه در حوزه گردشگری نیز باید اقدامات متعددی از جمله شناسایی دقیق بازارهای هدف صورت بگیرد افزود: امکانات درمانی و اقامتی خود را باید به نحو مطلوب و در راستای توسعه گردشگری سلامت به سایر استان‌ها و کشورهای جهان معرفی کنیم.
صالح درخشان اشاره کرد: یکی از چالش‌های عمده گردشگری خارجی ما این است که برخلاف اینکه کشوری کهن و دارای سابقه طولانی در زمینه آثار تاریخی، علمی، فرهنگی و طبیعت‌گردی داریم ولی شناخته شده نیست.
وی اظهارداشت: یکی از رشته‌های گردشگری که می‌تواند جذب آمار گردشگران وارد شده به اصفهان و ماندگاری آن‌ها به ویژه در حوزه گردشگری خارجی را بالا ببرد گردشگری سلامت و درمانی است.
احداث هتل بیمارستان نیاز اساسی گردشگری سلامت اصفهان
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان امکانات اقامتی اصفهان را برای گردشگران خوب ارزیابی کرد و افزود : مورد دیگر که در حوزه گردشگری سلامت باید رخ دهد احداث هتل بیمارستان‌های موردنیاز برای گردشگری درمانی است.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه یک بیمار گردشگر همراه با خانواده برای درمان سفر می‌کند و تعداد روزهای بیشتری را در استان اقامت دارد بنابراین به هتل بیمارستان‌هایی نیاز داریم که بیمار در محیطی هتل مانند به درمان خود اقدام کند.
صالح درخشان گفت: اقدام دیگری که باید در این زمینه انجام شود توجه به راه‌اندازی تفریح‌های مناسب برای همراهان و خانواده بیمارانی است که به قصد درمان به اصفهان آمده‌اند و باید یک بسته ویژه گردشگری همراه با درمان برای این گردشگران برنامه‌ریزی شود.
وی با تاکید بر اینکه نگهداشتن بازار گردشگری سلامت بسیار مهم‌تر از کسب بازار آن است ادامه داد: همکاری دقیق و خوب میان بخش‌های درمانی و گردشگری برای ثبات بازار گردشگری درمانی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
صالح درخشان درباره سهم دولت در گردشگری سلامت نیز بیان کرد: بیشتر حوزه گردشگری سلامت در دست بخش خصوصی است و به نظر من سهم دولت جایی جز نظارت بر این بخش نیست.
توسعه گردشگری سلامت، اسیر نبود زیرساخت‌های مناسب در استان اصفهان
رییس انجمن غذا، صنعت و سلامت اصفهان نیز با اشاره به اینکه تعرفه مشخصی برای بیماران و گردشگران سلامت نداریم گفت: بیمارستان‌های خصوصی و دولتی و مطب پزشکان هرکدام به یک روش و با تعرفه‌های متفاوت عمل می‌کنند و روال مشخص، همگن و هماهنگی که سیاستگذاران کشور آن را تایید کنند وجود ندارد.
سیدمرتضی صفوی افزود: به طور کلی هنگام بروز هرگونه تنش، تغییر و تحول و یا موانعی مانند مسائل اقتصادی، فرودگاه، ویزا، ممنوعیت برخی از کشورها، نبود زیرساخت‌های لازم و نبود کارت بانکی مناسب برای گردشگران درمانی بر گردشگری سلامت موثر است.
وی بیان کرد: این موضوع به میزان زیادی دست دلالان را باز می‌گذارد که از نبود سیاستگذاری صحیح، سوءاستفاده کنند و روال در این زمینه وجود ندارد.
استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تصریح کرد: شرکت‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی که جسته و گریخته در این زمینه فعالیت می‌کنند به دلیل اینکه تاکنون سیاستگذاران یک برنامه مدون و مشخصی را تدوین نکردهاند همواره دچار مشکل بوده‌اند.
وی اظهارداشت: برای مثال در گذشته افرادی که تمایل به فعالیت در بخش گردشگری سلامت داشتند باید یک شرکت خدمات مسافرتی ایجاد یا خریداری می‌کردند، بعدها وجود یک پزشک در مجموعه الزامی و پس از مدتی این قانون لغو شد.
صفوی ادامه داد:اکنون نیز وجود و فعالیت شرکت‌های تسهیل‌کننده گردشگری سلامت مطرح شده است.
وی معتقد است: سیاستگذاران اصلی این بخش شامل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، امور خارجه، بهداشت و درمان و کشور و برخی سازمان‌ها از جمله هلال احمر و سازمان‌های مردم نهاد و بخش خصوصی، یکصدا عمل نمی‌کنند.
این فعال حوزه گردشگری سلامت خاطرنشان کرد: در مجموع موارد خواسته و ناخواسته به عنوان موانعی بر سر راه گردشگری سلامت، موجب شده تا در زمینه گردشگری سلامت چندان موفق نباشیم.
وی گفت: لیزر چشم، ناباروری، زیبایی و مشکلات گوارشی عمده مواردی است که افراد اصفهان را مقصد گردشگری سلامت خود قرار می‌دهند و پس از آن برای مشکلات پوستی، آلرژی و دندانپزشکی در موارد بعدی است.
رییس انجمن غذا، صنعت و سلامت اصفهان افزود: ما در ابتدای راه توسعه گردشگری سلامت هستیم و موضوع شیوع ویروس کرونا نیز در ماه‌های اخیر تاثیرات جدی بر گردشگری سلامت داشته است و این مقوله در اصفهان تعطیل است.
صفوی عنوان کرد: هنگامی که به حذف و کاهش ترددها و سفرها توصیه می‌شود بدون شک تاثیر مستقیم بر گردشگری سلامت می‌گذارد و بیماران برای درمان و پیشگیری‌های پزشکی به اصفهان سفر نمی‌کنند.
وی گفت: اصفهان پس از تهران دارای پزشکان و متخصصان خوبی است و هزینه ویزیت هم بسیار کمتر از تهران است بنابراین ظرفیت، جایگاه و زیرساخت‌های مناسبی برای توسعه گردشگری سلامت دارد.
استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان شهرک سلامت اصفهان را دارای ۳۶ کلینیک فوق تخصصی با شرایط درمانی مناسب ارزیابی کرد و گفت: توسعه زمینه‌های گردشگری سلامت و فعالیت‌های زیربنایی این نوع گردشگری بسیار ارزآور است.
وی با اشاره به اینکه برخی دلالان در زمینه گردشگری سلامت فعال هستند که با بدترین کیفیت امور حمل و نقل و درمان بیماران را انجام می‌دهند تصریح کرد: بیمارستان‌ها باید کانالیزه شده و تنها از طریق شرکت‌های گردشگری سلامت بیمار پذیرش کنند تا دست این دلالان از بازار گردشگری سلامت کوتاه شود.
صفوی از نبود آمارهای مناسب و به روز در زمینه گردشگری سلامت در کشور ابراز تاسف کرد و اظهارداشت: در کشورهای خارجی، دولت از شرکت‌های گردشگری سلامت حمایت می‌کند.
وی در پایان بیشترین افراد مشتاق به خدمات پزشکی ایران از جمله اصفهان را مردم کشورهای عراق، عمان، پاکستان، افغانستان و جمهوری‌های روسیه دانست.
اصفهان دارای بیش از ۶ هزار تخت بیمارستانی در ۵۳ بیمارستان (۳۸ دولتی و ۱۵ خصوصی و خیریه) است.
این استان افزون بر پنج میلیون نفر جمعیت و ۲۴ شهرستان دارد.