مطالعه و پژوهش درباره زبان‌های مختلف یکی از راه‌های ثبت زبان‌های اقوام است که معمولا توسط پژوهشگران و زبان‌شناسان انجام می‌شود. این اقدام در حفظ زبان‌های بومی و معرفی جزئیات آن به نسل‌های آینده تاثیر بسزایی دارد.
کتاب «زبان و ادبیات مازندرانی و مطالعات خاورشناسان» که با کوشش «علی ذبیحی» و از سوی انتشارات رسانس نوین به بازار نشر عرضه شده، نگاهی به پژوهش‌ها و دیدگاه‌های خاورشناسانی از کشورهای مختلف است که در سفرنامه‌ها، مقالات، کتاب‌ها و نشریات و مجله‌های گوناگون نکاتی را درباره زبان و ادبیات مازندرانی نوشته‌اند.
نویسنده و گردآورنده این کتاب درباره اهداف و دلایل تهیه این کتاب به خبرنگار ایرنا گفت: زبان مازندرانی ریشه کهنی دارد و زنده ماندنش سبب شده مورد اشاره و هدف خیلی از پژوهشگران باشد. تا کنون پژوهشگران زیادی اعم از ایرانی و غیرایرانی روی این زبان کار کردند. اما دیدگاه‌های پژوهشگران غیر ایرانی کمتر دیده شده یا مورد توجه قرار گرفته است. زیرا دسترسی به مجموعه‌ای که تعداد قابل توجهی از این پژوهش‌ها را گردآوری کرده باشد ممکن نبود.
«علی ذبیحی» اظهار کرد: طی ۳ سال اخیر مجموعه مقالاتی با عنوان «پژوهش‌هایی درباره کرانه‌های دریای کاسپین» به سرپرستی آقای «طیار یزدان‌پناه لموکی» تهیه می‌شود که مدتی قبل سومین شماره آن نیز منتشر شد. در این مجموعه مقالات پژوهشگران داخلی و خارجی دیدگاه‌های خود را درباره مسائل مربوط به فرهنگ و زبان اقوام حاشیه دریای خزر منتشر می‌کنند. اما قصد من این بود که نگاهی به زبان مازندرانی در اسناد و نوشته‌های خاورشناسان از گذشته تا امروز داشته باشم.
وی افزود: منظور از خاورشناس افرادی هستند که نگاهی به مسائل مختلف کشورهای شرقی داشتند. این افراد ممکن است پژوهشگر، سفرنامه‌نویس و مستشار بوده باشند. به همین دلیل از اصطلاح خاورشناس استفاده کردم و تا حد امکان همه اسنادی را که درباره زبان تبری به قلم خاورشناسان در ۲ سده اخیر نوشته شده بود و به دست آوردم در یک کتاب گردآوری کردم.
این پژوهشگر فرهنگ عامه و تاریخ خاطرنشان کرد: عموماً شناختی از مطالعات پژوهشگران داخلی داریم. اما شناختی از کارهایی که غیرایرانی‌ها درباره زبان مازندرانی انجام داده بودند از گذشته تا امروز بسیار کم است. معمولاً در حد اشاره در مقدمه برخی کتاب‌ها و رفرنس برخی مقالات دانشگاهی بود که کوتاه مورد اشاره قرار می‌گرفت. برای این که آن اشاره‌ها تکمیل می‌شد و مورد استفاده پژوهشگران قرار می‌گرفت باید آثار خاورشناسان را پیدا و گردآوری می‌کردم. آثار کوتاه به طور کامل در کتاب قرار گرفت و آثار بلند پس از انتشار بخشی از اثر، در کتاب معرفی شد.
نویسنده کتاب «زبان و ادبیات مازندرانی و مطالعات خاورشناسان» خاطرنشان کرد: در این کتاب دیدگاه‌های ۵۳ خاورشناس از کشورهای مختلف درباره زبان و ادبیات مازندرانی را گردآوری کردم که قدیمی‌ترین آن اثر «هامر پورگشتال» اتریشی متعلق به سال ۱۸۱۳ است. او رئیس آکادمی علوم اتریش بود و در صفحه ۴۶ نشریه «گنجینه‌های مشرق زمین» که آن زمان در اتریش منتشر می‌شد، مطلبی با عنوان «زبان تبرستان» را منتشر کرده بود.
ذبیحی درباره جدیدترین پژوهش موجود در کتاب نیز گفت: جدیدترین پژوهش مربوط به سال ۲۰۰۸ است که «یلنا کنستانتین مالچانوا» پژوهشگر و زبان‌شناس روس در سال ۲۰۰۸ نوشت و ترجمه فارسی آن در مجموعه مقالات «پژوهش‌هایی درباره کرانه‌های دریای کاسپین» منتشر شد.
وی افزود: گستره زمانی پژوهش‌های موجود در این کتاب نزدیک به ۲۰۰ سال را شامل می‌شود. البته اسنادی مربوط به پیش از یادداشت «هامر پورگشتال» نیز وجود دارد که در آن‌ها به زبان‌های حاشیه جنوبی دریای خزر اشاره‌ای کلی شده است. برای مثال «ساموئل گملین» یا «کریستیان راسک» مطالبی را پیش از پورگشتال منتشر کردند. اما این مطالب به طور اختصاصی درباره زبان مازندرانی نبودند. یا سفرنامه‌هایی وجود دارد که به اجتماع، فرهنگ، شغل و طبیعت مازندران در آن‌ها اشاره شده است. در حالی که مطالب موجود در این کتاب به طور مستقیم به زبان تبری و جزئیات آن اشاره دارند.
ذبیحی خاطرنشان کرد: البته برخی مطالب چندان مفصل نیستند و صرفا ارزش تاریخی دارند. اما نوشته‌هایی هم وجود دارد که در آن‌ها به طور مفصل به اجزای زبان و حتی شعر مازندرانی پرداخته شده است.
به گفته وی این کتاب همراه با عکس خاورشناسان منتشر شده و به جز ۴ خاورشناس که در دوران زندگی‌شان دوربین عکاسی اختراع نشده بود، تصویر بقیه خاورشناسان در کتاب گردآوری شد.
این کتاب ۳۱۲ صفحه‌ای مدتی پیش با قیمت ۵۰ هزار تومان به بازار نشر عرضه شد که به دلیل شیوع ویروس کرونا انتشار ان با تعدادی محدود انجام شد و قرار است مدتی بعد با تیراژ بیشتر در بازار کتاب توزیع شود.