رواج برخی شایعه‌ها در زمینه تاثیر الکل در پیشگیری از بیماری کرونا و این تصور غیرمنطقی که معتادان کمتر به این بیماری مبتلا و در مقابل آن مصونیت بیشتری دارند افرادی ناآگاه از جامعه را به سمت و سوی این مواد خطرناک و خانمانسوز سوق می‌دهد.
مصرف الکل تقلبی در ماه‌های گذشته که ده‌ها کشته و مسموم برجای گذاشت نتیجه رواج این توهم دور از منطق در جامعه بوده است و بیم آن می‌رود که روی‌آوری به مصرف مواد مخدر بر اساس رواج شایعه‌های کرونایی نیز آسیب‌های جدی بر تعدادی از افراد ناآگاه داشته باشد، بگذریم از اینکه اعتیاد به خودی خود از مدت‌ها پیش یکی از بلاهای خانمانسوز بوده و ضربات خود را هر روز بر پیکر جامعه تشدید و به آن آسیب می‌زند.
محققان و متخصصان علوم پزشکی با رد هر گونه تاثیر موادالکلی و مخدر در پیشگیری از کرونا مصرف آنها را بسیار خطرناک می‌دانند بویژه اینکه معتادان از جمله افرادی هستند که به خاطر ناتوایی جسمی و روانی و نیز مصرف و تزریق گروهی مواد از ریسک ابتلا و مرگ و میر بیشتری برخوردار هستند.
یک متخصص بیماری عفونی معتقد است که معتادان به سیگار، قلیان و تریاک هیچکدام مصونیتی در مقابل کرونا ندارند و باور عدم ابتلای این افراد به کرونا کاملا غیرعلمی و بی‌ارتباط است.
به اعتقاد درمانگران اعتیاد، تمامی معتادان به دلیل مصرف مواد مخدر از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردارند و این امر باعث می‌شود آنها در برابر بیماری‌های عفونی نسبت به افراد عادی به شدت آسیب‌پذیرتر باشند.
گذشته از این باور غلط که کم و بیش در جامعه رواج یافته، حرکت خزنده اعتیاد به سمت نسل نوجوان و جوان از مدت‌ها پیش دغدغه خانواده‌ها بوده و اخیرا نیز افزایش یافته و توجه جدی به موضوع را ضروری می‌سازد.
بهنام بهشتی ،دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل از کاهش سن اعتیاد در این استان ابراز نگرانی کرده و به خانواده‌ها در این زمینه هشدار جدی می‌دهد.
وی با اشاره به شرایط جامعه در دوران شیوع کرونا می‌گوید: با توجه به تعطیل شدن مدارس از سه ماه پیش و دوری دانش‌آموزان از مدرسه در حال حاضر تا زمان عادی شدن شرایط جامعه خانواده‌ها باید بیشتر مراقب فرزندان خود و نحوه ارتباطات آنها با دوستان در بیرون از خانه و حتی داخل منزل باشند.
جمع دوستانه از جمله مهم‌ترین کانون‌های خطر برای نوجوانان و جوانان در زمینه روی‌آوری به مواد مخدر است، اعتیاد به سیگار ، مصرف تفننی مواد مخدر ، مصرف قرص‌های صنعتی و در نتیجه اعتیاد در بسیاری از مواقع از جمع‌های دوستانه آغاز می‌شود و می‌بایست در این زمینه همه بویژه خانواده‌ها هوشیار باشند.
مسعود امامی‌یگانه ، فرماندار اردبیل هم معتقد است که اقدامات پیشگیرانه باید از نهاد خانواده شروع شود و کنترل و توجه صحیح به رفتار فرزندان هم در محیط خانواده و هم در مدرسه مورد توجه قرار گیرد.
برخی از کارشناسان با ییان اینکه کانون‌های روی‌آوری جوانان به اعتیاد بیشتر گروه‌های دوستانه بوده و اغلب در محلات و گشت‌های گروهی شکل می‌گیرد بر تمرکز پیشگیری از این آسیب و بلای اجتماعی در کوچه پس کوچه ها ، خانواده‌ها ، مدارس و مراکز آموزش عالی تاکید می‌کنند.
اعتیاد آسیب نخست اجتماعی در جامعه
بر اساس بررسی پرونده‌های قضایی هنوز اعتیاد یکی از اصلی‌ترین معضل اجتماعی در اردبیل بوده و منشاء ایجاد و آغاز آسیب‌های اجتماعی دیگر نیز می‌باشد.
ناصر عتباتی ،رییس کل دادگستری استان اردبیل تاکید می‌کند که بر اساس بررسی‌های انجام گرفته بیشتر آسیب‌های اجتماعی از اعتیاد به مواد مخدر نشات می‌گیرد.
به گفته وی، فروپاشی خانواده‌ها ، بزهکاری و مزاحمت‌های اجتماعی و برخی سرقت‌ها به دلیل اعتیاد به مواد مخدر رخ می‌دهد.
یوسف خدادادی ،معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل هم می‌گوید: خشونت و اعتیاد از اصلی‌ترین معضلات اجتماعی در این استان بویژه در بین نسل جوان می‌باشد.
بر اساس تخمین ارگان‌های ذیربط سه درصد از جمعیت ۱.۲ میلون نفری استان اربیل به نوعی با معضل اعتیاد به مواد مخدر دست به گریبان هستند و این آمار تعداد قابل توجهی از افراد جامعه را شامل می‌شود و قضیه زمانی مهم جلوه می‌دهد که بدانیم بیشتر این معتادان از قشر نوجوان و جوان هستند.
راه‌های مقابله با افزایش اعتیاد
مبارزه با اعتیاد اعم از تولید و قاچاق مواد مخدر و در مواقعی با معتادان از گذشته‌های دور در جریان بوده و هنوز هم ادامه دارد اما در هر بازه زمانی نوع و اولویت‌های آن متفاوت بوده است، گاهی به مبارزه مستقیم با قاچاقچیان و سوداگران مرگ توجه شده و گاهی تمرکز بر درمان معتادان و گاهی نیز بر پیشگیری بوده است.
هاشم احمدی ،کارشناس جامعه شناسی در این باره می‌گوید: بهترین راه مقابله با اعتیاد پیشگیری است و این کار نیازمند بکارگیری کارشناسان، مشاوران و متخصصان در زمینه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و روان‌شناختی است.
وی بیان می‌کند: بیشتر توجه‌ها در کشور مصروف کشفیات مواد مخدر بوده و این در حالی است که پیشگیری از اعتیاد به عنوان یک استراتژی کلان و عمومی از سوی دولت مناسب‌ترین راهکار برای جلوگیری از وسیع‌تر شدن اعتیاد در کشور می‌باشد.
او اعتقاد دارد که در هر محله‌ای در شهرهای کشور می‌بایست با کمک شهرداری‌ها و استفاده از ظرفیت بسیج و خیران مکان‌هایی در نظر گرفته شود تا در آن افراد خیر به طور خودجوش معتادان یا عوامل پخش مواد را شناسایی کرده و به درمان و مقابله با این بزه با روش‌های علمی و راهنمایی کارشناسان اقدام کنند.
این کارشناس معتقد است که فقر یکی از عوامل افزایش اعتیاد است، چرا که بیشترین معتادان را افراد فقیر در جامعه تشکیل می‌دهد و می‌توان با شناسایی فقرا در هر محله به آنها توسط افراد خیر کمک کرده و جویای احوال آنان شد و راهنمایی‌های مناسب توسط کارشناسان در زمینه‌های اجتماعی، حقوقی و روانشناسی داد.
به گفته او، انجام ورزش اجباری معتادان برای مدتی در روز با مدیریت، نظارت و راهنمایی داوطلبانه ورزشکاران در هر محله و در مکان ورزشی نیز امری بسیار مثمرثمر است ضمن اینکه می‌توان زمینه کار خیاطی، آرایشگری ، قالی‌بافی و صنایع دستی را برای تامین نیاز مادی و نیز مشغول شدن معتادان فراهم کرد.
احمدی همچنین بر تقویت باورهای دینی، پر کردن اوقات معتادان و افراد در معرض خطر با برنامه‌های مفید،جدا شدن از محیط و معاشران، اراده و تصمیم قاطع تاکید کرده و می‌گوید: تلقین ،جایگزینی عادات خوب، پرهیز از تنهایی ،تقویت عزت نفس، فرهنگ‌سازی، رفع نیازهای اساسی جوانان و شناخت آثار اعتیاد هم از دیگر راهکارهایی است که باید مد نظر گرفته شود.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل هم با اشاره به ضرورت استفاده از ظرفیت مدارس در کاهش خطر اعتیاد می‌گوید: آموزش در مدارس بهترین راه حل پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد است و باید آموزش‌های لازم در مدارس به دانش‌آموزان ارائه شود.
خدادادی با بیان اینکه باید به صورت علمی با آسیب‌های اجتماعی برخورد کرد، گفت: مدیران و مربیان مدارس برای افزایش آگاهی دانش‌آموزان با اعتیاد باید به سه عامل درک درست از آسیب ها، شناخت عامل آسیب‌های اجتماعی و انتقال آن به دانش‌آموزان و اولیا توجه کنند.
خدادادی آموزش مهارت‌های ۱۰ گانه رفتاری را به دانش‌آموزان ضروری دانست و بیان‌کرد: آموزش و تفهیم عوامل موثر در بروز اعتیاد بعنوان آسیب‌های اجتماعی باید به گونه‌ای به دانش‌آموزان ارائه شود که آنها را به راه راست هدایت کرده و باعث بدآموزی نشود.
ناصر عتباتی ، رییس کل دادگستری استان اردبیل نیز با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی برای آگاه‌سازی خانواده‌ها و پیشگیری از اعتیاد می‌گوید: باید در راستای اطلاع‌رسانی از عواقب اعتیاد به خانواده‌ها تلاش کرده و مسوولان فرهنگی نیز در این زمینه با سمن‌ها همکاری کنند.
او شخصیت دادن به معتادان بهبود یافته را از جمله اقدامات در راستای فرهنگ‌سازی پیشگیری از اعتیاد موثر دانسته و می‌افزاید: بی‌اعتمادی به معتادان بهبود یافته باعث بی‌انگیزه شدن سایر معتادان نسبت به ترک اعتیاد می‌شود.
به اعتقاد عتباتی، پیشگیری بهتر از درمان است و این موضوع را همه آحاد جامعه می‌دانند ، ولی باید نسبت به فرهنگ‌سازی در امر پیشگیری اهتمام ویژه ای توسط مردم و مسوولان صورت گیرد.
اکبر صمدی ، فرماندار مشگین‌شهر نیز با تاکید بر امر پیشگیری از تشکیل ۲۰ تیم اجتماع محور برای پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر در محلات شهری و روستایی این شهرستان خبر می‌دهد.
به گفته وی ، رویکرد اجتماعی در سال جاری جایگزین مقابله و مبارزه با مواد مخدر شده و تمام ادارات و کمیته‌های زیرمجموعه بر اساس برش شهرستانی و نقشه راه تدوین شده باید برنامه یک‌ساله تهیه ، عملیاتی و اجرا نمایند.
مسعود امامی‌یگانه، فرماندار اردبیل نیز با بیان اینکه عوامل انتظامی، امنیتی و قضایی در برخورد قاطع با عوامل توزیع موادمخدر در منطقه تلاشی مستمر و شبانه‌روزی دارند، تاکید می‌کند که خانواده‌ها باید نسبت به فرزندان خود حساسیت ویژه داشته باشند تا شاهد ورود نوجوان به آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد نشویم.
او می گوید: مسوولان دستگاه‌های اجرایی باید اهتمام جدی در بحث آموزش و ارتقای آگاهی عمومی برای پیشگیری از سوء مصرف موادمخدر ارائه داده و در این زمینه اقدامات عملی انجام دهند.
امامی‌یگانه همچنین افزایش اراده برای عدم گرایش به سوء مصرف مواد مخدر و تعریف برنامه‌های متنوع و توسعه مراکز مشاوره برای درونی شدن بازدارندگی در برابر مصرف مواد مخدر در اردبیل را ضروری دانسته و یادآور می‌شود: از برنامه‌های آموزشی همه دستگاه‌ها و تشکل‌های مردم نهاد که در مسیر مبارزه و کنترل مصرف مواد مخدر در جامعه تلاش می‌کنند حمایت همه‌جانبه انجام می‌شود.
بهشتی ، دبیر مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل نیز با تاکید بر افزایش مشارکت همگانی برای برای پیشگیری از اعتیاد می‌گوید: طرح یاریگران زندگی در راستای اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر در ۲۰ درصد مدارس این استان در سال گذشته اجرا شده ولی از اسفند با شیوع بیماری کرونا ادامه این کار متوقف شد.
به گفته وی ، این طرح با ارتقای مهارت‌های خودکنترلی و مسوولیت‌پذیری اجتماعی دانش‌آموزان به همراه جلب مشارکت و مداخله موثر اولیا و مربیان و تشکل‌های دانش‌آموزی، بیش از گذشته زمینه ارتقای عوامل محافظ و کاهش عوامل خطر در مدارس را فراهم خواهد کرد.
بهشتی مهم‌ترین هدف این طرح را ارتقای مهارت‌های بازدارندگی و صیانت در کانون‌های دانش‌آموزی و افزایش قدرت "نه گفتن" در بین دانش‌آموزان با اولویت پیشگیری از اعتیاد ذکر می کند.
او همچنین به برگزاری کلاس‌های آموزشی برای اجرای مطلوب طرح کانون یاریگران زندگی در ۵۰۰ آموزشگاه استان در سال گذشته اشاره کرده و می‌افزاید: مبارزه با موادمخدر وظیفه دستگاه خاصی نیست بلکه وظیفه همگانی برای مصون‌سازی جامعه از آفت اعتیاد و کمک به رشد و توسعه و بالندگی ایران اسلامی است و آموزش و پرورش استان آماده همکاری همه‌جانبه با شرکای اجتماعی خود می‌باشد.