بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی وزارت بهداشت در حال حاضر بیش از ۲۵ هزار بیمار نیازمند پیوند عضو در کشور وجود دارد که هر ۱۰ دقیقه یک نفر به این لیست افزوده می‌گردد.
این در حالی است که سالانه حدود چهار هزار بیمار در کشور به علت ضربه مغزی ناشی از تصادف یا بیماری‌های مختلف در ایران دچار مرگ مغزی می‌شوند که اهدای اعضای بدن آنان می‌تواند زندگی را به بیماران دردمند نیازمند عضو بازگرداند، حال آنکه فقط حدود یک چهارم این تعداد منجر به پیوند عضو می‌شود.
به رغم تلاش‌هایی که برای افزایش آگاهی جامعه در این خصوص صورت می‌گیرد، سالانه سه هزار بیمار مرگ مغزی اعضای بدن خود را به زیر خاک می‌برند.
مرکز پیوند اعضا از بیماران مرگ مغزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد که شمال شرق کشور را زیرپوشش دارد و قریب به ۲ دهه از فعالیت آن می‌گذرد، یکی از مراکز موفق در کشور از نظر ارتقای فرهنگ اهدای عضو و همچنین تعداد بیماران مرگ مغزی منجر به پیوند می‌باشد.
در این میان فرهنگ اهدای عضو در شهر امام مهربانی ها، مشهد مقدس تا حدی رشد و پیشرفت داشته است که به گفته دست‌اندرکاران این حوزه اکنون شاخص اهدای عضو در این کلانشهر حتی از میانگین کشورهای پیشرفته نیز فراتر رفته است.
۳۱ اردیبهشت ماه سالروز پاسخ مثبت حضرت امام خمینی (ره) به استفتای اهدا عضو از افراد مرگ مغزی، روز ملی اهدای عضو در کشور نامگذاری شده است.
اعضای بیماران مرگ مغزی در هر سنی قابلیت پیوند دارد
پزشک متخصص مغز و اعصاب و عضو تایید کننده مرگ مغزی واحد پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: مرگ مغزی به وضعیتی اطلاق می‌شود که تمام عملکرد و ساقه مغز بیمار به طور غیر قابل برگشت از بین رفته باشد و تایید مرگ مغزی با دقت و وسواس خاصی توسط یک تیم متخصص انجام می‌شود.
دکتر سمیرا ذبیحیان افزود: ضربه‌های ناشی از تصادفات، سکته های مغزی، تومورهای مغزی، تشنج و هر عاملی که خون رسانی به مغز را مختل کند، مهم ترین علل مرگ مغزی یک بیمار به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: یک بیمار مرگ مغزی تا پایان فرآیند تایید مرگ مغزی هشت بار معاینه می‌شود به طوری که یک بار توسط پزشک معالج و سپس توسط تیم تایید کننده مرگ مغزی متشکل از متخصصان مغز و اعصاب، نورولوژی، بیهوشی، داخلی و پزشکی قانونی مورد معاینه قرار می‌گیرد.
این پزشک متخصص مغز و اعصاب گفت: سلامت اعضای دریافتی از بیمار مرگ مغزی نقش مهمی در امر اهدا دارد و اعضای بیماران مرگ مغزی در هر سنی به شرط سلامت عضو می‌تواند اهدا و پیوند زده شود.
وی افزود: این تصور غلط در بین مردم رایج است که ممکن است بیمار مرگ مغزی به زندگی برگردد و به همین علت خانواده‌ها از اهدای عضو بیماران خود امتناع می‌کنند، در حالی که پس از اعلام مرگ مغزی، بیمار به طور معمول پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت فوت می‌کند.
اهدا و پیوند اعضای ۹۸۶ بیمار مرگ مغزی
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز گفت: از سال ۱۳۸۰ که مرکز پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد فعالیت خود را آغاز کرده است تاکنون ۹۸۶ بیمار مرگ مغزی در این دانشگاه برای اهدای عضو به بیماران نیازمند تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند.
دکتر شاپور بدیعی افزود: اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد تاکنون جان بیش از پنج هزار و ۲۶۰ بیمار نیازمند عضو را نجات داده است که حدود سه هزار و ۳۰۰ مورد از این تعداد پیوند کلیه بوده و سایر پیوندها نیز شامل پیوند قلب، کبد و پانکراس، پوست و قرنیه طی این مدت جان بیماران بسیاری را نجات داده است.
وی با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی مشهد در حوزه پیوند اعضا جزو چند دانشگاه برتر کشور است ادامه داد: در حال حاضر همه عمل‌های پیوند همچون قرنیه، پوست، کلیه، پانکراس، کبد، قلب و ریه در این دانشگاه انجام می‌شود.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: برخی از عمل‌های پیوند اعضا از بیماران مرگ مغزی همچون کبد، قلب و ریه فقط در چند مرکز کشور از جمله مشهد قابل انجام است.
وی افزود: در فرآیند تشخیص بیماری مرگ مغزی و اهدای عضو افزون بر ۱۰۰ نفر متشکل از تیم تشخیص مرگ مغزی، تیم تایید مرگ مغزی، تیم نگهداری مرگ مغزی، تیم انتقال، تیم هماهنگ کننده، تیم اتاق عمل و تیم های پشتیبانی فعال هستند.
دکتر بدیعی ادامه داد: فرایند بیماریابی و شناسایی در حوزه مرگ مغزی در تمامی شهرستان‌های خراسان رضوی و شبکه های بهداشت و درمان زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد شکل گرفته و بر این اساس در صورت شناسایی بیماران، موارد به مرکز مدیریت فراهم‌آوری اعضای دانشگاه اعلام می‌شود تا این گروه بتوانند در کوتاه ترین زمان ممکن و با رعایت پروتکل های علمی نسبت به کسب رضایت و دریافت عضو اقدام کنند.
رشد چشمگیر شاخص اهدای عضو در مشهد
مسوول مرکز فراهم‌آوری و پیوند اعضا در دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم گفت: شاخص جهانی pmp به معنای "تعداد اهدای عضو به ازای یک میلیون نفر جمعیت" است و میانگین کنونی این شاخص جهانی در کشورهای پیشرفته بین ۲۰ تا ۲۵ است.
دکتر ابراهیم خالقی افزود: بدنبال اقدامات انجام شده پیرامون ارتقای فرهنگ اهدای عضو، این شاخص در مشهد افزایش چشمگیری یافته است و در سال‌های اخیر با رسیدن به رقم ۲۶.۴ اهدا به ازای یک میلیون نفر جمعیت از میانگین کشورهای پیشرفته نیز بالاتر رفته است.
وی ادامه داد: هم‌اکنون بالاترین شاخص اهدای عضو در جهان متعلق به کشور اسپانیا با ۴۰ اهدا به ازای یک میلیون نفر جمعیت است.
مسوول مرکز فراهم‌آوری و پیوند اعضا در دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: این در حالی است که شاخص اهدای عضو در کل مناطق زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد که ۱۳ شهرستان را زیرپوشش دارد، ۱۹.۶ است که نسبت به سال گذشته سه واحد افزایش داشته است اما شاخص اهدای عضو در شهر مشهد به تنهایی از کشورهای پیشرفته بالاتر است.
وی میانگین شاخص اهدای عضو در کشور را ۱۴.۳ عنوان کرد و افزود: بدین صورت شاخص اهدای عضو در مشهد ۱۲ واحد بیشتر از میانگین کشوری است.
دکتر خالقی ادامه داد: دانشگاه علوم پزشکی مشهد در کنار دانشگاه‌های شیراز و تهران یکی از سه دانشگاه علوم پزشکی کشور است که بالاترین شاخص اهدای عضو در کشور را به خود اختصاص داده است.
رضایت برای اهدای عضو به ۶۸ درصد رسید
مسوول واحد فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد از رشد قابل توجه رضایت خانواده‌های بیماران مرگ مغزی برای اهدای اعضای بدن عزیزانشان در مناطق زیرپوشش این دانشگاه طی دو دهه گذشته خبر داد و گفت: هم اینک ۶۸ درصد خانواده‌های بیماران مرگ مغزی به اهدای عضو آنان رضایت می‌دهند و میزان رضایت طی سه سال اخیر از رشد چشمگیر برخوردار بوده است.
خالقی افزود: در گذشته نهادینه نشدن فرهنگ اهدای عضو در کشور مانع مهمی در رضایت خانواده‌ها در این زمینه بود اما اکنون این باور اشتباه که ممکن است بیمار مرگ مغزی به زندگی برگردد از مهم‌ترین علل عدم رضایت خانواده‌ها برای اهدای عضو بیماران مرگ مغزی است.
وی از راه‌اندازی سامانه اهدای عضو در این دانشگاه در روزهای اخیر خبر داد و گفت: با راه‌اندازی این سامانه، نام نویسی در سامانه اهدای عضو از روش سنتی و کاغذی به دیجیتال تبدیل شد و تمامی داوطلبان اهدای عضو در سراسر کشور می‌توانند با مراجعه به سایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نسبت به ثبت نام و تکمیل فرم اقدام کنند که پس از نام‌نویسی در این سامانه، اطلاعات افراد مورد بررسی قرار می‌گیرد و کارت اهدای عضو برای آنان صادر و به نشانی ثبت شده در سامانه ارسال می‌شود.
خالقی افزود: در حال حاضر بیش از ۶۰ هزار نفر در مناطق زیرپوشش این دانشگاه کارت اهدای عضو دارند و به امید روزی که هر ایرانی یک کارت اهدای عضو داشته باشد.