سید حامد برکاتی روز چهارشنبه در نشست خبری که به صورت ویدئو کنفرانس برگزار شد، در پاسخ به ایرنا درباره کاهش ازدواج در کشور افزود: میزان ازدواج ها در سال ۸۹، حدود ۸۹۰ هزار بود. که در سال ۱۳۹۸ کمتر از ۵۵۰ هزار مورد شد و ۴۰ درصد کاهش یافت. از سال ۸۹ به طور متوسط هر سال ۶درصد از میزان ازدواج در کشور کم شده است.
وی گفت: یک علت آن کاهش موالید از دهه ۶۰ به بعد و کاهش افرادی است که به سن ازدواج می رسند اما علت اصلی این مساله نیست، سال ۹۲ حدود ۱۳ میلیون جوان در سن ازدواج داشتیم که اکنون به ۱۰ میلیون نفر رسیده است. همزمان تمایل به فرزندآوری کمتر هم در کشور داریم.
مدیر کل سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت افزود: در مورد کاهش میزان ازدواج و کاهش فرزندآوری جوانان مقصر نیستند، حمایت های دولتی باید بیشتر و کاملتر بشود. در هر صورت از سال ۸۹ سالانه ۶ درصد از سال ۹۷ هر سال ۸ درصد از میزان ازدواج در کشور کم شده است.
برکاتی گفت: چاره کار فقط دادن وام ازدواج ۱۰۰ میلیون تومانی نیست. در برخی مناطق کشور خانواده هایی برای وام ۱۰۰ میلیونی فرزندان خود را وادار به ازدواج می کنند. راهکار اساسی حمایت از ایجاد شغل و ایجاد فضای امنیت روانی، اجتماعی و اقتصادی است و البته حمایت از فرزندآوری نیز باید از حد شعار به اقدامات عملی در همه دستگاهها برسد و نیازمند حمایت های قضایی هم هستیم.
وی افزود: سیاست های ۱۴ گانه حمایت از فرزندآوری و خانواده در سال ۹۳ توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد. ایشان در متن این ابلاغیه تاکید فرمودند که توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متناسب با این سیاست های کلی برای حمایت از خانواده ها انجام شود. اما از سال ۹۷ به این بعد حتی سالانه به کاهش ۸ درصدی موارد ازدواج رسیدیم با این روند در ۳۰ سال آینده یکی از کشورهای پیر دنیا خواهیم بود و این مساله در همه حوزه های علمی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور خطرناک است.
برکاتی افزود: ادعای من این است که وزارت بهداشت هر چند ناکامل اما بهتر از سایر دستگاهها برای اجرای سیاست های جمعیتی فعالیت کرده است و نیازمند حمایت بیشتر دستگاههای دیگر به خصوص قوه قضاییه برای اجرای این سیاست ها از جمله اجرای مرخصی ۹ ماهه بانوان هستیم.
برکاتی گفت: رشد جمعیت کشور اوایل انقلاب حدود ۲.۵ درصد بود اما اکنون در سال ۹۹ برای اولین بار به زیر یک درصد رسیده است. در سالهای اول پس از انقلاب در سالهای اول با افزایش نسبی جمعیت مواجه شدیم، بعد با روند با ثبات مواجه شدیم و امروز با روند رو به کاهش موالید مواجه هستیم.
وی افزود: اوایل انقلاب سالانه ۲.۵ درصد جمعیت کشور افزایش پیدا می کرد. در دهه ۷۰ ناگهان ، رشد جمعیت به حدود ۱.۵ رسید. در ورود به دهه ۸۰ باز هم کم شد و امسال در سال ۱۳۹۹ رشد جمعیت کشور برای اولین بار به کمتر از یک درصد رسیده است.
ایران جزو کشورهای پیر دنیا
برکاتی درباره روند پیر شدن جمعیت ایران گفت: ۶ سال پیش گفته می شد که ما جوانترین کشور دنیا هستیم. سن کشور ما ۲۸ سال بود اما با روند فعلی در حدود سال ۱۴۲۰ یکی از کشورهای پیر دنیا و در صدر لیست خواهیم بود. با این روال در سال ۱۴۳۰ یا ۱۴۴۰ جزو سه کشور پیر دنیا یا شاید حتی پیرترین کشور دنیا بشویم البته با اقدامات و حمایت بخش های فرهنگی، اقتصادی از فرزندآوری ممکن است این این روند تغییر کند.
مدیرکل سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت گفت: جمعیت مولد و جوان کشور که علم و تولید کشور را پاس می دارد از یک دهه آینده به چالش کشیده می شود. سال ۱۳۵۵ سن ایران ۲۲ سال بود و امسال متوسط سن ایرانیان حدود ۳۲ سال است. از سال ۱۳۹۵ ایران پای در سنین میانسالی گذاشته است و از سال ۱۴۳۰ پای در سالمندی می گذارد.
وی افزود: در سالهای اخیر شاخص مرگ و میر کودکان، مادران و مراقبت را ارتقا دادیم در سطح دنیا مراقبت های ایران زبانزد است. امیدواریم با اقداماتی که در همه قوا نه فقط قوه مجریه و نه فقط وزارت بهداشت انجام می شود بتوانیم مساله جمعیت و موالید را مدیریت کنیم.
پیشگیری از بارداری فقط برای زنان بیمار شدید
برکاتی درباره پیشگیری از بارداری گفت: اقلام پیشگیری از بارداری دو معنا دارد یکی بحث سلامت و دیگری جمعیت. به هیج عنوان برای کاهش موالید اقدامات کاهش بارداری نداریم. دستورالعملی پیشگیری از موالید در آبان ۹۸ به دانشگاههای علوم پزشکی ابلاغ شد. در این دستورالعمل مشخص شده است اگر مثلا خانمی سرطان قابل درمان دارد ابتدای کار که باید داروهای شیمی درمانی مصرف کند چون بارداری برای خودش و جنین مشکل ایجاد می کند با روشهای قرص یا کاندوم پیشگیری از بارداری تجویز می شود.
وی افزود: برای یک خانم مثلا ۳۴ ساله که بیماری قلبی مادرزادی دارد و بیماری او پیشرفته باشد به طوری که توانایی کارهای روزمره را از دست بدهد. چون بارداری برای حیات او خطرناک است برای این موارد داروی پیشگیری از بارداری تجویز می شود.
۲۲۰ هزار سقط جنین در سال
برکاتی گفت: آمار سقط بررسی شده است در سال ۹۲ حدود ۲۲۰ هزار سقط برآورد شد. اکنون بررسی ملی سقط جنین انجام شده و ظرف یکی دو ماه آینده اعداد آن را اعلام کنیم.
وی افزود: وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش در نظارت بر اصول بهداشت در مدارس نظارت دارند، مثلا در مورد سرویس های بهداشتی سالی یکبار و در موارد لزوم بیشتر مراجعه می شود و چون به عنوان ضابط قضایی هستند موارد لازم را تذکر می دهند. بهورزان هم به مدارس نظارت می کنند مثلا بر بوفه ها نظارت می کنند. برای دیدن، گزارش دادن و اصلاح است.
مدیر کل سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت گفت: اقدامات لازم در مدارس انجام می شود. لازم است در مدارس بزرگ حتما یک مراقب سلامت باشد و در مدارس کوچکتر در هر دو مدرسه یک نفر مراقب بهداشت باید حضور داشته باشد. امیدواریم وزارت آموزش و پرورش از مجوزهای استخدام سالهای گذشته برای تامین این نیروها استفاده کند و این مطالبه را از آموزش و پرورش داریم.
وی افزود: دستورالعمل های سختگیرانه ای برای رعایت اصول بهداشتی در مدارس از جمله در سرویس های بهداشتی و بوفه ها ابلاغ شده است. همچنین برای رعایت اصول بهداشتی در ایام کرونا دانشگاههای علوم پزشکی نظارت دارند و تذکرهای لازم به دانشگاههای علوم پزشکی در این زمینه داده شده است.
۱۰۰ میلیارد تومان برای ضدعفونی مدارس
برکاتی گفت: حدود ۱۰۰ میلیارد تومان به مدارس برای تامین مواد ضدعفونی داده شده است که نزدیک به ۷ برابر بودجه سنوات سلامت و تندرستی است. دولت به این مساله توجه دارد و انتظار نمی رود در اوقات اخیر و تا پایان سال در مدارس کمبود مواد ضدعفونی کننده داشته باشند.
وی افزود: مدارس غیر انتفاعی، تیزهوشان و هیات امنایی هم شهریه می گیرند و درآمد دارند. حداکثر ۸۵ هزار مدرسه می توانند از منابع دولتی استفاده کنند و اگر درست مدیریت شود نگرانی والدین از دسترسی به شوینده ها و گندزداها بر طرف می شود. همکاران وزارت بهداشت هم در این زمینه نظارت دارند و کمک می کنند.
کرونا در کودکان انگشت شمار بود
مدیر کل سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت در پاسخ به پرسش دیگر ایرنا درباره کودکان مبتلا به کرونا گفت: علایم کرونا در بین کودکان بسیار مختصر بوده است مگر اینکه بیماری زمینه ای داشته اند، اگر کودکان زیر ۱۰ سال بیماری زمینه ای داشتند باز هم شدت بیماری کم بوده است و فقط موارد انگشت شمار مبتلای کرونای زیر ۱۰ سال شدید داشتیم که به اندازه انگشتان یک دست هم نمی شود که احتمالا بیماری زمینه ای عامل آن بوده است.
کاهش مراجعه برای واکسیناسیون
وی در پاسخ به پرسش دیگر ایرنا درباره کاهش مراجعه به مراکز بهداشتی برای واکسیناسیون نوزادان و کودکان گفت: آمارهای فروردین و اسفند ۹۷ نشان می دهد برخی مردم کمتر برای واکسیناسیون مراجعه کردند. . عده ای هم حدود یک هفته واکسیناسیون را به تاخیر انداختند .
وی گفت: به تاخیر انداختن واکسیناسیون در اسفند که نگرانی ها بالا بود قابل درک است اما با تمهیدات انجام شده برای ایجاد امنیت روانی و اصول بهداشتی و ضدعفونی در مراکز بهداشتی این نگرانی اکنون بر طرف شده است و بیش از این به تاخیر انداختن واکسیناسیون کودکان به سلامت آنان آسیب می زند.
برکاتی در پاسخ به پرسش دیگر ایرنا درباره بیماری کاوازاکی در بین کودکان در ایران گفت: این بیماری از گذشته در ایران بوده است و علایم آن مانند ضعف و درگیری مفاصل و مشکلات قلبی شناخته شده است و مداخلات لازم برای درمان این بیماران انجام می شود.
وی افزود: تاکنون هیچ ارتباط علمی و هیچ مقاله علمی که نشان دهد بیماری کاوازاکی با کرونا ارتباط دارد نداشته ایم و هیچ نگرانی مبنی بر افزایش نامتعارف موارد ابتلا به این بیماری بعد از کرونا وجود ندارد.
برکاتی درباره انجام تست بارداری توسط مردم گفت: مشاهدات وزارت بهداشت نشان می دهد مراجعات زنان به آزمایشگاهها برای تست بارداری کم شده است و بیشتر از کیت های تست سریع که در داروخانه ها وجود دارد استفاده می کنند که با توجه به نگرانی از کرونا قابل درک است.
وی افزود: بعد از کرونا البته مسائلی از قبل مشکلات روانی و تعامل زوجین را در خانواده ها داریم که بسیار اهمیت دارد و بر میزان فرزندآوری هم تاثیر می گذارد.
غربالگری ناباروری اجرا می شود
برکاتی از اجرای طرح غربالگری زوجین نابارور خبر داد و گفت: تفاهمنامه اجرای این طرح بین معاونت بهداشت و درمان وزارت بهداشت بسته شده است و دیروز ابلاغ شد. این طرح تا یکی دو ماه آینده در ۶ شهرستان اجرا می شود. پیش بینی این است که با شناسایی زودهنگام زوج های ناباروری و معرفی این افراد به مراکز درمان باروری؛ میزان موفقیت این درمان ها در کشور بیشتر شود.
وی افزود: در مورد کالاهای آسیب رسان در بوفه مدارس تفاهمنامه و دستورالعمل مشترک بین حوزه معاونت بهداشت و معاونت تربیت بدنی آموزش و پرورش نوشته و ابلاغ می شود و باید اجرا شود.
وی گفت: نمی توان گفت این دستورالعمل به طور کامل در همه مدارس اجرا می شود اما درصد بالایی اجرا می شود. ممکن است درصد خطایی هم باشد که توسط مراقبان سلامت و بازرسان وزارت آموزش و پرورش و بهداشت محیط نظارت می شود. وضعیت امروز نسبت به ۵ سال پیش بسیار بهتر است گر چه هنوز نیازمند اصلاح است و ممکن است هنوز کیک و مواد غذایی دیگر که با الگوهای رشد و وزن گیری مناسب کودکان مغایرت دارد در برخی بوفه های مدارس باشد.
درمان رایگان ناباروری در مراکز دولتی
وی گفت: در مورد ناباوری هزینه های درمان باید با حمایت بیمه پرداخت شود اما بیمه باید بداند این خدمات کجا با چه هزینه ای و برای چه کسی اجرا می شود. امیدواریم تا آخر امسال این خدمات وارد پوشش بیمه شود. در این مورد تصمیم گیرنده شورای عالی بیمه است. تا آن زمان دستور وزیر بهداشت این است که خدمات درمان ناباروری که در مراکز دولتی انجام می شود رایگان بماند. این خدمات شامل سه نوبت آی وی اف، آی یو آی و ویزیت پزشک است.
برکاتی افزود: بین ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت کشورها با توجه به سن ازدواج و اقلیم کشورها دچار ناباروری هستند و امیدواریم یکی دو سال آینده این خدمات ساماندهی شود.
وی گفت: برای حمایت از فرزندآوری زایمان طبیعی در مراکز دولتی رایگان شده است اما اینکه این تصمیم چقدر در افزایش موالید موثر بوده باید بررسی شود به هر حال سال گذشته شاهد کاهش ۱۷۰ هزار مورد موالید در کشور بودیم و اگر زایمان طبیعی رایگان نبود شاید این میزان به ۲۰۰ هزار مورد هم می رسید.
برکاتی افزود: رایگان شدن زایمان طبیعی جلوی روند رو به افزایش سزارین را گرفته است. اگر نبود اکنون دو سوم زایمان ها سزارین می شد، این میزان اکنون برای زنان بالای ۴۰ سال حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد است.
رئیس مرکز سلامت خانواده و جمعیت گفت: در مورد بسته بلوغ چند کار انجام می شود. به دانش آموزش و والدین آموزش و مشاوره داده می شود. آموزش به دانش آموزان درباره صفات بلوغ با هماهنگی والدین فقط در حد اطلاع دادن است. معاینه نداریم و اگر لازم باشد کودکان به پزشک ارجاع می شوند.
وی افزود: درباره علایم بلوغ و احتیاط هایی باید در این دوران و تغذیه دوران بلوغ خانواده ها و دانش آموزان آگاهی داشته باشند تا یک دانش آموز در سن ۹ یا ۱۰ سالگی با اطلاعات نادرست دچار مشکل نشود البته به نظر ما بیش از این باید برای بهداشت بلوغ مداخله شود.
مقررات بازگشایی مدارس
برکاتی درباره بازگشایی مدارس گفت: در این مورد بحث های کارشناسی وجود دارد. با توجه به اقتضائات کشور برای بازگشایی مدارس کشور در ستاد ملی کرونا تصمیم گیری می شود. سعی می کنیم جمیع جهات دیده شود.
وی افزود: اکنون بازگشایی مدارس برای رفع اشکال انجام شده است. زیرا عده زیادی از دانش آموزان نمی توانند از موبایل استفاده کنند و ممکن است سوالی داشته باشند که می توانند مراجعه کنند. در مواردی کلاسها بدون حضور دانش آموزان یا با یک یا دو نفربرگزار شده است . این اقدام این پیام را می دهد که در مسیر عدالت آموزشی حرکت می کنیم تا اگر فردی امکان استفاده از سیستم های اینترنتی و تلویزیونی را نداشت دچار افت تحصیلی نشود.
برکاتی افزود: در مورد دستورالعمل بازگشایی مدارس نسخه ۰۴ ارائه شده است. اولین دستورالعمل ۱۴ بهمن و دومی ۲۰ بهمن نهایی شد و ۲۲ بهمن نسخه دوم را ابلاغ کردیم. قبل اعلام شروع کرونا، سیستم آموزشی آمادگی داشت. در مورد امتحانات هم دستورالعملی نوشته و ابلاغ شده است و انجام امتحانات با رعایت فاصله فیزیکی و انجام گندزدایی انجام می شود.
وی گفت: دانش آموزانی که بیماری زمینه ای دارند و پر خطر هستند هم می توانند با گواهی پزشک معتمد آموزش و پرورش در امتحان غیبت کنند و بعدا برای امتحان مراجعه کنند.
وی درباره طرح ترافیک گفت: سوال طرح ترافیک سیاسی است. به هر حال اجرا نشدن این طرح به امنیت روانی جامعه کمک می کند اما تصمیم توسط ستاد ملی کرونا گرفته می شود تصمیم فعلی نهایی نیست. در ستاد ملی با وضعیت مواجه هستیم یک صدا صحبت نمی کند و اخبار ضد و نقیض از مراجع دولتی شنیده نمی شود.
برکاتی درباره حمایت از باروری گفت: دستورالعمل زایمان رایگان از زمان طرح تحول سلامت تاکنون اجرا می شود. دولت سه نوبت از هزینه های درمان ناباوری را می پردازد. توصیه وزارت بهداشت این است که بین ۶ ماه تا دو سال بین فرزنداول و دوم فاصله بیشتر فاصله نباشد. حمایت از مکمل یاری نیز برای خانواده ها و نوزدان انجام می شود.
متوسط فاصله بارداری ها ۵.۵ سال است
وی گفت: برای حمایت از فرزندآوری دوم ویزیت رایگان در ۱۸ ماه پس از زایمان انجام می شود و اگر تصمیم به بارداری مجدد گرفته شود؛ مشاوره های لازم ارائه می شد. اکنون فاصله از بارداری اول حدود ۵.۵ سال است. متاسفانه بارداری بعد از ۵ سال از بارداری اول با درجاتی از بیماری و مشکلات برای مادر همراه است.
برکاتی افزود: فقط بخشی در موفق ترین مراکز درمان ناباروری در دنیا بین ۲۰ تا ۳۰ درصد موفقیت در درمان ناباروری دارند. بهترین اقدام کمک به ازدواج در زمان مناسب است. کمبود ازدواج و کمبود میل ازدواج و به تاخیر انداختن فرزند آوری به ۴.۵ تا ۵ سال بعد از ازدواج به کاهش میزان باروری در جامعه منجر می شود
وی گفت: سن اولین فرزندآوری در کشور اکنون از ۲۴.۵ سالگی به ۲۹ سالگی رسیده و فرزندآوری دوم نیز به ۳۴ سالگی رسیده است. متوسط فرزند سوم هم در ۳۸ سالگی است. علت مهم آن هم افزایش علاقه زنان به تحصیل و اشتغال است که در جای خود مهم و حق زنان است.
کاهش بعد خانوار ایرانی
برکاتی افزود: از انتهای دهه ۶۰ تا ۵ سال ابتدای دهه ۷۰ حدود ۲۵ درصد موالید کم شده و این افراد اکنون به سن ازدواج و فرزندآوری رسیده اند. بعد خانوار از متوسط ۵.۳ در دهه ۶۰ اکنون به ۳.۴ رسیده است. حدود ۲۵ میلیون خانوار داریم. برای افزایش فرزندآوری نقش درمان ناباروری کمتر از ۱۰ درصد است و نقش رفع مشکلات اقتصادی، اشتغال و مسکن حوانان بیشتر است.
برکاتی افزود: ۱۱۰ مرکز درمان ناباروری در کشور فعال است. این مراکز تابلو دارند و خدمات لازم را در شرایط ایمن و سالم ارائه می کنند. این خدمات با رعایت فاصله و نوبت دهی انجام می شود و خطر ارائه این خدمات مانند مراکز واکسیناسیون حتی از نشستن در تاکسی هم کمتر است.