به لحاظ تاریخی، مقوله دخالت مردم در تعیین سرنوشت جامعه خود در قالب اعلام آرای عمومی از سابقه چندان طولانی برخوردار نیست، اگر چه الگوی حاکمیت مردم‌سالاری (دموکراسی) از زمان افلاطون (۴۲۷ قبل از میلاد مسیح) در فلسفه سیاسی یونان مطرح شد اما این الگو تا اوایل قرن بیستم با گذار از دوران‌های متفاوت همراه بوده و نظام‌های مردم‌سالار گوناگونی را به تدریج پرورانده است،
مردم‌سالاری دینی، ناظر به مدلی از حکومت است که بر مشروعیت الهی و مقبولیت مردم و در چارچوب مقررات الهی استوار است و در راستای حق‌مداری، خدمت‌محوری و ایجاد بستری برای رشد و تعالی مادی و معنوی، ایفای نقش می‌کند.
از دیدگاه امام خمینی(ره) جایگاه محکم مردم و مردم‌سالاری دینی برمبنای مشروعیت و حقانیت حکومت شکل می‌گیرد.
معرفت‌شناسی مردم‌سالاری در اندیشه امام خمینی (ره)، متأثر از نوع معرفتی ایشان به انسان، جامعه و هستی و معرفت توحیدی است که در آن منبع اصلی شناخت همانند نظام مردم‌سالاری دینی، وحی و عقل است.
بررسی آرا و نظریات حضرت امام (ره)ثابت می‌کند که ایشان جایگاه مردم در حکومت را بسیار بالاتر از مشورت‌گیری و مشورت‌دهی می‌دانند.
مردم‌سالاری در تفکر نواندیشانه امام خمینی(ره) در جایگاه ویژه ای قرار داشت
دبیر قرارگاه فرهنگی جهاد کبیر استان اصفهان گفت: امام خمینی (ره) به عنوان یک نواندیش و عارف و فقید، جایگاه ویژه‌ای را برای مردم‌سالاری قائل بودند و به نقش مردم در تمامی ابعاد توجه خاصی داشتند.
حجت‌الاسلام حسن بابایی در گفت و گو با ایرنا افزود: انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی را می‌توان حاصل اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) دانست که رجوع به آن اندیشه‌ها می‌تواند پاسخگوی بسیاری از مسائل و معضلاتی باشد که جامعه ما در حوزة اندیشه سیاسی با آن مواجه شده است.
وی با بیان اینکه امام راحل در تفکراتشان یک نواندیش دینی بودند و شهامت و جرأت علمی بالایی داشتند گفت: نواندیشی‌های دینی در چارچوب قواعد فقهی و اصولی ایشان به این معنا بود که ما شرایط زمان و مکان را در جهان امروز در نظر بگیریم و بتوانیم احکام اولیه و ثانویه را مطابق با این نیازها مطرح کنیم.
دبیر قرارگاه فرهنگی جهاد کبیر استان اصفهان افزود: با وجود سیطره تمدن غربی بر جهان امروز و شیفتگی بسیاری به زرق و برق آن، امام خمینی(ره) کسی بود که راه جدیدی را برای انسان امروز ارائه کرد و به تعبیر اندیشمند پسامدرن فرانسوی، "میشل فوکو" منادی معنویت و روحی جدید برای جهان بی روح در عصر حاضر شد.
وی یادآور شد: عملکرد و اندیشه‌های امام خمینی(ره) در عرصه‌های مختلف ایشان را به عنوان رهبر موفق یک انقلاب بزرگ اسلامی و هم به عنوان مؤسس و معمار یک نظام سیاسی اسلامی (جمهوری اسلامی) به جهانیان معرفی کرد که به نظر می‌آید که این اندیشه‌ها و عملکردها برآمده از یک طرح جامع نظری است.
مسوول تشکل‌های دینی اداره‌کل تبلیغات اسلامی اصفهان افزود: اندیشه‌های امام خمینی(ره) به عنوان یک فیلسوف، عارف و فقیه دارای ابعاد مختلف علمی است.
به گفته وی این اندیشه‌ها دارای زیربنا و روبناست که شناخت آنها برای درک کاملی از اندیشه‌های ایشان ضروری است.
حجت الاسلام بابایی با بیان اهمیت مردم‌سالاری دینی در اندیشه امام خمینی (ره) افزود: آن عالم فقیه معتقد بود که مردم باید در فرآیند امور اجتماعی نقش مؤثری داشته باشند و رهبر بدون حضور مردم نمی‌تواند کاری انجام دهد و پشتوانه اصلی حکومت و حاکمیت مردم هستند.
وی ادامه داد: امام معتقد بودند که اگر مردم در صحنه و حامی حکومت باشند، حکومت و حاکمیت باقی می‌ماند؛ اگر مردم پشت حکومت را خالی کنند مسئولان نمی‌توانند باقی بمانند.
دبیر قرارگاه فرهنگی جهاد کبیر استان اصفهان افزود: امام روحیه مردمی بسیار بالا داشتند و در فرمایشات ایشان سخنان زیادی با این مضمون وجود دارد که سفره انقلاب را مردم پهن کرده‌اند و مسئولان بر سر این سفره مردم نشسته‌اند.
وی با بیان اینکه در اندیشه سیاسی امام راحل پذیرش انتقاد، رضایت هرچه بیشتر مردم از نظام سیاسی را فراهم میآورد گفت: مردم احساس تعلق خاطر بیشتری به نظام سیاسی دارند، زیرا میتوانند از آن انتقاد کنند و مردم ناظر کارکردهای دولت و دولتمردان هستند و آنان باید در مقابل اعمالی که انجام میدهند در برابر ملت پاسخگو باشند؛ بر همین اساس مشارکت فعال مردم و نظارت آنان نسبت به مسائل گوناگون همواره مورد تأکید حضرت امام بوده است.
حجت‌الاسلام بابایی افزود: نخستین نکته‌ای که در بررسی دیدگاه حضرت امام در خصوص مردم سالاری جلب توجه می کند آن است که ایشان در مقطع زمانی خاص نسبت به این مقوله اظهار نظر کرده‌اند و عمده دیدگاه‌های ایشان درباره دموکراسی و مردم‌سالاری در سالهای ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۸ ابراز شده است.
وی تصریح کرد: مفهوم دموکراسی و مردم‌سالاری در بیانات امام به ۲ شکل به کار گرفته شده است که نخست، دموکراسی مطلوب و مثبت و دیگر دموکراسی نامطلوب و به تعبیر امام، غیر حقیقی و جعلی است که در مغرب زمین بنا نهاده شده و طبق نظر ایشان اساس دموکراسی نیست.
مسوول تشکل های دینی اداره‌کل تبلیغات اسلامی اصفهان افزود: حضرت امام، دموکراسی و مردم‌سالاری مطلوب را متکی بر قواعد و قوانین اسلامی معرفی کرده و به همین دلیل این نوع از دموکراسی را کاملتر از دموکراسی غربی می دانند.
به گفته وی، در نظر امام(ره)، رژیم پیشنهادی ما که نظیر آن در غرب یافت نشده و نخواهد شد ممکن است شباهت‌هایی با دموکراسی غربی داشته باشد، اما آن دموکراسی که ما می‌خواهیم ایجاد کنیم در غرب وجود ندارد و بر اساس موازین و قوانین اسلامی اداره می‌شود.
وی ویژگی‌های مردم‌سالاری مطلوب امام را نشات گرفته از اسلام، عدالت‌خواه، نافی استبداد و دیکتاتوری، تامین و حفظ آزادی و پیوند با استقلال برشمرد.
وی با بیان اینکه از جمله مشخصات محوری دموکراسی و مردم سالاری مطلوب، ارتباط و پیوستگی مردم‌سالاری با اسلام است گفت: در واقع، دموکراسی مطلوبی مندرج در اسلام است و تنها در تحت لوای اسلام است که دموکراسی صحیح پیاده می‌شود.
وی، عدالت‌خواهی، نفی تبعیض و اهمیت قائل شدن برای ضعفا را از دیگر مشخصات دموکراسی و مردم‌سالاریر مطلوب حضرت امام(ره) برشمرد و افزود: از شیوه بکارگیری عبارات در بیانات حضرت امام چنین استفاده می‌شود که دموکراسی مطلوب ایشان، ملازم با مفهوم استقلال بوده و در کنار آن معنی می‌یابد.
حجت‌الاسلام بابایی، دیگر مشخصه دموکراسی مطلوب حضرت امام(ره) را تأمین آزادی انسان‌ها و حفاظت از آن در مقابل موانع تحقق آزادی عنوان کرد و گفت: نخستین آزادی مد نظر ایشان را می‌توان، آزادی در مشارکت سیاسی دانست.حضرت امام، آزادی مردم در انتخابات را از جمله مبانی دموکراسی و مردم سالاری دانسته اند.
حکومت اسلامی در اندیشه امام باید تابع مردم باشد
مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(س) استان اصفهان با بیان اهمیت مردم‌سالاری در اندیشه امام گفت: با رجوع به بیانات حضرت امام (س) در خصوص نقش مردم، و مردم سالاری دینی، می‌توان دریافت که حکومت‌ها از جمله حکومت اسلامی باید تابع مردم باشد
حجت‌الاسلام و المسلمین عباس کمساری افزود: حکومت اسلامی بر مبنای عدل تشکیل می‌شود و حکومت‌ها باید برای مردم باشند نه مردم برای حکومت‌ها باشند.
وی اضافه کرد: حکومت اسلامی حکومتی است خدمتگذار و وظیفه حکومت خدمت به مردم است.
مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(س) استان اصفهان گفت: پیوند و اتصال این اصول بر مبنای خدا محوری است زیرا در حکومت اسلامی است که عدل معنا پیدا می کند و بررسی آرا و نظرات امام خمینی(س) ثابت می‌کند که ایشان جایگاه مردم در حکومت را بسیار بالاتر از مشورت‌گیری و مشورت‌دهی می‌دانند.
وی ادامه داد: خود ایشان تاکید می‌کردند که این همان جمهوری است که تمام امور آن در همه مراحل حتی رهبری آن بر اساس آزادی مردمی بنا شده است و این نقش برای مردم، بالاتر از مشاوره است زیرا در این نظریه مردم در عرض رهبر و شریک او هستند.
حجت الاسلام کمسازی با بیان اینکه در اندیشه امام خمینی(س)، تحمیل امور به مردم خلاف میلشان جایگاهی ندارد گفت: حضرت امام خمینی (ره) با رهاورد نظری و عملی بزرگ خویش یعنی نظام جمهوری حکومت را بر پایه سه رکن اساسی دین، رهبری و مردم پایه‌ریزی کردند.
وی ادامه داد: این سه رکن از جایگاه ویژه‌ای برخوردار و غیرقابل تفکیک از یکدیگر است، نظریه مردم‌سالاری دینی امام خمینی(س)، به مردم در چهارچوب شریعت و احکام اسلامی، نقش تمام عیار داده و رای آن را ملاک و میزان در عرصه عمل می‌داند.
مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(س) استان اصفهان افزود: این نکته‌ای است که سابقه آن به سالهای نخستین اسلام باز می‌گردد، زیرا امیرالمومنین علی (ع) با وجود نصب از جانب خدا و رسول خدا(ص) در خطبه شقشقیه، حضور و درخواست مردم برای رهبری خود را شاهد گرفت و آن را یکی از دلایل پذیرفتن رهبری مسلمانان اعلام فرمودند.
وی یادآور شد: در اندیشه امام خمینی(س)، انتخاب حکومت از حقوق اولیه مردم است و این اوج جایگاه مردم در این اندیشه است،
حجت‌الاسلام کمساری افزود: در اندیشه امام خمینی(س)، مردم صاحب کرامت هستند و باید حکومت به آنها بها دهد و نظر مردم اصالت دارد.
وی تصریح کرد: در جمع‌بندی مباحث فوق، یک نکته آشکار می‌شود و آن تضاد مردم‌سالاری با نظام سیاسی مستبد و دیکتاتور است و اینکه ایشان ، مردم را پایه و اساس مشروعیت یک حکومت می‌دانستند.