از ابتدای اردیبهشت‌ماه، شاهد رشد ملایم دلار و به تبع آن سایر ارزهای مهم در بازار آزاد بودیم. از آنجایی که این رشد به صورت آرام رخ داد و حتی در روزهایی هم متوقف شد، نگرانی بابت نوسانات بازار جدی نبود اما این افزایش قیمت به صرافی‌ها حتی صرافی‌های دولتی هم سرایت کرد.
هنوز قیمت دلار در بازار آزاد به حداکثر نرخ آن در دوران پس از شوک خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷ نرسیده‌است اما روند خطرناکی که عامل رشد شتابان قیمت می‌شود، وجود انتظارات تورمی در جامعه است. همین انتظار تقاضا را در بازار افزایش می‌دهد و براساس قاعده بازار، میزان تقاضا با افزایش قیمت در نبود عرضه رابطه مستقیم دارد.
بر اساس اخباری که چند روز پیش از بازار ارز می‌رسید، دلار حتی وارد کانال ۱۸ هزار تومان شد و عده‌ای هم آگاهانه و ناآگاهانه بر طبل این افزایش قیمت ارز کوبیدند و مدعی ادامه افزایش قیمت آن در بازار آزاد شدند. در این شرایط ملتهبِ بازار، برخی از مردم هم با همان نگاه انتظار تورمی برای خرید و ذخیره دلار صف بستند. البته قیمت دلار پس از چند روز مجددا پایین آمد و رئیس کل بانک مرکزی هم اخیرا از تامین ۳.۷ میلیارد دلاری جهت پاسخگویی به نیاز واردکنندگان خبر داد. با این حال، اگر دلایل این روند صعودی چند روز گذشته دلار در بازار شفاف شود به فروکش شدن تب بازار کمک خواهد کرد.
بنا بر همین دلایل مطرح‌شده، عده‌ای از کارشناسان اقتصادی و مسئولان از جمله رییس کل بانک مرکزی معتقدند که روند نزولی قیمت ارز در بازار تمدید می‌شود از این رو مردم به ویژه افراد با سرمایه خرد از خرید هیجانی دلار در بازار بپرهیزند.
چرا بازار ارز تب کرد؟
یکی از مهم‌ترین و دائمی‌ترین دلایل افزایش قیمت ارز در کشورمان اعمال تحریم‌های ظالمانه است. در شرایط تحریم هر چقدر هم که توانسته باشیم این محدودیتهای ایجاد شده را دور بزنیم، واقعیت این است که ورود ارز به کشور آن هم دلار و یورو روند نزولی داشته است. امروز هم کشورمان در فشار حداکثری ناشی از اجرای تحریم‌ها قرار دارد.
موضوع دیگری که باعث شد تا دلار وارد کانال ۱۸ هزار تومان شود، شرایط ایجاد شده ناشی از شیوع جهانی ویروس کرونا است. با شیوع ویروس کرونا مراودات تجاری بین کشورها از جمله ایران با بازارهای جهانی به حداقل رسید که البته کشورمان فقط دچار این وضعیت نشده و این یک آسیب اقتصادی جهانی است. با کاهش روابط تجاری، میزان صادرات هم کاهش یافته بنابراین ارز کمتری به کشور رسیده‌است البته رییس بانک مرکزی اعلام کرد که از نظر ذخایر اسکناس در کشور مشکلی نداریم که عامل رشد قیمت شود.
عامل دیگری که بازار ارز را تحت تاثیر خود قرار داد، این است که هنوز ۲۰ میلیارد دلار ارز صادراتی از سال گذشته به چرخه برنگشته است. برگشت ارز صادراتی قدرت عرضه را افزایش می‌دهد و نمی‌گذارد که برای خرید ارز صف تشکیل شود. البته هنوز تاخیری در بازگشت این میزان ارز صادراتی ثبت نشده‌است و صادرکنندگان تا ۴ ماه آینده مهلت برگرداندن این ۲۰ میلیارد دلار را دارند. بنابراین در این مدت با برگشت این رقم ارز، عرضه افزایش خواهد یافت و این خود عامل کاهش قیمت ارز است.
از سوی دیگر طبق آخرین گزارش بانک مرکزی، هر چند وضعیت عرضه ارز در سامانه نیما در اولین ماه سال مطلوب نبود که این می‌تواند باعث التهاب بازار هم باشد اما حدود ۲.۸ میلیارد دلار در دو ماه اخیرعرضه انجام شده است که ۱.۸ میلیارد دلار آن در نیما برای واردکنندگان بوده و حدود یک میلیارد دلار نیز واردات در مقابل صادرات بود که از صادرکنندگان به صورت مستقیم دریافت شده و این روند در به تعادل رسیدن بازار موثر خواهد بود.
سقوط قیمت نفت هم عامل موثری در افزایش نرخ ارز محسوب می‌شود که این عامل هم نه فقط ایران بلکه بازار جهانی را تحت تاثیر قرار داده‌است.
در این میان بازارهای موازی هم به افزایش قیمت ارز کمک کردند به‌طوری که با ریزش بورس، برخی از تازه‌واردها به بازار سرمایه، به سرعت سرمایه خود را از بورس خارج و این نقدینگی را وارد بازار ارز کردند. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شد رشد بازار سرمایه مانع از ورود نقدینگی به بازارهای غیرمولد و افزایش تورم می‌شود.
هشدار به سرمایه‌داران خرد طالب ارز
هر چند عوامل منطقی که بیشترین تاثیر را در افزایش نرخ ارز داشتند، تشریح شد اما همواره یکی از اصلی‌ترین دلایل نوسان بازار ارز در کشور فعالیت گسترده دلالان در این بازار است و همین دلالان به گسترش انتظارات تورمی در اذهان عمومی دامن می‌زنند و حتی با صف‌سازی در بازار حباب ایجاد می‌کنند.
به‌طور قطع بخشی از این افزایش قیمت ارز حاصل فعالیت گروهی است که منافع آنها با تلاطم در بازار و نوسان قیمت محقق می‌شود. دولت در مقاطعی توانست این گروه را شناسایی و مهار کند اما این سودجویان با هر بهانه‌ای به ملتهب شدن جو و بالاتر رفتن قیمت‌ها کمک می‌کنند و مشوق مردم برای ذخیره ارزخانگی هستند.
در حالی که در این شرایط مردم عادی با پس‌اندازهای خرد برای حفظ ارزش پول خود دست به خرید دلار می‌زنند که بارها شاهد آن بودیم پیش‌بینی‌های افزایش نجومی قیمت دلار سودجویانی که برای تبلیغات خود دسترسی به رسانه هم دارند، محقق نشده‌است و در دو سال گذشته هم دیدیم که مردم بسیاری با این چشم‌انداز که دلار به ۵۰هزار تومان می‌رسد، دلار ۲۰ هزار تومانی هم خریداری کردند اما پس از دلار به ۱۱ هزار تومان هم رسید.
حالا هم رئیس کل بانک مرکزی و برخی از کارشناسان اقتصادی اعلام کرده‌اند، این روند صعودی نرخ ارز می‌شکند و در روزهای آینده شاهد آغاز روند نزولی نرخ ارز در بازار خواهیم بود. بنابراین مردمی که سرمایه خردی دارند و آسیب به این سرمایه در کوتاه مدت قابل جبران نیست،توصیه می‌شود از ورود به صف‌های هیجانی بازار ارز خودداری کنند.