طبق اعلام رییس سازمان برنامه و بودجه، ارزش داراییهای دولت در سال گذشته بیش از ۷ میلیون میلیارد تومان بوده و برنامه بودجه امسال دولت را مکلف کرده‌است که نسبت به مولد سازی ۵۰ هزار میلیارد تومان دارایی خود اقدام کنند. از سوی دیگر بانکها تا پایان سال جاری باید ۱۰۰ هزار میلیارد تومان اموال و دارایی خود را واگذار کنند.
واقعیت موضوع این است که در شرایط فشار حداکثری تحریم‌ها به ویژه تحریم‌های نفتی، سقوط بی‌سابقه قیمت جهانی نفت و رکود ایجاد شده ناشی از شیوع ویروس کرونا در محیط کسب‌وکار و روابط تجاری، دولت چاره‌ای جز درآمدزایی از طریق فروش اموال خود را ندارد.
مجموعه دولت برای کسب درآمد حاصل از فروش اموال خود و خلاصی یافتن از نگهداری اموال هزینه‌سازش چند گزینه در اختیار داشت. راحت‌ترین گزینه دولت واگذاری این اموال به‌صورت بلوکی بود که در این روش با محدودیت مشتری مواجه می‌شد چرا که کمتر شخص حقیقی یا حقوقی توان خرید ثروت دولتی را دارد. از سوی دیگر همواره در بحث واگذاری بلوکی حرف و حدیث‌هایی درباره نحوه قیمت‌گذاری مطرح می‌شود.
در روش عرضه این اموال در بازار سرمایه هم تنها بیش از ۱۲ میلیون نفری که کد بورسی دارند، می‌توانستند سهام‌دار شرکت‌های دولتی شوند. بنابراین دولت در روشی برد- برد که هم سریع‌تر بتواند اموال خود را به فروش برساند و هم عموم مردم بتوانند خریدار اموال دولتی باشند، نسبت به طراحی صندوق واسطه‌گری مالی یا همان ETF اقدام کرد.
تعریف ساده صندوق واسطه‌گری مالی این است که این صندوق شامل سهام چند شرکت است که هر واحد آن از چند سهم تشکیل شده که این سهام قابل تفکیک نیستند و افراد خریدار هر واحد این صندوق هستند.
اولین عرضه سهام باقیمانده دولت در شرکت‌ها از چهاردهم اردیبهشت ماه در قالب فروش سهام از طریق صندوق واسطه‌گری مالی آغاز شد و عموم مردم تا ساعت ۲۴ امشب فرصت خرید واحدهای این صندوق را دارند. در صندوق واسطه‌گری مالی یکم سهام سه بانک ملت، صادرات و تجارت و دو شرکت بیمه البرز و بیمه اتکایی امین به فروش می‌رسد. نکته بسیار مهم در این برنامه دولت برای واگذاری سهام خود به عموم مردم این است که سهام این شرکت‌ها با تخفیف تا سقف ۳۰ درصد به خریداران عرضه می‌شود.
چرا خرید از صندوق واسطه‌گری مالی«ETF» به مردم توصیه می‌شود؟
در حال حاضر این امکان وجود دارد که عموم مردم و هر فرد دارای کد ملی بدون محدودیت سن، درآمد و ... نسبت به خرید واحدهای صندوق واسطه‌گری مالی یا همان ETF تا سقف دو میلیون تومان اقدام کنند. قیمت هر واحد این صندوق متشکل از ۴ سهم بانک تجارت، ۱۰ سهم بانک صادرات، ۴ سهم بانک ملت، ۲ سهم بیمه البرز و ۲ سهم بیمه اتکایی امین، ۱۰ هزار تومان است و افراد بنا بر میزان سرمایه خود می‌توانند تا سقف دو میلیون تومان در این صندوق سهم داشته‌باشند. بنابراین اولین ویژگی این صندوق سهام‌دار شدن با حداقل سرمایه است.
همانطور که گفته‌شد مهم‌ترین مزیت این صندوق تخفیفی است که دولت برای فروش سهام حاضر در این ETFها به تمام مردم ارایه کرده است. طبق مجوز قانونی دولت این اختیار را دارد که از یک تا ۳۰ درصد در فروش این سهام به مردم تخفیف بدهد و در اولین صندوق به طور اسمی این میزان تخفیف ۲۰ درصد در نظر گرفته‌شده‌است. اما در حساب و کتاب‌ها دولت از این میزان تخفیف فراتر رفته است. در حالی هر واحد این صندوق با قیمت ۱۰ هزار تومان به هر فرد فروخته می‌شود اما قیمت آن در بازه زمانی یک ماه قبل از آغاز پذیره‌نویسی حدود ۲۰ هزار تومان بوده‌است. در حالی اولین صندوق واسطه‌گری مالی حدود ۳۳ هزار میلیارد تومان ارزش‌گذاری شده اما دولت قیمت آن را برای فروش به مردم تا ۱۷ هزار میلیارد تومان کاهش داده‌است.
موضوع مهم‌تر این است که با توجه به روندی که در بازار سرمایه وجود دارد و پیش‌بینی می‌شود این روند در سال جاری هم ادامه‌دار است حداقل ارزش سرمایه گذاری هر فرد در این صندوق با خرید دو میلیون تومان سهم، به حدود ۳.۶ میلیون تومان برسد و این مقدار به معنای سود ۸۰ درصدی از مشارکت دو ماهه در این صندوق است.
برای خرید واحدهای صندوق واسطه‌گری مالی نیازی نیست عموم مردم دارای کد بورسی باشند و بدون کد بورسی هم امکان خرید از طریق درگاه ۱۴ بانک معرفی شده وجود دارد که فرایند خرید آن چیزی شبیه به خرید اینترنتی بدون پیچیدگی خاصی است. همچنین سرپرستان خانوار امکان خرید واحدهای این صندوق را برای اعضای خانواده دارند.
صندوق‌های بعدی در راهند
تا پایان ساعت ۲۴ امروز اول خرداد ماه مردم وقت دارند تا اولین ETF و صندوق واسطه‌گری مالی بانکی و بیمه‌ای را خریداری کنند. اما این پایان کار سهام‌دار کردن مردم در شرکت‌های دولتی نیست. در تیرماه هم پذیره‌نویسی دومین صندوق واسطه‌گری مالی آغاز می‌شود و پس از آن هم نوبت به صندوق سوم می‌رسد. صندوق‌های بعدی ترکیبی از سهام شرکت‌های پتروشیمی، فولادی و خودرویی خواهند بود و تمام مردم می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها سهام‌دار شرکت‌های دولتی باشند.
البته نکته حائز اهمیت این است که هر فرد هر چند می‌تواند در هر سه صندوق پذیره‌نویسی کند اما فقط از یک‌بار تخفیف می‌تواند بهره‌مند شود به این معنا که فقط دریک صندوق می‌تواند سهام شرکت‌های دولتی را با تخفیف خریداری کند. نکته دیگر این است که دولت هیچ الزامی برای ارایه تخفیف تا سقف ۳۰ درصد را ندارد. هر چند در این صندوق بانکی و بیمه‌ای تخفیف ۲۰ درصدی اعمال شده اما شاید میزان تخفیف در فروش سهام دو صندوق دیگر کمتر یا بیشتر از این ۲۰ درصد باشد.
در این میان هر چند که گفته می‌شود این اقدامات دولت برای پوشش و جبران کسری بودجه است اما باید توجه داشته باشیم که دولت در عرضه بلوکی این سهام می‌توانست اموال خود را با قیمت بالاتری به فروش برساند اما در این روش برای انتفاع مردم حاضر به تخفیف ۳۰ درصدی هم شده‌است.
می‌توان گفت مهم‌ترین هدف دولت از این اقدام، جمع‌آوری و مهار نقدینگی و جلوگیری از ورود آن به بازارهای غیر مولد بوده است چراکه طبق قانون تمام وجوه حاصل از این صندوق‌ها باید صرف اجرای پروژه‌های عمرانی و مولد شود.