برخی از کارشناسان اقتصادی با اشاره به استقبال نه‌چندان بالای مردم از این صندوق‌ها اظهار کردند که قالب ناآشنایی مثل صندوق‌های ETF در این استقبال کم موثر بوده و به معنای شکست سیاست دولت در جذب سرمایه از طریق این صندوق‌ها بوده است، اما برخی دیگر از کارشناسان اعلام کرده‌اند، هدف اصلی این واگذاری به طریق صندوق واسطه‌گری مالی یکم متوجه جذب حداکثری سرمایه نبوده و دولت برای جذب سرمایه باقی‌مانده پس از مهلت پذیره‌نویسی این صندوق نیز برنامه دارد.
به گفته این کارشناسان، تحقق عدالت اجتماعی در امر واگذاری و همچنین عمق بخشیدن به بازار بورس، اصلی‌ترین اهدافی بوده است که دولت را به انتخاب شیوه ETF برای واگذاری متمایل کرده و عملکرد پذیره‌نویسی آن نیز قابل دفاع و رضایت‌بخش بوده است.
انتقاداتی که در مدت پذیره‌نویسی صندوق واسطه‌گری مالی یکم اعلام شده این بوده است که عمومأ این صندوق‌ها را با شیوه واگذاری به سبک تجمیع شرکت‌ها در یک شرکت سهامی عام و عرضه اولیه سهام این شرکت در بورس مقایسه کردند.
واگذاری سهام شرکت‌ها در بورس به صورت بلوکی
به عنوان نمونه، از نظر «مهدی سوری»، مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه اگر دولت به جای قالب ETF واگذاری سهام شرکت‌ها را در بورس به صورت بلوکی (مثلا یک بلوک ۵ درصدی از یک شرکت) عرضه می‌کرد، این دارایی‌ها به راحتی و حتی با قیمت‌های بالاتر به فروش می‌رسیدند.
واگذاری به شیوه صندوق‌های ETF مناسب نبود
«سیدرضا اعجازی»، مدیرعامل کارگزاری اقتصاد بیدار نیز نظری مشابه داشته و معتقد است که استقبال کم از صندوق‌های ETF نشان‌دهنده آن است که این شیوه واگذاری شیوه مناسبی نبوده است.
به گفته وی، بهتر بود این صندوق در قالب یکی از صندوق‌های تعریف شده داخل بازار سرمایه عرضه می‌شد، نه اینکه آن را به بیرون از بازار سرمایه منتقل کنند. اگر عرضه سهام به بازار سرمایه منحصر می‌شد، هم مازاد نقدینگی در بازار سرمایه را به سمت صندوق پیش می‌برد و هم فعالان بازار می‌توانستند از آن حمایت کنند.
اعجازی معتقد است، عرضه واحدهای این صندوق از طریق شعب بانک‌ها باعث شد که استقبال مناسبی از آن اتفاق نیفتد.
بورس، مهم‌ترین درگاه برای جذب سرمایه
از نظر این کارشناسان، شکل و مقررات صندوق واسطه‌گری مالی یکم به شکلی متناقض به گونه‌ای است که افراد خارج از بازار سرمایه و یا غیرحرفه‌ای‌های کد اولی بورس را هدف جذب سرمایه قرار داده، حال آنکه مهم‌ترین درگاهی که برای جذب سرمایه آن در نظر گرفته شده، بورس است.
از نظر آنان تصمیم دولت برای انتخاب این سبک واگذاری عقلانی به نظر نمی‌رسد و دولت در حالی با مقرراتی دست فعالان اصلی بازار سرمایه را برای خرید حجم‌های بالا از سهام این صندوق بسته است که حجم نقدینگی موجود در این بازار حاکی از توانایی خرید همه سهام این صندوق در یک روز کاری آن است.
در همین راستا، بهرنگ اسدی، معاون سرمایه‌گذاری گروه مالی سپهر صادرات بیان کرد که سهام صندوق‌های ETF برای اشخاص حقوقی و حرفه‌ای‌های بازار جذابیت بیشتری از مردم معمولی دارد و پس از پایان مهلت پذیره‌نویسی که دولت مرحله دوم واگذاری، یعنی عرضه مستقیم باقی سهام در بورس را آغاز کند، حرفه‌ای‌های بازار تمامی سهام را احتمالأ یک روزه خریداری خواهند کرد.
هدف چیز دیگری است
این در حالیست که به نظر می‌رسد برخی کارشناسان اقتصادی در تشخیص نیات دولت برای واگذاری‌های اخیر دچار خطا شده‌اند، قاعده این است که هدف از انتخاب شیوه‌های مختلف واگذاری، افزایش درآمد حاصل شده از فروش دارایی‌ها باشد اما به گفته برخی مشاوران اقتصادی دولت، این بار هدف اصلی کاهش آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از واگذاری‌ها بوده است.
یکی از این مشاوران، پیمان میراب، مشاور امور جوانان وزیر اقتصاد است که پیش‌تر به خبرگزاری ایرنا گفته بود، حضور برخی نااهلان در سطوح مدیریتی شرکت‌های قبلا واگذار شده که به آسیب دیدن آن شرکت‌ها منجر شد، دولت را مصمم کرد که راهی برای بستن مفرهای ورود ناشایست‌ها در زمان واگذاری پیدا کند. خروجی این تصمیم دولت، اکنون در صندوق‌های ETF متجلی شده است.
استفاده دولت از بورس برای خصوصی‌سازی
همچنین پیمان مولوی، دبیرکل انجمن اقتصاددانان نیز معتقد است که با توجه به شبهات و مشکلاتی که طی ۱۵ سال گذشته در شرکت‌های واگذار شده توسط دولت بروز کرد، ارائه شفاف هرگونه دارایی توسط دولت از طریق بازار سرمایه اقدام مثبت و مناسبی است.
به گفته وی، همین که دولت تصمیم گرفته است از بورس و اوراق برای خصوصی‌سازی استفاده کند نسبت به دولت‌های پیشین یک قدم جلوتر است.
هدایت مردم به سمت سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF
در ادامه امیرعباس کریم‌زاده، عضو هیئت‌مدیره سرمایه‌گذاری سپه نیز در همین رابطه بیان کرد که تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد که وقتی در یک مقطع زمانی خاص، تمایلی در میان مردم عادی ایجاد می‌شود که وارد بورس شوند و این بازار با هجوم توده‌های مردم بی‌تجربه در سرمایه‌گذاری مواجه می‌شود، بهترین اقدام برای محافظت از سرمایه آنها و همچنین جلوگیری از متأثر شدن بازار از رفتارهای هیجانی توده‌ای این گروه، هدایتشان به سمت سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF است.
به گفته وی، این صندوق‌ها کمک می‌کند که افراد بی‌تجربه نتوانند به صورت مستقیم در امور شرکت‌ها دخالت کنند یا به عبارتی راه‌های اثرگذاری افراد بی‌تجربه و همچنین نااهلان بر شرکت‌ها را می‌بندند.