به گزارش ایرنا، تعطیلی «موزه بازار و مشاغل تبریز» با اقدام رضا سرابی اقدم و محمدعلی جدیدالاسلام، دو مجموعه‌دار تبریزی، در جمع آوری مجموعه‌های خود از این مکان فرهنگی، به دلیل آنچه که آنان بی توجهی شهرداری به خواسته هایشان در خرید اقلام به نمایش گذاشته شده اعلام کردند، رقم خورد.
موزه مشاغل تبریز ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ در سفر زهرا احمدی پور، معاون وقت رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، به تبریز با حضور جمعی از مقام های شهری و استانی به عنوان یکی از پروژه های مرتبط با رویداد بین المللی تبریز ۲۰۱۸، انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام، افتتاح شد.
این موزه به عنوان یکی از موزه های نوبنیاد تبریز با استقبال گسترده دوستداران میراث فرهنگی مواجه بود، اما مدایران شهرداری در چهار سال گذشته نتوانستند در خصوص تعیین تکلیف آثار به نمایش گذاشته شده در آن با مالکان مجموعه ها به توافق برسد.
برچیده شدن «موزه بازار و مشاغل تبریز» باعث شد که شهروندان تبریزی در اظهارنظرهای متفاوتی در شبکه های اجتماعی، از اولویت نداشتن حمایت از این قبیل کارهای فرهنگی برای شهرداری سخن بگویند؛ یکی از کاربران فضای مجازی در این باره نوشت: مجموعه شهرداری تبریز در زمان افتتاح موزه، استفاده تبلیغاتی خود را از آن به عنوان اقدامی در راستای تبریز ۲۰۱۸ برد و بعد از آن دیگر وجود یا عدم وجود این موزه برای مدیران شهری مهم نبود.
یکی دیگر از کاربران فضای مجازی نیز نوشت: تاریخ، این اتفاق تلخ (تعطیلی موزه مشاغل) و بی توجهی مدیران شهری به صیانت از میراث تبریز و تبریزیان را فراموش نخواهد کرد.
موزه بازار و مشاغل، تداعی‌کننده تبریزِ قدیم بود
«موزه بازار و مشاغل تبریز» با هدف ترسیم مشاغل قدیمی و احیای سنت‌های تاریخی فرهنگی در کنار بازار تاریخی این شهر در شمال بازار تبریز، حاشیه رودخانه «میدان چایی» در فضایی به وسعت ۲ هزار مترمربع و در ۳طبقه توسط شهرداری منطقه ۸ تبریز احداث شد.
زمان با گذرش بسیار چیزها را تغییر میدهد، شاید یکی از بارزترین تغییرات موجود در زندگی شهری، تغییر شغل ها به تناسب نیازهای جامعه است.
در روزگاری که تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی به این گستردگی وجود نداشت و در این حجم وسایل رفاهی در جامعه موجود نبود، شغل های بسیاری بودند که امروز وجود آن ها آنچنان که باید احساس نمی شود؛ این شغل ها با گذر زمان و با توجه به کمبود تقاضا از بین رفتند و اثری از آن ها در حال حاضر در جامعه وجود ندارد.
اگر امروزه سری به بازار تاریخی تبریز بزنید در آنجا سراها و راسته هایی را خواهید دید که برخلاف نامگذاریشان دیگر هیچ اثری از آن شغل وجود ندارد، مانند راسته مسگران که در حال حاضر جز چند مغازه انگشت شمار در آنجا وجود ندارد.
با این نگاه، شهرداری تبریز با همراهی و با استفاده از کلسیون تاریخی برادران سرابی و مجموعه دوربین های عکاسی محمدعلی جدیدالاسلام که در نوع خود بی نظیر است، موزه مشاغل را در محل یخچال تاریخی صادقیه واقع در بازار تاریخی تبریز بنیان گذاشت.
این طرح در آن زمان با یک تیر ۲ نشان را هدف قرار داد؛ در مرحله اول یک اثر ثبت ملی را از خطر تخریب نجات داد و در گام بعدی ۲ موزه مجزا و ارزشمند را در شهر تبریز بنا کرد؛ در واقع این موزه کوچک شده بازار تبریز بودد.
برای گردشگرانی که قصد بازدید از بازار تاریخی تبریز را که جزو میراث جهانی ثبت شده است، دارند، شاید بازدید از ۲۵ هکتار بازار سرپوشیده که آغاز و پایان آن ناپیدا و نامحدود به نظر می رسد، کار دشواری باشد، اما موزه بازار و مشاغل این فرصت را برای گردشگران فراهم می کرد که از مقیاس کوچک شده بازار تبریز در زمانی اندک دیدار کنند.
همه آثار و اشیای به نمایش گذاشته شده در موزه بازار و مشاغل، مربوط به ۱۲ شغل در ۱۲ حجره بود؛ سردر این موزه به منظور ایجاد فضای سنتی در ورودی ، با الگوبرداری از معماری بازار تاریخی تبریز احداث شده است.
به منظور افزایش جاذبه های موزه بازار و مشاغل و طبیعی جلوه کردن این موزه منحصر بفرد، سیستم صوتی مربوط به مشاغل مختلف در تک تک حجره های این موزه نصب شده‌است؛ به این ترتیب، بازدیدکنندگان با وارد شدن به آن حجره، صدای فعالیت شغل موجود در آن حجره را می شنیدند و نوعی حس نوستالژیک در آنان به وجود می آمد.
در راهرو عمومی این موزه نیز صدای طبیی تردد مردم در داخل بازار تبریز و صدای باربرها شنیده می‌شد.
۲ هزار قطعه تاریخی را چهار سال رایگان در موزه مشاغل به نمایش گذاشتم
مجموعه دار تبریزی که حدود ۲ هزار قطعه از آثار تاریخی خود را در چهار سال اخیر در موزه بازار و مشاغل قدیمی تبریز به نمایش گذاشته بود و موزه در اصل با مجموعه او شکل گرفته بود، به خبرنگار ایرنا گفت: ۶۵ سال پیش با همت جمعی از بزرگان شهر تبریز همچون برادران نخجوانی، کتابخانه ملی تبریز به عنوان یکی از غنی ترین کتابخانه های ایران، با حمایت علی دهقان، استاندار آذربایجان شرقی بنیان گذاشته شد، اما دنباله روی از این سنت و رویه نیک در این سال ها به دلیل بی توجهی مسوولان شهری کار طاقت فرسا و بعضا ناممکن شده است.
رضا سرابی اقدم، افزود: در چهار سال فعالیت موزه مشاغل تبریز، غیر از تشویق خشک و خالی از دوستان و مسوولان، چیزی ندیدم.
وی با بیان اینکه نمی توان برای آثار عرضه شده در موزه مشاغل قیمت گذاشت، اضافه کرد: با این وجود شهرداری حتی قیمت گذاری کارشناسان میراث فرهنگی مبنی بر ۸۰۰ میلیون تومان را نیز قبول نکرد و قیمت شرم آور ۲۰۰ میلیون تومان را پیشنهاد کرد.
وی گفت: به همین دلیل نیز تمام وسایل تاریخی ام را که در چهار سال اخیر به صورت رایگان در موزه مشاغل گذاشته بودم و بخش عمده وقتم را صرف ساماندهی آنجا کرده بودم، امروز جمع آوری کردم و از موزه بیرون نبردم.
در این مدت کسی نگفت حالا که این موزه را تاسیس کرده‌ای، ۵۰ تومان هم من کمک می‌کنم؛ چه از نظر مالی و چه از نظر فکری هیچ کمکی نشد؛ من هم بعد از تحمل مشکلات متعدد و از دست دادن خانه و دارایی‌ام و حتی رفتن به زندان، تصمیم به برچیدن آثارم از موزه گرفتم.
وی با اشاره به اقدامات شهرداری تبریز برای کمک به ایجاد موزه مشاغل، افزود: شهرداری جایی را برای تاسیس این موزه درست کرد و دنباله کار را نگرفت و من به محض برپا شدن موزه با مشکلات مالی مواجه شدم که اگر همان موقع به من کمک می‌کردند، من خانه‌ام را از دست نمی‌دادم.
وی با انتقاد از عدم رسیدگی به این موزه گفت: این موزه با حضور معاون وقت رئیس جمهوری و آقای نجفی، شهردار وقت تبریز افتتاح شد و متاسفانه ما عادت بدی داریم و هر جایی را که افتتاح شد، به حال خودش رها می‌کنیم.
سرابی اقدام اضافه کرد: من بدهکار بودم و هر لحظه امکان از دست دادن آثارم را داشتم و ضمن اینکه کلکسیونم هم در حال خراب شدن و راکد ماندن بود، از این رو مجبور شدم تا آثار را از موزه بیرون ببرم و نگه دارم تا ببینم در آینده چه می‌شود و خدا چه می‌خواهد.
وی با اشاره به نقش اداره کل میراث فرهنگی در تاسیس، ادامه فعالیت و حفظ موزه مشاغل تبریز، یادآوری کرد: میراث فرهنگی هم می‌توانست نقش اهرم فشار را در این خصوص داشته باشد که البته این کار را هم کرد، اما نشد.
این مجموعه دار آثار تاریخی با بیان اینکه انتقاد اصلی در خصوص برچیده شدن موزه مشاغل به شهرداری وارد است، اظهار کرد: در همه جای دنیا حمایت از موزه ها با شهرداری است و در استانبول هم به محض ورود به موزه با نوشته «استانبول بلدیه سی» (شهرداری استانبول) مواجه می‌شوید، بسیاری از خانه‌های تاریخی توسط شهرداری خریداری شده و به موزه تبدیل شده‌اند.
وی ادامه داد: من حاضر به دادن آثار موزه به شهرداری بودم، اما برخورد و قیمت پیشنهادی آنها منصرفم کرد، قیمت پیشنهادی شهرداری برای تملک آثار معادل با هزینه‌ای بود که فقط برای گردآوری آنها صرف کرده‌ام.
سرابی اقدام با بیان اینکه برای گردآوری آثارش بیش از ۴۰ سال زمان صرف کرده است افزود: اکثر آثار مانند دستگاه تلگراف و شیشه‌های داروخانه، ناب و تکرار نشدنی هستند و آثار به قدری زیاد هستند که آنها را کیپ هم و بی هیچ فاصله‌ای چیده‌ام.
وی اضافه کرد: شاید مسئولان شهری و آقای شهردار در پاسخ به این حرف‌های من بگویند که محله «ششگلان» پر از عتیقه است، من هم می‌گویم بروید و یک قلمش را پیدا کنید.
شهرداری انتظار اهدای مجموعه دوربین های عکاسی قدیمی ام را داشت
مجموعه‌دار دوربین‌های عکاسی قدیمی گفت: به دلیل بدعهدی شهرداری در خرید دوربین‌هایم، ناگزیر شدم پس از چهار سال سرگردانی و معطلی، آنها را از موزه مشاغل جمع‌آوری کنم.
محمدعلی جدیدالاسلام روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: افزون بر چهار سال قبل در زمان مدیریت آقای مدبر بر شهرداری منطقه هشت، با عجله به من گفتند که یک طبقه از موزه مشاغل را در اختیار شما می گذاریم تا مجموعه ای از دوربین هایتان را در آنجا بچینید.
وی اظهار کرد: در آن زمان حتی تزیین دییاوارهای موزه مشاغل را با استفاده از تصاویر تبریز قدیم نیز به شهرداری ارایه کردم.
وی اضافه کرد: برای راه اندازی موزه مشاغل ۲۵۰ دوربین دادم که قدیمی ترین آن مربوط به ۱۴۰ سال قبل با بدنه چوبی برای ثبت عکس فوری است و تاریکخانه دارد.
مجموعه دار دوربین های عکاسی قدیمی گفت: بعدا قرار شد اگر شهردار تبریز موافقت کند، دوربین ها را از من خریداری کنند. اما آن قدر امروز و فردا کردند که شهردار منطقه تغییر کرد و آقای تیزپا به مدیریت شهرداری تاریخی منطقه هشت منصوب شد.
وی یادآوری کرد: قبل از آن در زمان مدیریت آقای مدبر اعلام کردم که حاضرم کل دوربین هایم را برای اینکه جای ثابتی داشته باشند، در معرض دید عموم قرار بگیرند و به عنوان بخشی از میراث تصویری تبریز در قالب موزه نگهداری شوند، با قیمت اندک به مجموعه شهرداری واگذار کنم.
وی ادامه داد: در زمان مدیریت آقای تیزپا نیز قرار شد که از بابت مجموعه دوربین های عکاسی من در موزه مشاغل، ماهانه مبلغی به عنوان اجاره بها به من بدهند و من نیز در قبال آن یک نفر راهنمای ویژه این کار در موزه مستقر کنم که من نیز خوشحال شدم که برای یک نفر فرصت شغلی ایجاد می شود و با یک جوان آشنا به انگلیسی نیز صحبت کردم، اما قرارداد مربوط را امضا نکردند و به من هم ندادند.
جدیدالاسلام تشریح کرد: پس از آن آقای پاک نهاد به مدیریت شهرداری منطقه هشت منصوب شد و او اعلام کرد که شما هیچ پرونده ای در ارتباط با دوربین ها در نزد ما ندارید، زیرا رسم بر این است که هر کس از مدیریت شهرداری منطقه می رود، حافظه رایانه خود را پاک می کند و به همین دلیل نیز هیچ گونه بایگانی نمی ماند، من نیز کپی همه اسناد و قراردادهای اولیه قبلی را به او دادم.
در آن زمان جایی را در طبقه همکف موزه مشاغل به صورت مستقل برای چیدن دوربین های عکاسی به من پیشنهاد دادند و در پاسخ به خواسته من مبنی بر اینکه دری برای باز بودن موزه بعد از ساعات اداری گشوده شود، این کار انجام شد. اما در مجاورت یک ترانس برق بود و به کوچه ای باز می شد، ضمن اینکه باز کردن همین در نیز موجب اختلاف بین شهرداری منطقه و حراست شهرداری تبریز شد؛ به همین دلیل من نیز دوربین ها را در ویترین های شیشه ای نچیدم و در اتاقکی در داخل موزه مشاغل که به من داده بودند، داخل کارتن ها باقی گذاشتم.
وی افزود: این بار که آقای مدبر برای بار دوم به مدیریت شهرداری تاریخی منطقه هشت برگزیده شد، در یکی از دیدارهایمان در پاسخ به سوالش که مجموعه را به چند می فروشی، گفتم که ۵۰۰ میلیون تومان و وقتی او گفت که قبلاً ۱۰۰ میلیون تومان قیمت گذاشته بودِی، پاسخ دادم که اکنون همه چیز چند برابر شده است.
مجموعه دار دوربین های عکاسی اضافه کرد: یکی دو هفته بعد از شهرداری منطقه هشت با من تماس گرفتند و اعلام کردند که آقای شهردار می گوید دوربین ها را فهرست کن تا موافقت شهرداری تبریز را برای خرید آنها جلب کنیم و من نیز ۲ روز تمام برای این کار وقت گذاشتم، اما در نهایت آقای مدبر به من گفت که فعلا قصدی برای خرید دوربین ها نیست و دست ما بسته است.
وی ادامه داد: شهرداری انتظار دارد من این دوربین ها را با حقوق بازنشستگی ام در طول سال ها تهیه کرده ام، به رایگان در اختیار آنها قرار دهم و اهدا کنم؛ من در طول این سال ها یک سفر درست و حسابی نرفته ام و هر چه دستم آمده، صرف خرید دوربین قدیمی از اقصی نقاط کشور کرده ام تا شاید موزه ای تخصصی در شهرم ایجاد کنم.
وی اظهار کرد: من با وجود اینکه نخستین مجوز ایجاد موزه خصوصی استان را نیز در دست دارم، اما در این مدت هیچ نهادی حاضر نشد یک گام عملی برای راه اندازی موزه با یکهزار دوربین قدیمی در اختیارم، بردارد. در این سال ها همه مرا دست به سر کردند. حتی در دوره ای قول دادند که موزه عکاسی تبریز در خانه تاریخی مجتهدی ها ایجاد شود که بازهم سرابی بیش نبود.
جدیدالاسلام گفت: من از اوایل دهه ۱۳۸۰ تاکنون پیگیر راه اندازی موزه عکاسی در تبریز بوده ام که پس از گذشت نزدیک به ۲ دهه همچنان دستم خالی است؛ البته این درد همه مجموعه داران خصوصی آذربایجان شرقی است، در حالی که می توان در ساختمانی همه آنها را با داشته های میراثی ارزشمندشان جای داد.
وی افزود: من باز هم حدود ۲۰ روز منتظر ماندم و در نهایت به طور شفاف اعلام کردند که امکان خرید ندارند. در نهایت سه روز قبل یک نیسان ویژه حمل خاک با سه نفر کارگر در اختیارم گذاشتند و من نیز همه دوربین ها را جمع کردم و به آتلیه خود آوردم و در ویترین های خودم چیدم.
وی با اشاره به اینکه صیانت از داشته های میراث برای مسوولان شهری در تبریز اولویت نخست نیست، گفت: حالا هم ممکن است عده ای از همشهریان عزیز فکر کنند که من دوربین هایم را برچیدم، اما واقعیت این است که در چهار سال گذشته شهرداری من را بازی داده و اسناد همه آنها نیز نزد من موجود است.
مجموعه دار دوربین عکاسی گفت: البته در اصل بحث مالی مطرح نیست، بلکه بیشتر سردرگمی و سرگردانی ها باعث می شود که انسان قید همه چیز را بزند و از فکر برداشتن گامی برای هویت سازی و صیانت از میراث شهرش صرف نظر کند و الا من در زمان شهرداری آقای نوین ۱۲۳ عدد دوربین قدیمی را فقط به احترام اینکه شهردار گفت اینها مال این شهر و مردم آن هستند، در قبال ۱۵ میلیون تومان، به موزه عمارت شهرداری دادم، در حالی که آن دوربین ها در آن زمان حداقل ۱۰۰ میلیون تومان می ارزید.
وی افزود: در آن مجموعه نیز دوربین های بسیاری خوبی وجود دارد، به عنوان نمونه یک فقره از نخستین دستگاه های فتوکپی، موسوم به «فتوکپی تر» در آنجا موجود است. هر چند که امروزه از آن تعداد دوربین تنها حدود ۲۳ مورد در موزه عمارت شهرداری به نمایش گذاشته شده و معلوم نیست بقیه در کجاست. من آنها را به شرط نمایش برای عموم به شهرداری داده بودم. اگر قرار است ۱۰۰ عدد دوربین دیگر در انبار بماند، حاضرم هزینه دریافتی از شهرداری را به قیمت دلار روز پرداخت کنم و دوربین هایم را پس بگیرم.
شهرداری تبریز اقلام موزه مشاغل را با قیمت کارشناسی می‌خرد
شهردار منطقه ۸ فرهنگی - تاریخی تبریز نیز که موزه بازار و مشاغل در محدوده اختیارات اوست، درباره وضعیت پیش آمده برای این موزه اعلام کرد: این نهاد اقلام و تجهیزات موزه مشاغل را تنها با قیمت رسمی کارشناسی دادگستری می‌خرد.
علی مدبر با اشاره به عدم تجویز آیین‌نامه‌های مالی شهرداری برای خرید این اقلام، افزود: مدیریت شهری تبریز مطابق با آیین‌نامه‌های مالی خود قادر به خرید این اقلام نیست و حتی اگر امکان این خرید وجود داشته باشد، باید با مصوبه شورای شهر و بر اساس ارزیابی‌های کارشناسان رسمی دادگستری صورت بگیرد.
وی از عزم جدی مدیریت شهری برای حفظ موزه مشاغل خبر داد و اظهار داشت: شهرداری تبریز مصمم به حفظ موزه مشاغل است و در این راستا با مجموعه‌داران خصوصی شهر رایزنی صورت گرفته که آنها نیز حاضر شده‌اند بی هیچ چشم‌داشتی مجموعه خود را در اختیار موزه مشاغل قرار دهند که در همین ارتباط آقای سرابی‌اقدم نیز می‌تواند همچنان به عنوان مجموعه‌دار اقدام به عرضه اقلام خود در این موزه نماید.
مدبربا بیان اینکه مدیریت شهری تبریز نیز در راستای حمایت از هنرمندان و تاریخ شهر و مجموعه‌داران خصوصی، امکاناتی به صورت رایگان در اختیار این افراد قرار داده است، ادامه داد: پیشتر مجموعه دار فوق در خیابان راسته کوچه و در مکانی نامناسب و انبارگونه اقدام به عرضه کلکسیون خود کرده بود که شهرداری تبریز این مکان فعلی و یخچال تاریخی له‌له‌بئیگی را در اختیار ایشان قرار داد و حتی زمینه بلیط‌فروشی در این مکان را نیز فراهم کرد تا به محلی برای کسب درآمد وی تبدیل شود.
وی واگذاری تعداد ۹ باب مغازه رایگان به مجموعه‌دار موزه مشاغل را مورد اشاره قرار داد و اضافه کرد: این مغازه ها به صورت رایگان در اختیار وی قرار گرفت تا کلکسیون شخصی خود را در این مغازه‌ها عرضه کند.
مدبر مدعی شد: تلاش این مجموعه‌دار این است که اقلام را به شهرداری بفروشد که ما نمی‌توانیم خارج از قیمت کارشناس رسمی دادگستری آنها را خریداری کنیم.
موزه بازار و مشاغل از تیپ موزه های مشارکتی است
در همین حال مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز در واکنش به برچیده شدن موزه بازار و مشاغل تبریز گفت: موزه مشاغل، موزه مشارکتی بین بخش خصوصی و شهرداری بوده و حتی محل موزه نیز توسط شهرداری تعیین شده است.
احمد حمزه زاده افزود: اداره کلمیراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی تنها آماده سازی موزه و پیگیری برای صدور مجوز را عهده‌دار بود.
وی ادامه داد: بحث تملک اشیای موزه نیز توسط شهرداری مطرح شده که بهتر است جزییات را از خود شهرداری مطلع شوید؛ پرونده این مجموعه برای صدور مجوز موزه‌داری آماده است.