دکتر محمد کلامی، روز سه شنبه در گفت و گو با ایرنا در پاسخ به این سووال که برخی سیاستمداران کرونا را بزرگترین بحران جامعه خود در دهه های اخیر دانسته اند، آیا کرونا در حوزه اقتصاد پدیده ای بحران زا تلقی می شود که دردسرهای فراوان و عظیمی ایجاد کرده باشد، می افزاید: آمارها نشان می دهد که بله کرونا در حوزه اقتصاد پدیده ای بحران زا بوده و دردسرهای فراوانی ایجاد خواهد کرد از جمله در بازار نفت به خاطر اینکه کشورهای درگیر کرونا مانند چین و آمریکا تقاضای خود را به علت کاهش تولید خود کاهش داده اند بنابراین قیمت نفت ایران به کمتر از ۱۵ دلار کاهش پیدا می کند.
وی اظهار می کند: از طرفی کلی هزینه صرف مبارزه با کرونا می شود، کیت های تشخیص این بیماری از ۳۵۰ هزار تومان تا ۸۰۰ هزار تومان می رسد، خرید آن ها کلی هزینه تحمیل حاکمیت می کند و پولی که می توانست صرف هزینه های عمرانی و تولید شود باید به مبارزه با کرونا تخصیص یابد و تعداد زیادی افراد در اثر تعطیلی مشاغل بیکار شده و برای حاکمیت مشکل ساز شده اند.
تحلیلگر مسایل اقتصادی و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز می گوید: وجهه غالب کرونا اثرات منفی آن بر اقتصاد بوده و در تولید، صادرات و تامین مواد اولیه برای تولید تاثیر منفی می گذارد و در کنار اثرات منفی آن اثرات مثبتی نیز دارد و نباید آن را فقط سیاه دید زیرا این بیماری به ما یادآوری کرد که می توان در سبک های تولید و مدیریت اقتصادی برخی تغییراتی ایجاد کرد و برخی رویه ها که سال ها بر آن تاکید داشتیم و چه بسا هزینه زا نیز بودند می توانند با شیوه های جدید به صورت الکترونیکی و دورکاری و شیوه های جدید انجام شود.
کلامی، در پاسخ به اینکه شما کدام موارد از تغییرات کرونا را پایدار می دانید؟ ادامه می دهد: مطمئنا اقتصاد و فرهنگ ما با شرایط قبل و بعد از کرونا دچار تغییرات اساسی خواهد شد یعنی تا مدت ها من و شما به عنوان یک شهروند از حضور در برخی مجامع خواهیم ترسید مثلا به این زودی به استخر نمی رویم به این راحتی در هتل با آرامش نمی نشینیم یعنی برخی تاثیرات آن تا مدت ها در جامعه خواهد ماند و خودش را حفظ خواهد کرد و مطمئنا در اقتصاد نیز برخی بخش ها وجود دارد که تغییرات کرونایی در آن ها چه مثبت چه منفی اثر خواهد گذاشت.
وی یادآوری می کند: در شرایط کرونایی برخی تجربه های مثبت به دست آوردیم مثلا برخی کارها را می شود با دورکاری انجام داد یا برخی کارها را با توجه به فناوری انجام داد مانند برگزاری کلاس های آموزشگاه های مختلف مانند زبان از طریق اسکایپ.
تحلیلگر و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز می‌گوید: کرونا در بعضی مشاغل اثرات مثبت خواهد گذاشت مانند راه اندازی فروشگاه ها و آموزش های مجازی و دورکاری که در کشور ما می تواند به رویه تبدیل شود.
کلامی، می افزاید: اثرات منفی کرونا در برخی مشاغل ماندگار خواهد شد چراکه اگر امروز اعلام شود که کرونا تمام شده این مشاغل تا مدت ها به رونق اولیه بازنخواهند گشت مثلا هتلداری، فعالیت سالن های ورزشی و استخر که زمان خواهد برد تا مردم دوباره به اعتماد اولیه دست یابند.
وی در پاسخ به این سووال که با فرض طولانی تر شدن کرونا، شما چه پیشنهاداتی در حوزه اقتصاد، برای زیست در شرایط کرونا دارد؟ اظهار می کند: در این زمینه باید به چند نکته توجه کرد اولا در شرایط کرونا باید بین بهداشت و اقتصاد حد واسط منطقی انتخاب کرد یعنی به خاطر رعایت بهداشت نباید کل واحدهای تولیدی را تعطیل کرد و وقتی در جامعه مشکلات بهداشتی به وجود می آید قرار نیست کلیت جامعه را تعطیل کرد بلکه باید با اتخاذ روش های جدید و هوشمند هم مسایل بهداشتی را رعایت کرد و هم به اقتصاد اجازه فعالیت داد.
تحلیلگر و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز می‌گوید: در اسفند سال گذشته جامعه دچار یک بحران روحی روانی شد و حتی در خانه ها چه بسا وسواس گرفتاری به کرونا باعث شد تا فعالیت های عادی خانوادگی دچار اختلال شود ولی اکنون بیماری در همان سطح و یا بیشتر وجود دارد اما مردم فعالیت های اقتصادی خود را انجام می دهند و جامعه از استرس و ترس درون خانگی فاصله گرفته است.
کلامی، ادامه می دهد: من معتقدم اولا باید حد مرز بین رعایت بهداشت و فعالیت های اقتصادی به درستی تبیین شود و هم بهداشت جامعه و هم اقتصاد آن در نظر گرفته شود دوم اینکه باید حاکمیت و برنامه ریزان اقتصادی از این فرصت استفاده کرده و مشاغل را به سمت سازگاری با شرایط مدرن و جدید پیش ببرند.
وی یادآوری می کند: اینکه چقدر می توانیم کارمندانی را که بصورت مستقیم با ارباب رجوع ارتباط ندارند را به دورکاری تبدیل کنیم یا اینکه ببینیم چند درصد از آموزش مدارس را می توانیم به سمت روش های الکترونیکی ببریم و یا اینکه چگونه می توانیم از فروشگاه های الکترونیکی و مجازی خرید کنیم یعنی شیوه های جدید زیست مسالمت آمیز با کرونا را بکار بگیریم تا فعالیت های اقتصادی نیز متاثر از آن نشود.
تحلیلگر و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز می‌گوید: در حوزه گردشگری نیز که دچار مشکل شده است می توانیم گردشگری درون استانی را تبلیغ کنیم و بجای اینکه مثلا به اصفهان برویم و در هتل بمانیم و وقت خود را در بیرن بگذرانیم، دولت می تواند با فراهم کردن شرایطی به صورت نظارت شده و کنترل شده امکان دیدن موزه های تبریز را فراهم کند یا به پارک های این شهر رفته و از جاهای دیدنی دیدن کنیم و با رعایت فاصله گذاری اجتماعی سفرهای یک روزه درون شهری را تبلیغ کند تا در زمینه گردشگری نیز دچار مشکل نشویم.
کلامی، در پاسخ به این سووال که آیا ایران پس از کرونا، از نظر اقتصادی، متفاوت از ایران پیش از کرونا خواهد بود، می افزاید: مطمئنا نه تنها در بخش اقتصاد، ایران بعد از کرونا در زمینه فرهنگی و مراودات اجتماعی نیز متفاوت خواهد بود مثلا آن طور که قبلا با هم دست می دادیم و مصافحه می کردیم مثل قبل نخواهد شد و میزان رفت و آمدهای اجتماعی به سطح و نوع دیگری تغییر خواهد یافت.
وی اظهار می کند: زنگی در اقتصاد زده شد و نشان داد که شیوه های موجود اقتصادی می تواند با یک ویروس کوچک دچار تهدید شود و اگر با همین روش پیش برویم این ویروس می تواند کلیت اقتصاد یک کشور حتی کشورهای قدرتمندی مثل آمریکا را دچار تزلزل کند بنابراین برنامه ریزان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به سمتی خواهند رفت که درس هایی که از کرونا در عرصه اقتصاد، اجتماع و فرهنگ گرفته اند را در کارکردها و شیوه ها اعمال کنند.
تحلیلگر و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز می‌گوید: به اعتقاد من ذهنیت ایجاد شده از کرونا تا مدت ها در جامعه ایران خواهد ماند و چون بازار و اقتصاد متاثر از خواسته های انسانی است حتما در اقتصاد نیز تغییراتی ایجاد خواهد شد.
کلامی، در پاسخ به این سووال که آیا جهان پس از کرونا، از نظر اقتصادی، متفاوت از جهان پیش از کرونا خواهد بود، ادامه می دهد: مطمئنا دنیا به دنبال شیوه های جدیدی خواهد رفت که اگر در آینده دوباره یک بیماری یا مشکلی مانند این به وجود بیاید بتواند چنین دچار شوک نشود و اقتصاد دنیا به سمت تعطیلی یا نیمه تعطیلی نرود و بیکاری های کلان بوجود نیاید و مشکلات اجتماعی پیش نیاید.
وی یادآوری می کند: در پی شیوع کرونا در برخی کشورها دعوا بر سر نان و غذا در صف ها بوجود آمد، فروشگاه های ایتالیا و آلمان در یک روز خالی شد، مرز کشورها بسته شد و صادرات و واردات دچار مشکل شد این موارد تجربیات و درس هایی است که دنیا از آن عبرت گرفته و در برنامه های بعدی آن ها را در نظر خواهد گرفت.
تحلیلگر و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در پاسخ به این سووال که همه گیری کرونا چه تغییرات اقتصادی در سطح ملی ایجاد کرده است، می گوید: فعالیت های اقتصادی متاثر از تعاملات اجتماعی ماست یعنی فضای بازار و کسب و کار متشکل از انسان ها و تعاملات آنها با همدیگر است و در نتیجه وقتی کارکردهای اجتماعی جامعه محدود می شود مطمئنا تاثیر خود را در ساختارهای اقتصادی خواهد گذاشت، مثلا وقتی برای حفظ بهداشت فعالیت های بازار نیمه تعطیل یا تعطیل می شود یا وقتی که مردم برای ترددهای اجتماعی برای خود محدودیت هایی وضع می کنند مطمئنا رونق و تقاضای بازار کاهش می یابد و این کار روی میزان فروش واحدهای تولیدی و خدماتی تاثیر خود را نشان خواهد گذاشت و در کلیت تمام اقتصاد متاثر از محدودیت های اجتماعی می شود.
کلامی، می افزاید: برخی مراکز و بخش های اقتصادی وجود دارد که لازمه فعال بودن آن ها تجمعات انسانی است مثلا هتل ها، استادیوم های ورزشی، استخرها و مجالس مذهبی که لازمه پویایی آن ها تجمعات انسانی است.
وی اظهار می کند: وقتی تجمعات مردمی محدود می شود چه بوسیله حاکمیت چه برای رعایت بهداشت از طریق افراد، مطمئنا روی کسب و کار و رونق این بخش ها تاثیر خواهد گذاشت مثلا میزان گردش مالی صنعت هتلداری ما به سمت صفر حرکت کرده است یا تمام فعالیت های ورزشی مانند فوتبال که نیاز به استادیوم و تجمعات مردمی دارد یا اجرای کنسرت ها به صفر رسیده است.
تحلیلگر مسایل اقتصادی و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز می گوید: بحث های بعدی که اقتصاد را متاثر می کند مربوط به ارتباطات بین المللی است واحدهای تولیدی هم در تامین مواد اولیه نیازمند واردات هستند و هم در صادرات کالاهای تولید شده نیازمند ورود به بازارهای جهانی هستند وقتی که محدودیت های مرزی و گمرکی وضع می شود هم تامین مواد اولیه یعنی چرخه تولید دچار مشکل می شود و هم بازاریابی برای صادرات دچار مشکل می شود.
کلامی، ادامه می دهد: کرونا هم به خاطر محدودیت فعالیت ها و حضور اجتماعی و هم بخاطر محدودیت های مرزی و بین المللی اقتصاد را متاثر کرده است و از طرفی در شرایط کرونایی درآمد بیش از ۷۰ درصد مشاغل تحت تاثیر کرونا کم شده و تقاضای آن ها از بازار کاهش یافته و به حدممکن رسیده بنابراین دوباره تقاضا در بازار با کاهش دیگری مواجه شده و وضعیت اقتصادی در کل به سمت انقباض تقاضا و کاهش تولید سوق یافته است.
وی یادآوری می کند: بحث های بعدی که اقتصاد را متاثر می کند مربوط به ارتباطات بین المللی است واحدهای تولیدی هم در تامین مواد اولیه نیازمند واردات هستند و هم در صادرات کالاهای تولید شده نیازمند ورود به بازارهای جهانی هستند وقتی که محدودیت های مرزی و گمرکی وضع می شود هم تامین مواد اولیه یعنی چرخه تولید دچار مشکل می شود و هم بازاریابی برای صادرات دچار مشکل می شود.
تحلیلگر و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز می گوید: کرونا هم به خاطر محدودیت فعالیت ها و حضور اجتماعی و هم بخاطر محدودیت های مرزی و بین المللی اقتصاد را متاثر کرده است و از طرفی در شرایط کرونایی درآمد بیش از ۷۰ درصد مشاغل تحت تاثیر کرونا کم شده و تقاضای آن ها از بازار کاهش یافته و به حدممکن رسیده بنابراین دوباره تقاضا در بازار با کاهش دیگری مواجه شده و وضعیت اقتصادی در کل به سمت انقباض تقاضا و کاهش تولید سوق یافته است.
کلامی، در پاسخ به این سووال که همه گیری کرونا چه تغییرات اقتصادی در سطح استان ایجاد کرده است، اضافه می کند: به اعتقاد کارشناسان ۷۰ درصد مشاغل و اقتصاد متاثر از شرایط کرونایی شده است و با توجه به اینکه استان آذربایجان شرقی از قطب های گردشگری، صنعت و بازار کشور است تاثیر منفی زیادی گذاشته ولی شاید در برخی استان ها که تنها قطب کشاورزی هستند تاثیر منفی زیادی نگذاشته باشد.
وی اظهار می کند: کرونا در استان هایی که قطب گردشگری، کشاورزی و صنعتی هستند قاعدتا تاثیر منفی زیادی خواهد گذاشت که یکی از این استان ها آذربایجان شرقی است.
تحلیلگر و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در پاسخ به این سووال که شما چه تمهیداتی برای زیست بهتر در ایران پس از کرونا پیشنهاد می کنید؟ می گوید: برای زیست بهتر برخی رفتارها چندین سال بود که برای ما تبدیل به عادت شده بود و لازم بود تلنگری در مورد آن ها زده شود تا در مورد آن ها فکر کنیم چراکه انسان تا نقد نشود و مشکلی بوجود نیاید رفتار خود را تغییر نمی دهد چراکه رفتار وقتی زیاد تکرار شود به عادت تبدیل می شود و در نتیجه انسان خوبی و بدی عادت را نخواهد دید و اتوماتیک وار آن را انجام می دهد.
کلامی، می افزاید: مثلا ما ایرانیان وقت زیادی در بازار تلف و تجمعات بالایی در بازار ایجاد می کنیم به طوری که تا یک ماه مانده به عید نوروز و تا چند روز بعد از عید بازار خیلی شلوغ می شود در حالی که می توان به راحتی به صورت الکترونیکی و مجازی خریدهای خود را انجام داد.
وی یادآوری می کند: در ادارات شیوه هایی تکرار شده که ۵۰ تا ۱۰۰ سال تغییری در آن ها ایجاد نشده و در ادارات گردش کاغذ حرف اول را می زند در حالی که کرونا نشان داد که بدون کاغذ نیز می توان کارها را پیش برد.
تحلیلگر مسایل اقتصادی و استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز می گوید: باید برنامه ریزان فرهنگی و اجتماعی برخی مسایل جامعه را که با فرهنگ دینی و ایرانی سازگار است در کنار رعایت مسایل بهداشتی و اجتماعی تبلیغ و الگوسازی کنند و مبلغان باید از کرونا درس گرفته و برای آینده رفتارهای جدیدی را به جامعه معرفی کنند تا جامعه در صورت مواجهه با چنین مشکلاتی دچار تهدید نشود.
کلامی، ادامه می دهد: با توجه به اینکه حدود ۷ هزار نفر در ایران به علت کرونا فوت کرده اند اگر رفتارها و مراودات اجتماعی را بلد بودیم و رعایت می کردیم میزان مرگ و میر تا این حد نمی رسید.