نوغان، باغ‌های توت، کرم ابریشم، پیله و بعد ناگهان چرخ نخ‌ریسی سنتی، فرایندی است که از سال ها پیش مردمان منطقه مرزی جرگلان را از ابتدای اردیبهشت تا اواخر تابستان درگیر خود می کرد، اگرچه نخ ریسی سنتی مدت ها است که به خاطره ها پیوسته، ولی با واردات بی رویه نخ های ابریشم از کشورهای دیگر و اشباع شدن بازار ابریشم، بدون شک در آینده تنها تصویری محو از مناظر زیبای توتستان ها در یادها خواهد ماند.
نوغان داری یکی از صنعت های رایج در این شهرستان مرزی و به گفته اهالی آن تنها دلخوشی بیش از هزار خانوار جرگلانی برای کسب درآمد و عاملی برای رفع محرومیت از این منطقه کم برخوردار است که با کسب رتبه اول کشوری در کیفیت و میزان بهره وری پیله ابریشم، توانمندی خود را در این صنعت آبا و اجدادی به اثبات رسانده است.
در گذشته پیله های ابریشم با دستان توانمند زنان این منطقه رشته و از آن در بافت فرش های منحصر به فرد با رنگهایی زیبا استفاده می شد ولی هم اکنون فرایند تولید ابریشم با خام فروشی پایان می گیرد به گونه ای که اندک شمار بانوان هنرمند ترکمن، برای خلق آثار زیبای خود، نخ های ابریشم را از استان های همجوار همچون خراسان رضوی تامین می کنند.
قیمت فروش پیله با سختی های تولید همخوانی ندارد
یکی از نوغانداران فعال در منطقه ترکمن نشین جرگلان با بیان اینکه نوغانداری شغلی فصلی و سخت است، می گوید: این شغل سختی‌ها و مرارت های فراوانی دارد و متاسفانه امسال قیمت پیله بسیار پایین آمده است که در چنین شرایطی درآمد فعالان این بخش به جیب دلالان می رود.
اوغل بایرام محمدی می افزاید: در واقع امسال هزینه های نگهداری و پرورش کرم ابریشم خیلی بالا رفته است، حال آنکه متاسفانه پیله را حتی با قیمت پارسال هم نمی توان فروخت.
وی تصریح می کند: پارسال تا حدودی وضعیت قیمت ها خوب بود و برخی نوغانداران پیله تر را هر کیلوگرم تا ۸۵۰ هزار ریال می فروختند ولی امسال شاید نتوانند پیله تولیدی خود را با قیمت ۷۵۰ هزار ریال هم بفروشند.
محمدی اضافه می‌کند: بعید نیست با این وضعیت قیمت و بازار پیله ها، بزودی شاهد کمرنگ شدن این حرفه و عدم رغبت جوانان به این شغل آبا و اجدادی خود باشیم.
محمود حمیدیان، دیگر نوغاندار این منطقه با بیان اینکه نوغانداران با توجه به وضعیت مالی ضعیف خود نیازمند پول نقد هستند و بر این اساس پیله تولیدی خود را خام می فروشند، می گوید: وضعیت فروش پیله ها به گونه ای است که بر خلاف پارسال برخی از آنها هر کیلوگرم پیله تر را حتی با بهای ۶۰۰ هزار ریال هم به دلال ها فروخته اند.
دیگر نوغاندار منطقه ترکمن نشین جرگلان نیز اضافه می کند: نوغانداری و تولید پیله ابریشم به تازگی با توسعه توتستان ها جان گرفته بود ولی اگر وضعیت قیمت ها این گونه باشد، مطمئن هستیم تا ۲ سال آینده چیزی به عنوان پرورش پیله ابریشم در این منطقه مرزی وجود نخواهد داشت.
رسول فروزش با بیان اینکه نوغانداران مجبور به خام فروشی پیله های ابریشم هستند، خاطرنشان می کند: اگرچه در این منطقه استفاده از ابریشم رونق خاصی دارد ولی به دلیل عدم وجود دستگاه های نخ ریسی و پیله خشک کنی، پیله های ابریشم به صورت تر به دلالان فروخته می شود ولی دوباره مجبور هستیم، نخ های ابریشمی را برای تولید فرش های دستباف از استان های همجوار وارد کنیم.
واردات بی رویه نخ ابریشم، بلای جان نوغانداران
بخشدار جرگلان با بیان اینکه واردات بی رویه ابریشم به تولید پیله تر و در نهایت تولید ابریشم در این شهرستان مرزی آسیب های زیادی وارد می کند، می گوید: اگرچه سال گذشته قیمت هر کیلوگرم پیله تر ۳۰۰ هزار ریال بود ولی با ایجاد فضای رقابتی بین برخی از تاجران تا ۸۵۰ هزار ریال نیز فروش رفت ولی امسال به دلیل اشباع شدن بازار ابریشم، پیله های تر به قیمت پارسال هم به فروش نخواهد رسید.
پولاد نجاهی می افزاید: با وجود اینکه هزینه های تولید و نگهداری از کرم ابریشم بالا رفته است، ولی برخی از تجار ابریشم از مناطق کاشان و رشت، که هر ساله پیله های این منطقه را با قیمت خوبی خریداری می کردند، دلیل این کاهش قیمت ها را اشباع شدن بازار این محصول با واردات بی رویه نخ های ابریشمی از چین و دیگر کشورها عنوان می کنند.
اقدامات حمایتی دولت مطلوب بوده است
نجاهی با بیان اینکه اقدامات بسیار خوبی از سوی دولت برای توسعه نوغانداری در جهت محرومیت زدایی از این شهرستان مرزی انجام شده است، اضافه می کند: یک کارگاه پیله خشک کنی و ۲۸ هکتار توتستان در روستای کلاته بهار برای ایجاد اشتغال و تکمیل زنجیره تولید در این شهرستان ایجاد شده است ولی متاسفانه تاکنون استقبال خوبی از کارگاه پیله خشک کنی صورت نگرفته است.
بخشدار جرگلان می افزاید: از آنجا که این منطقه محروم و کم برخوردار است، نوغانداران خواهان آن هستند که سریعا حاصل دسترنج خود را به نقدینه تبدیل کنند زیرا به اعتقاد آنها خشک کردن پیله ها به لحاظ سودآوری چندان تفاوتی با فروش پیله های تر ندارد.
نجاهی با اشاره به اینکه هم اکنون ۸۰ درصد پیله های کرم ابریشم این منطقه آماده فروش است، تصریح می کند: در حقیقت خشک کردن پیله ها برای کشاورزان هزینه هایی دارد و معمولا نوغاندارانی، حاصل دسترنج خود را به کارگاه های پیله خشک کنی تحویل می دهند که فعلا نیازی به پول نقد نداشته باشند ولی با وضعیت پیش آمده، عمده فعالان این بخش می خواهند به هر قیمتی شده پیله های خود را سریع بفروشند.
وی با بیان اینکه این شهرستان مرزی به لحاظ بهره وری و کیفیت تولید پیله ابریشم رتبه نخست کشور را دارد، خاطرنشان می کند: اگر این کاهش قیمت ها ادامه داشته باشد، بدون شک در کمتر از ۲ سال شاهد بی رغبتی اهالی برای پرورش کرم ابریشم خواهیم بود و این صنعت نیز علیرغم اقدامات توسعه ای و هزینه های صورت گرفته به فراموشی سپرده می شود.
درخواست ۱۲۵ میلیارد ریال اعتبار برای نوغانداری خراسان شمالی
مدیر امور طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز می گوید: ۱۲۵ میلیارد ریال برای ساخت تلنبار و خرید دستگاه ابریشم‌کشی، به سازمان مدیریت و برنامه ریزی درخواست شده است که امید می‌رود اختصاص یابد.
علیرضا صادق می افزاید: تامین ۴۰ دستگاه ابریشم کشی و ساخت ۵۰۰ تلنبار برای توسعه نوغانداری در دست پیگیری است که برای تحقق این درخواست، ۱۲۵ میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است.
وی با اشاره به اینکه از محل منابع سفر رهبر انقلاب به استان، ۱۱۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون ریال برای توسعه صنعت نوغانداری اختصاص یافته است، اظهار می دارد: نیمی از این اعتبار به معاونت بهبود تولیدات دامی و نیم دیگر به معاونت بهبود تولیدات گیاهی اختصاص یافت و با این اعتبار ساخت فضای اداری، اتاق تفریخ، سالن های پرورش و سایر فضاها به مساحت ۶۵۳ مترمربع ایجاد شد.
مدیر امور طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه تلاش داریم تا پیله تر نوغانداران استان به صورت توافقی خریداری شود می گوید: نرخ خرید پیله تر به صورت توافقی به ازای هر کیلوگرم، ۶۵۰ تا ۷۵۰ هزار ریال است.
صادق با اشاره به خرید پیله تر از نوغانداران می افزاید: خرید تضمینی پیله تر در دستور کار است اما نرخ اعلام شده برای خرید تضمینی، پایین است از این رو نوغانداران تمایلی به عرضه آن به این روش ندارند.
وی یادآور می شود: نرخ خرید تضمینی پیله تر به ازای هر کیلوگرم، ۳۳۰ هزار ریال است، این در حالی است که قیمت این محصول در بازار بسیار بیشتر از این رقم است.
شهرستان مرزی راز و جرگلان با دارا بودن ۷۰ هزار نفر جمعیت در ۱۲۰ کیلومتری مرکز خراسان شمالی قرار دارد.
بیش از ۷ هزار خانوار ترکمن اهل سنت در بخش جرگلان که یکی از بخش های سه گانه این شهرستان است، سکونت دارند.
هزار خانوار در این بخش به نوغانداری می پردازند و چهار هزار خانوار جرگلانی نیز بافنده قالی و قالیچه های ترکمنی و ابریشمی هستند.