وزارت جهاد کشاورزی دولت تدبیر و امید در سال ۹۴ با اجرای طرح نظام نوین ترویج کشاورزی پهنه بندی عرصه های کشاورزی را به عنوان مهمترین ماموریت و وظیفه مراکز خدمات کشاورزی تعریف و ابلاغ کرده است.
کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی دولت یازدهم ترویج کشاورزی را به عنوان پل استوار بین تحقیقات و اجرا توصیف کردند و گفتند گه نتایج تحقیقات کشاورزی باید در مزارع به کار گرفته شود و این امر فقط با همکاری کارشناسان مختلف بخش کشاورزی مستقر در مراکز خدمات کشاورزی بر اساس پهنه بندی عرصه های کشاورزی میسر است.
با توجه به بکارگیری متخصصان کشاورزی در مراکز جهاد کشاورزی ، عملکرد مراکز خدمات در ترویج و آموزش به مراتب مهم تر شده است و همسو با این رویکرد طی سه سال اخیردر کنار اجرای طرح پهنه بندی عرصه های کشاورزی ،کارشناسان کشاورزی در رشته های مختلف نیز جذب مراکز خدمات کشاورزی شدند.
یکی از نکته های قابل توجه در اهمیت فعالیت مراکز خدمات کشاورزی تعهد ۱۰ ساله کارشناسان در انجام خدمت در این مراکز و حضور در مزارع در کنار کشاورزان است و این امر سبب شد تا امروز انتقال دانش و مسایل فنی کشاورزی در مزرعه نمود بارزتری پیدا کند.
مهمترین اهداف اجرای طرح نظام نوین ترویج کشاورزی با پر رنگ کردن نقش مراکز خدمات کشاورزی کم کردن فاصله و یا شکاف تولید بین تولید و تولید مطلوب است چراکه طبق گزارش های رسمی جهاد کشاورزی مازندران هم اکنون در بخش زراعت فاصله بین تولید اصولی و تولید کنونی حدود سه برابر و در بخش باغی حدود چهار برابر است و علت این فاصله عدم انتقال درست دانش و آگاهی به کشاورزان ارزیابی شده است.
در طرح نظام نوین ترویج کشاورزی با هدف خدمات رسانی به بهره برداران و تولید کنندگان شبکه مدیریت دانش طبق پهنه بندی عرصه های تولیدی مورد توجه قرار گرفت به طوری که هر یک از کارشناسان کشاورزی مستقر در مراکز خدمات کشاورزی می بایست در حوزه ماموریت علاوه بر شناسایی مشکلات فنی کشاورزی باید نتایج تحقیقات کشاورزی را درمزارع عملیاتی کنند.
یکی از محورهای مهم برای توسعه کشاورزی در کنار سرمایه گذاری ها و توجه به زیر ساخت های دانش فنی و مهندسی کشاورزی با استفاده از نتایج موسسه و مراکز تحقیقاتی کشاورزی است که منجر به گسترش افزایش تولید و بهره وری در محصولات کشاورزی می شود. این مقوله مهم در سال های اخیر مورد توجه بهره برداران قرار گرفت به طوری که شاهد کم شدن فاصله تولیدات محصولات کشاورزی بین کشاورزان پیشرو و نمونه و میانگین تولید هستیم.
امروزه کشاورزان در مراحل مختلف کشاورزی زراعی و باغی در چگونگی شخم و شیار ، آبیاری ، زمان و نحوه مبارزه شیمیایی و یا بیولوژیکی با آفات و غیره ... از نظرات کارشناسان مراکز خدمات کشاورزی بهره مند می شوند.
به عنوان نمونه همسو با این رویکرد مهم طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی مازندران، ضایعات مرکبات و برنج استان ۲ محصول مهم که بیشترین تولید کشور در این خطه شمالی انجام می شود با کاهش حدود ۵۰ درصدی نسبت به سالهای گذشته در سال قبل به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است.
یعنی اکنون با انجام انبار داری فنی که باغداران با همکاری کارشناسان ترویج انجام می دهند ضایعات مرکبات استان از حدود ۲۰ درصد به کمتر از ۱۰ درصد و ضایعات برنج هم از ۱۵درصد به هفت درصد کاهش یافته است.
نقش مکانیزاسیون در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی از جمله برنج با اختصاص ردیف بودجه مکانیزاسیون توسط دولت تدبیر و امید پررنگ شده است ، چراکه تنها در سه سال اخیر حدود ۸۰۰ میلیارد تومان تسهیلات از محل ردیف اعتباری مکانیزاسیون تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی در استان مازندران جذب شد که یکی از نتایج آن کاهش ضایعات برنج از یک سوم میزان تولید به هفت درصد بوده است.
بر اساس آمار امروز علاوه بر این که ۳۰ درصد نشاء کاری و ۹۵درصد برداشت شالی در مازندران مکانیزه شده ، ۳۵۰ واحد شالیکوبی استان نیز نوسازی و مدرن شدند تا ضایعات به حداقل ممکن برسد.
همزمان با رویکرد فنی شدن فعالیت های کشاورزی دولت تدبیر به به توسعه کشت گلخانه ای ، اصلاح نژاد دام ،توجه به زنجیره تولید ، توسعه مکانیزاسیون و توجه به پایانه های صادراتی محصولات کشاورزی و کنترل و منطقی شدن واردات سبب شد تا فرایند توسعه کشاورزی و در نتیجه افزایش درآمد کشاورزان محقق شود.
اکنون نیز در هفتمین سال خدمت دولت تدبیر و امید و با انتخاب وزیر جدید جهاد کشاورزی طرح" یاوران تولید " در سال جهش تولید همسو و تکمیل کننده طرح های قبلی مطرح شده است ، یعنی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی باید با جدیت با موسسه آموزش و ترویج برای اجرای این طرح همکاری کنند.
وزیر جهاد کشاورزی معتقد است که درآمد کشاورزان با منابع و فعالیت موجود و تنها با نفوذ دانش افزایش می یابد و برای رسیدن به این هدف مهم همکاری تولید کنندگان با کارشناسان خدمات کشاورزی بسیار مهم و ضروری است.
تعدد بهره برداران بخش کشاورزی مازندران
رئیس سازمان جهادکشاورزی مازندران در این خصوص در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اظهار این نکته که تعدد بهره برداران و خرده مالکی سبب شد تا انتقال دانش فنی و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی استان به سختی و با مشکلات زیادی روبرو شود گفت: دولت تدبیر و امید با نگاه جدی به تحقیقات کشاورزی و کاربردی شدن آن در مزارع به درستی پی به ظرفیت مراکز خدمات کشاورزی برده است و امروز شاهد تحقق بخشی از اهداف آن هستیم.
عزیزالله شهیدی فر با بیان این که در وزارت جهاد کشاورزی دولت تدبیر و امید پرداختن به کشاورزی دانش محور الزام شده است و این ماموریت فقط از طریق کارشناسان مراکز خدمات کشاورزی قابلیت اجرایی پیدا کرده باید تداوم بیاید ،توضیح داد: مازندران چهار برابر میانگین بهره‌بردار بخش کشاورزی کشور را در اختیار دارد و به همین دلیل همکاری کشاورزان و کارشناسان در کاربردی کردن نتایج تحقیقات در مزارع مهم و ضروری است.
وی تصریح کرد: به طور یقین دربستر علمی و فنی شدن فعالیت های کشاورزی علاوه بر حفظ زمین و رعایت مقولات زیست محیطی ، بهره برداران و تولیدکنندگان منفعت بیشتری می برند.
وی با اشاره به اینکه طرح یاوران تولید می تواند همه مشکلات بخش کشاورزی را بررسی و برای آن طرح و ایده عملیاتی ارائه کند، افزود: در این طرح مشارکت و حضور فعالانه همه بخش ها از منابع طبیعی، شیلات و دامپزشکی تا بخش های تخصصی سازمان مورد تاکید است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران به شکل گیری کمیته های تخصصی دام و طیور، زراعت و باغبانی، شیلات، منابع طبیعی و آب و خاک در طرح یاوران تولید اشاره کرد و گفت: حضور محققین در این طرح باید بسیار پررنگ باشد.
شهیدی فر گفت: نتیجه همه این کارها باید جهش تولید و رضایت کشاورزان و تولیدکنندگان باشد و در این راستا هر مرکز خدمات کشاورزی باید ۱۵ روستا را تحت پوشش مستقیم این طرح قرار دهد.
وی تصریح کرد: طرح یاوران تولید بر کمیت، کیفیت و سلامت تولیدات کشاورزی تاکید دارد و همه اینها باید در کنار هم اتفاق بیفتد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران با تاکید بر حفظ زمین، مرتع و جنگل، خواستار محور قرار گرفتن اقتصاد کشاورزی و تولید اقتصادی در طرح یاوران تولید شد.
مدیر هماهنگی ترویج جهاد کشاورزی مازندران کارشناسان مراکز خدمات کشاورزی را سربازان خط مقدم توسعه کشاورزی و در نتیجه امنیت غذایی کشور توصیف کرد و گفت: طرح یاوران تولید نسخه پیشرفته طرح نظام نوین ترویج است و در این طرح مقرر شد نیمی از ظرفیت مراکز تحقیقاتی برای برنامه های کوتاه مدت در حوزه کشاورزی استفاده شود تا برای کشاورزان قابل بهره برداری باشد.
علی طاهری امیری ادامه داد: ترویج باید به دنبال تحقیقات باشد تا هر دو در عرصه تولید حاضر شده و به رفع مشکلات تولید و تولیدکننده بپردازند.
وی اظهار داشت: در این طرح با تشکیل تیم های پایش و نظارت متشکل از محققین و کارشناسان اجرایی، چالش های عرصه تولید بررسی شده و بلافاصله راهکارهای رفع مشکل ارائه می شود تا منجر به حصول نتیجه مطلوب شود و مسیر انتقال دانش به بهره برداران و مزرعه تسهیل شود.
مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی مازندران، کاهش ۵۰ درصدی مصرف سموم در مزارع زراعی و باغی ،توسعه مکانیزاسیون، افزایش راندمان تولید محصولات کشاورزی ، افزایش ۵۰ درصدی مصرف مواد آلی، توسعه آبیاری تحت فشار، کاهش بار میکروبی محصولات دامی به ویژه شیر نتایج اجرای طرح نظام نوین ترویج و حضور محققین در عرصه های تولیدات کشاورزی برشمرد.
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران نیز به اهمیت و نقش مراکز خدمات کشاورزی در انتقال یافته های تحقیقاتی اشاره کرد و گفت : نتایج تحقیقات علمی باید بصورت مستقیم در اختیار بهره برداران قرار بگیرد و در طرح یاوران تولید همه محققین موظفند در عرصه های تولید حضور داشته و بصورت تیمی و هدفمند در راستای توسعه فعالیت های تحقیقی و ترویجی در مزارع گام بردارند.
محمودرضا رمضانپور افوزد: ۵۶ نفر از اعضای هیئت علمی و محققین مرکز تحقیقات با گرایش های تغذیه، گیاهپزشکی، اصلاح بذر، باغبانی، دام، منابع طبیعی و آبخیزداری و سایر رشته های مورد نیاز در کنار مروجین پهنه مراکز خدمات کشاورزی استان مازندران آمادگی حضور دارند.
وی با بیان این نکته که باید از ظرفیت بخش خصوصی و تشکل های کشاورزی در رفع مشکلات و چالش های تولید استفاده شود ، ادامه داد: خوشبختانه کارشناسان مراکز خدمات کشاورزی در رشته های مختلف کشاورزی همه مشکلات و چالش های بهره برداران را مطابق با وضعیت جوی ، خاک و آب در نوع محصول و حوزه پهنه بندی عرصه ها کشاورزی به درستی احصاء می کنند.
استان مازندران ۴۶۰ هزار هکتار زمین زراعی و باغی دارد که طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی حدود ۴۲۰ هزار بهره بردار این بخش هستند.
سالانه در مازندران بیش از هفت میلیون تن در قالب ۷۲ نوع محصولات کشاورزی با متوسط سرانه زمین هفت دهم هکتار تولید می شود.