امروزه با وجود نخ‌های مصنوعی ارزان و محکم، اما ابریشم به سبب ویژگی‌هایی مانند سبکی، جذب رطوبت، رنگ‌پذیربودن، لطافت و ظرافت به عنوان یک کالای تجملی و یکی از گران‌ترین الیاف‌ها همچنان مورد تقاضا است.
اهمیت ابریشم تا حدی است که از آن به عنوان "ملکه الیاف" یاد می‌کنند و این نخ ارزشمند حاصل پرورش کرم ابریشم است.
کرم ابریشم با اهمیت‌ترین موجود زنده اقتصادی در تولید ابریشم طبیعی است به گونه‌ای که بیش از ۹۵ درصد ابریشم طبیعی دنیا از این حشره که غذای او برگ توت است به دست می‌آید.
ابریشم از الیاف پروتئینی طبیعی تشکیل شده که از غدد ابریشمی که مجرای آن در لب پایین لارو کرم ابریشم باز شده، ترشح می‌شود.
این ماده در مجاورت هوا به تارهای ابریشمی باریک تبدیل می شود و مقدار و کیفیت آن بسته به گونه، نژاد و شرایط محیطی به ویژه غذا، دما و نور متفاوت است.
پرورش کرم ابریشم به منظور تولید پیله، یکی از قدیمی‌ترین مشاغل است که به عنوان شغلی با سرمایه‌گذاری اندک و درآمد بالا به خصوص در مناطق روستایی و نیمه شهری شناخته شده است به گونه‌ای که سالخوردگان و زنان می‌توانند به راحتی این کار را انجام دهند.
نوغانداری با هدف تولید الیاف ابریشمی از کاشت درخت توت آغاز و با پرورش کرم ابریشم از مرحله تخم تا تهیه پیله و در نهایت تولید نخ برای کاربرد در بخش‌های مختلف مانند فرش، پوشاک و پزشکی تکمیل می‌شود،به همین دلیل می‌توان نوغانداری را زنجیره کاملی از کشاورزی، صنعت و تجارت دانست.
جهاد دانشگاهی به متقاضیان نوغانداری خدمات ارائه می‌دهد
رییس جهاد دانشگاهی چهارمحال و بختیاری با اشاره به راه‌اندازی شعبه سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان (ستفا) در استان، اظهار داشت: این شعبه حدود سه ماه قبل با هدف ترویج روحیه کارآفرینی بین قشر جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در جهاد دانشگاهی استان راه اندازی شده است.
سیروس رضایی افزود: در این شعبه اموری مانند نوغانداری، زنبورداری و دیگر دوره‌ها که می‌تواند به اشتغال جوانان و توانمندسازی سایر اقشار کمک کند، آموزش داده می‌شود.
رییس جهاد دانشگاهی چهارمحال و بختیاری، با اشاره به آموزش نوغانداری در قالب طرح مشاغل خانگی و همچنین شعبه تجاری‌سازی، بیان کرد: نخستین دوره آموزشی نوغانداری سال گذشته در قالب طرح مشاغل خانگی برای متقاضیان این حرفه به صورت رایگان برگزار شد.
رضایی، با بیان اینکه احتمال برگزاری مجدد این دوره در قالب طرح مشاغل خانگی وجود دارد، تصریح کرد: جهاد دانشگاهی از لحاظ علمی، آموزشی، مشاوره و اتصال فعالان رشته نوغانداری به بازار به متقاضیان خدمات ارائه می‌دهد و راه را برای آنها تسهیل می‌کند.
شرکت ۳۵۰ نفر در دوره‌های آموزشی نوغانداری
مدیر شعبه سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاد دانشگاهی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه سال گذشته ۳۵۰ نفر در دوره‌های آموزشی نوغانداری که توسط این نهاد برگزار شده بود، شرکت کردند، اظهار داشت:جهاد دانشگاهی به صورت عملی نوغانداری را به متقاضیان این حرفه آموزش می‌دهد به گونه‌ای که سال گذشته به صورت آموزشی بین یک هزار تا ۲ هزار لارو ابریشم نیز در اختیار متقاضیان شرکت‌کننده در دوره آموزشی قرار داد.
محمد قلعه افزود:سال گذشته ۱۳۰ نفر به صورت آزمایشی کرم ابریشم پرورش دادند و با توجه به بازخورد خوبی که داشت تصمیم بر این شد که به نوغانداری بپردازند ولی زیرساخت به اندازه کافی وجود نداشت.
مدیر شعبه سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاد دانشگاهی چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: طبق استعلامی که از جهاد کشاورزی استان گرفته شد به طور تقریبی هفت هکتار درخت توت به صورت پراکنده و بیشتر در حاشیه رودخانه زاینده‌رود وجود دارد که این میزان برای پرورش آزمایشی کرم ابریشم کافی بود.
قلعه با بیان اینکه در ۲۰ روز ابتدایی دوره پرورش کرم ابریشم لارو به غذای زیادی احتیاج ندارد، خاطرنشان کرد: ۱۰ روز پایانی پرورش کرم ابریشم به دلیل بزرگ شدن لارو، برگ بیشتری نیاز است به گونه‌ای که در این مرحله برخلاف مراحل ابتدایی برگ با شاخه در محل پرورش کرم قرار داده می‌شود.
وی تاکید کرد: برای شروع آزمایشی پرورش کرم ابریشم متقاضی باید برگ توت مد نظر داشته باشد و در مرحله بعد چنانچه نتیجه کار خوب و طرف علاقه‌مند باشد، می‌تواند روی آن سرمایه‌گذاری کند.
توزیع چهار هزار نهال توت توسط جهادکشاورزی برای گسترش نوغانداری
مدیر شعبه سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاد دانشگاهی چهارمحال و بختیاری با تاکید بر اینکه دوره‌های آموزش نوغانداری با همکاری جهاد کشاورزی استان برگزار می‌شود، خاطر نشان کرد: جهادکشاورزی برای توسعه نوغانداری در استان چهار هزار نهال توت بین پرورش‌دهندگان کرم ابریشم توزیع کرده است با توجه به اینکه درخت توت سه ساله بالغ می‌شود، پس از گذشت این مدت می‌توان مقدار زیادی برگ برداشت کرد.
قلعه، با بیان اینکه سال گذشته مرکز توسعه نوغانداری هر جعبه نوغان را به صورت یارانه‌ای و با قیمت ۷۵ هزار ریال توزیع کرد، گفت: سال گذشته بهای هر کیلوگرم پیله تر ۷۰۰ هزار ریال و بهای پیله خشک یک میلیون و ۶۰۰ هزار ریال بود.
قلعه، به نحوه خشک کردن پیله‌ها اشاره و تصریح کرد: هشت روز پس از مشاهده نخستین پیله باید همه پیله‌ها را جمع و به مدت ۲ تا سه روز در فضای آزاد زیر نور آفتاب قرار داد تا شفیره خشک شود.
مدیر شعبه سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاد دانشگاهی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه هر جعبه نوغان حاوی ۲۴ هزار تخم است، که در روزهای آخر به ۲۴ مترمربع فضا نیاز دارد، خاطر نشان کرد: می‌توان با طبقاتی کردن سینی‌های پرورش کرم ابریشم، مساحت فضای مورد نیاز را کاهش داد.
قلعه، به شرایط دمایی و رطوبت مورد نیاز محل پرورش کرم ابریشم اشاره و بیان کرد: دمای ۲۵ درجه و رطوبت ۷۵ تا ۸۰ درصد برای فراهم کردن شرایط رشد و نمو لاروها مطلوب است و با توجه به خنکی هوا و کافی بودن میزان رطوبت استان در فصل بهار پرورش‌دهندگان نیاز به دستگاه رطوبت‌ساز نیز ندارند و فقط توصیه می‌شود که برای افزایش رطوبت فضایی که لارو در آن قرار دارد، کف سالن آبپاشی شود.
وی با بیان اینکه برگ سمی خسارت زیادی به پرورش کرم ابریشم وارد می‌کند، تصریح کرد: درخت توت سمپاشی نمی‌شود اما امکان آلوده شدن برگ‌های آن به سم در درختانی که در باغات باشند، وجود دارد از همین‌رو به نوغانداران توصیه می‌شود برگ‌هایی را که از مکان‌های ناشناس برداشت می‌کنند حتما قبل از مصرف شسته و خشک کنند.
به گفته وی، در شرایطی که برگ از مکان‌های ناشناس جمع‌آوری شود ابتدا باید آن را به تعداد کمی از لاروها (۱۰ تا ۲۰ لارو) برای تغذیه داد و چنانچه پس از گذشت ۳۰ دقیقه اتفاقی رخ نداد می‌توان سایر لاروها را نیز با آنها تغذیه کرد.
رعایت اصول بهداشتی مانع از بیماری لاروها می‌شود
مدیر شعبه سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاد دانشگاهی استان، با اشاره به امکان بروز بیماری بین لاروهای ابریشم، گفت: ضدعفونی‌کردن فضای پرورش با آهک قبل از شروع کار، با کفش آلوده وارد سالن نشدن و دمای مناسب از بروز بیماری در کرم ابریشم جلوگیری می‌کند.
قلعه، با بیان اینکه بیمارشدن کرم روی کیفیت پیله اثرگذار است، تصریح کرد: کرم بیمار، قابل برگشت نیست و علاوه بر خود دیگر کرم‌ها را نیز از بین می‌برد از همین‌رو نوغاندارن اگر لاروی با حالت غیرطبیعی مشاهده کردند باید آن را از بستر جدا کنند.
قلعه، با بیان اینکه سال گذشته با همکاری جهادکشاورزی ۳۰ جعبه تخم نوغان توزیع شد، یادآور شد: نوغانداری در استان تازه شروع شده است اما متقاضیان زیادی دارد، ما نیز در حال الگوسازی برای گسترش آن هستیم.
وی گسترش نوغانداری را مرهون همکاری مرکز توسعه نوغانداری، جهادکشاورزی و جهادد انشگاهی استان برشمرد و گفت: این کار یکی از مشاغل جانبی کشاورزی است و کشاورزان به راحتی می‌توانند از آن برای کسب درآمد استفاده کنند.
پیله کرم ابریشم علاوه بر کاربرد برای تولید نخ، می‌تواند برای کارهای تزئینی و صنایع دستی نیز استفاده شود، هر قدر خلاقیت بیشتری روی پیله بکار برده شود ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌کند.
به گفته وی، کشاورزان می‌توانند به جای درختانی که صرفا برای ایجاد سایه اطراف باغ یا مزارع خود می‌کارند از درخت توت استفاده کنند چون این درخت علاوه بر مقاوم بودن به آفات دارای برگ‌های پهن برای انجام فتوسنتز است.
برآورد شده است برای پرورش یک بسته تخم نوغان ۸۰۰ کیلوگرم برگ توت مورد نیاز باشد، با توجه به اینکه برگ توت بین یک هزار و ۵۰۰ تا ۲ هزار ریال ارزش افزوده ایجاد می‌کند؛ بنابراین کشاورزان می‌توانند با فروش برگ توت نیز به نوغانداری کمک کنند.
۸۰ جعبه تخم نوغان در استان توزیع می‌شود
مدیر طیور و زنبور عسل جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه ۲۰ نفر در استان به پرورش کرم ابریشم مشغول هستند، خاطر نشان کرد: ۸۰ جعبه ۲۵ هزارتایی تخم نوغان یارانه‌دار به استان اختصاص یافته است که از این میزان ۴۴ جعبه بین این ۲۰ نفر توزیع می‌شود.
حسن رحمانی، به همکاری جهاد دانشگاهی استان برای آموزش علاقه‌مندان پرورش کرم ابریشم در سال گذشته اشاره و بیان کرد: سال گذشته افراد آموزش‌دیده ۳۳۰ کیلوگرم پیله تر تولید کردند، امسال نیز پیش‌بینی می‌شود از هر جعبه ۳۵ کیلو پیله تولید شود.
وی، با بیان اینکه تخم‌های خریداری‌شده از مرکز توسعه نوغانداری کشور یا وارداتی و یا تولید داخل هستند، ادامه داد: تخم‌های خریداری شده جهادکشاورزی استان از نوع وارداتی است اما با توجه به اینکه پرورش‌دهندگان کرم ابریشم در استان تازه کار هستند، تخم پس از تبدیل به لارو تحویل آنها داده می‌شود، البته افرادی که متقاضی باشند پس از آموزش می‌توانند تخم کرم ابریشم را نیز تحویل بگیرند.
مدیر امور طیور و زنبور عسل جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه افراد زیادی متقاضی پرورش کرم ابریشم در استان هستند، ادامه داد: جهادکشاورزی در هر شهرستان رابط نوغانداری دارد و علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به ادارات امور دام شهرستان‌های محل تقاضا پیگیری‌های لازم را انجام دهند.
مدیر امور طیور و زنبور عسل جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه هر پنج کیلوگرم پیله به طور تقریبی ۲ کیلوگرم نخ ابریشم تولید می‌کند، تصریح کرد: مرکز توسعه نوغانداری پیله را به صورت توافقی یا تضمینی خریداری می‌کند.
رحمانی، با اشاره به سودآوری بالای نوغانداری گفت: اکنون به طور تقریبی برای هر جعبه۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار رسال هزینه می‌شود و چنانچه قیمت همانند سال گذشته باشد حداقل هر جعبه ۲۳ تا ۲۴ میلیون ریال سودآوری دارد.
پرورش پاییزه کرم ابریشم نیاز به تحقیقات دارد
وی طول دوره پرورش کرم ابریشم را در صورت استفاده از تخم ۴۵ روز و در شرایط استفاده از لارو حدود ۳۵ روز عنوان و خاطر نشان کرد: نحوه پرورش لارو روی کیفیت ابریشم اثرگذار است به گونه‌ای که مدیریت و تغذیه صحیح و مناسب کیفیت پیله را بالا می‌برد.
مدیر امور طیور و زنبور عسل جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری بهترین زمان برای تفریخ (تبدیل تخم به لارو) را دوره رشد برگ توت دانست و ادامه داد: لاروها در ابتدای سن پرورش به پروتئین بیشتری نیاز دارند، بنابراین توصیه می‌شود در این هنگام از برگ‌های جوان و تازه که پروتئین و آب بیشتری دارند استفاده شود.
به گفته وی، برگ‌های تازه و لطیف اوایل بهار در دسترس است و وقتی کرم‌ها بالغ‌تر شدند می‌توانند از برگ‌های سخت و خشن استفاده کنند.
رحمانی، با بیان اینکه به طور معمول کرم ابریشم سالی یک مرتبه پرورش داده می‌شود، تاکید کرد: سال گذشته کرم پاییزه هم در استان پرورش داده شد، ولی به صرفه و اقتصادی بودن پرورش کرم ابریشم در پاییز نیاز به تحقیقات و کار بیشتر دارد.
وی یادآور شد: آموزش چهره به چهره نوغانداری با همکاری جهاد دانشگاهی و کارشناسان جهادکشاورزی در استان انجام می‌شود.
مجوز راه‌اندازی کارگاه ابریشم‌کشی در چهارمحال و بختیاری صادر شده است
معاون صنایع تبدیلی و تکمیلی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه نوغانداری در استان تازه شروع شده است، بیان کرد: همین موضوع سبب شده است، که صنایع تبدیلی زیادی برای نوغانداری در استان وجود نداشته باشد.
طهمورث فتاحی با بیان اینکه مجوز یک کارگاه ابریشم‌کشی در شهرستان بروجن صادر شده است، افزود: مجوز این کارخانه سال گذشته صادر شده و متقاضی نیز زمین و امکانات گرفته و منتظر تسهیلات بانکی است.
معاون صنایع تبدیلی و تکمیلی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری ظرفیت این کارگاه را ۵۰ تن در سال عنوان و تصریح کرد: این واحد علاوه بر جمع‌آوری تولیدات استان باید بازاریابی بیرونی نیز داشته باشد.
فتاحی یادآور شد: یک کارخانه متوسط برای آن که بتواند محصول درجه یک تولید کند حداقل ۱۰ میلیارد ریال سرمایه نیاز دارد.
وی، یکی دیگر از کاربردهای ابریشم را بافت فرش دانست و خاطر نشان کرد: برای یک فرش ۱۲ متری حداقل ۴۰ کیلوگرم ابریشم نیاز است.
چهارمحال و بختیاری دارای ۱۰ شهرستان با بیش از ۹۷۹ هزار نفر جمعیت است و سالانه یک میلیون و ۵۰۰هزار تن عنوان محصولات کشاورزی در این استان تولید می‌شود.