«مصطفی رجبی مشهدی» روز یکشنبه در مراسم افتتاحیه نخستین وب کنفرانس تاب‌آوری در صنعت برق ایران افزود: تاب‌آوری قابلیت دوام و پایداری شبکه و بازیابی سریع مقابل وقوع حوادث باشدت‌بالا و کم تکرار است که در چهار حوزه تولید، انتقال، توزیع و بخش مصرف کنندگان دنبال می‌شود.
وی تاب‌آوری را ظرفیت انطباق یک سازمان با الزام‌های محیط پیچیده و درحال تغییر، در حضور عوامل فعال و نیرومند بحران آفرین برای آن سازمان برشمرد و خاطرنشان ساخت: تاب‌آوری، توانایی یک سازمان در جلوگیری از اثرپذیری آن سازمان از یک رویداد یا توانایی برگشت به یک سطح قابل قبول عملکردی و در یک بازه زمانی قابل قبول، پس از اثرپذیری ازآن رویداد است به عبارت دیگر تاب‌آوری، توانمندی یک سیستم در حفظ کارکردها و ساختار خود، در مواجهه با تغییرات درون سازمانی و برون سازمانی است و اینکه بتواند در صورت اجتناب ناپذیر بودن عقب نشینی یا الزام کاهش سطح خدمات، اینکار را بصورت قابل کنترل و منظم انجام دهد.
رجبی مشهدی ادامه داد:هر گونه طرح ارتقاء تاب‌آوری در مووسسات برق باید در چهارچوب یک چرخه بهبود مستمر در نظر گرفته شود. چرخه‌ای که از تدوین خط‌مشی‌ها و برنامه‌ریزی آغاز شده و با اجرا، ارزیابی و اصلاح تکمیل می‌شود و البته شامل مشارکت طرف تقاضا و مصرف برق نیز باشد زیرا به دلیل ماهیت برق و ویژگی‌های عملیات برق‌رسانی، هرگونه تمهیدی بدون لحاظ‌کردن رفتار سمت تقاضا و مصرف‌کنندگان، اثربخشی لازم را نخواهد داشت.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت توانیر افزود: آسیب پذیری شبکه برق طبق تجربه‌های گذشته و نتایج مطالعه‌های انجام شده، مقابل مخاطرات طبیعی نظیر تغییرات شدید آب و هوایی (خشکسالی و امواج گرمایی و در نقطه مقابل طوفان‌های سرد زمستانی)،سیل ، طوفان، زلزله و مخاطرات انسانی و سایبری، اغتشاشات مغناطیسی قطبین زمین و حتی سلاح‌های الکترومغناطیسی به اثبات رسیده‌است.
وی افزود: افزایش میزان وابستگی جوامع به زندگی دیجیتالی و انتظارات صنایع و شریان‌های حیاتی (مانند شبکه آبرسانی، مخابرات و اطلاعات، ایمنی و بهداشت عمومی، حمل و نقل) از تداوم و کیفیت خدمت رسانی شبکه برق که در صورت اخلال منجر به پی‌آمدهای ناگوار اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیت ملی حاصل از آن خواهد شد، موجب شده است فلسفه طراحی شبکه برق بر اساس قابلیت اطمینان بازنگری شده و طراحی شبکه بر اساس افزایش تاب آوری مورد توجه قرار گیرد.
سخنگوی صنعت برق با بیان اینکه مراکز کنترل و دیسپاچینگ در راهبری وضعیت شبکه در شرایط وقوع بحران‌ها نقش محوری در تاب‌آوری عملیاتی صنعت برق ایفا می‌کنند گفت:بنابراین روشن‌بودن مسوولیت‌ها و وظایف این مراکز در همه سطوح شبکه، تعامل و همکاری مووسسات برق با این مراکز، طراحی‌های سیستم‌های حفاظتی با هدف حفظ یکپارچگی و پایداری شبکه، طرح‌های بهره‌برداری جزیره‌ای در شبکه، دردست‌بودن سناریوهای به‌روز بازیابی شبکه، تمرین و انجام مانورهای آمادگی شرایط بحران، رویت‌پذیری تجهیزات و تأسیسات شبکه تحت هر شرایط، طراحی عملیات برق‌رسانی به تأسیسات حیاتی و حساس مانند نیروگاه‌های اتمی و مراکز حساس امنیتی، سیاسی و درمانی از جمله مهم‌ترین عوامل دستیابی به تاب‌آوری عملیاتی است.
وی ادامه داد:نیروگاه‌های حرارتی کشور در معرض مخاطراتی نظیر سیلاب، زلزله، فرونشست، انفجار و آتش‌سوزی، و عملیات خرابکارانه قرار دارند در مطالعات انجام شده، از حدود ۹۰ نیروگاه حرارتی موجود، ۵۵ درصد آنها در معرض وقوع زلزله‌هایی با شدت زیاد و خیلی زیاد، و حدود ۲۵ درصد آنها در مناطق مستعد پدیده فرونشست با شدت زیاد و خیلی زیاد قرار دارند ارزیابی آسیب پذیری نیروگاه ها، انجام اقدام‌های پیشگیرانه و مقاوم‌سازی، استفاده از تجهیزات یدکی و موازی در نیروگاه‌ها، تدوین برنامه‌های بازیابی اضطراری، آموزش، انجام مانورهای منظم و ارزیابی‌های دوره‌ای و موردی آمادگی نیروگاه‌ها برای روبروشدن با شرایط غیرعادی از جمله فعالیت‌های افزایش تاب‌آوری نیروگاه‌های کشور هستند.
رجبی مشهدی با بیان اینکه شبکه انتقال نیرو خیلی کمتر از شبکه توزیع برق دچار خرابی و حادثه می‌شود اما محدوده تحت تاثیر حادثه خیلی وسیع‌تر و خسارات ناشی از آن به‌مراتب بیشتر خواهد بود گفت: در ۱۵ سال گذشته بیش از ۴۵ مورد سقوط کامل دکل‌های انتقال و فوق توزیع در کشور در اثر حوادث طبیعی و انسانی (طوفان، برف و یخ و سرقت) اتفاق افتاده است حوادث ناشی از زلزله رودبار سال ۶۹، زلزله بم سال ۸۲، زلزله کرمانشاه سال ۹۶، ریزگردها در خوزستان سال ۹۵ و طوفان‌ها و سیلاب‌های دو سال اخیر نشان داده‌اند که بیش از پیش بخش انتقال نیرو نیازمند افزایش تاب‌آوری مقابل انواع حوادث است.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت توانیر گفت: روش‌هایی مانند استفاده از خطوط زیر زمینی، استفاده از رله‌هایی با تاب آوری بیشتر (جایگزینی رله‌های الکترومگنتیک با رله های میکروپروسسوری)، محافظت در برابر سیل، زلزله، بهمن و سایر حوادث طبیعی، پایش سلامت تجهیزات و شبکه، محافظت در برابر تهدیدهای انسانی و سایبری و افزایش ایمنی در برابر آنها، ارزیابی آسیب پذیری شبکه در برابر انواع مخاطرات، تهیه برنامه پاسخ و بازیابی در برابر حوادث، استفاده از منابع برق اضطراری، تامین قطعات و تجهیزات یدکی، استفاده از تجهیزات بازیابی سریع نظیر دکل‌های موقت و پستهای موقت سیار، استفاده از ذخیره سازهای انرژی موجب افزایش تاب‌آوری شبکه انتقال نیرو خواهند شد.
وی افزود: شبکه توزیع برق نسبت به شبکه انتقال گستردگی و پیچیدگی بیشتری داشته و علاوه بر آن به‌دلیل پخش بودن در همه فضاهای عمومی، بیشتر آسیب پذیر است بنابراین استفاده از روش‌هایی مانند وجود پروتکل‌های همکاری میان شرکت‌های توزیع در شرایط اضطرار و بحران، مدیریت فضای سبز مجاور شبکه، تاسیس شبکه توزیع زیر زمینی، مقاوم‌سازی شبکه در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی، کاهش بار شبکه در هنگام بروز شرایط اضطراری، مدیریت بازیابی سریع و موقت شبکه، تخمین و پیش بینی خسارات و تهیه برنامه پاسخ، استفاده از شبکه هوشمند که بخودی خود تاب آوری شبکه را افزایش خواهد داد ولی خود نیز در مقابل حملات سایبری و فیزیکی نسبت به شبکه‌های سنتی آسیب پذیرتر هستند موجب افزایش تاب‌آوری شبکه توزیع نیرو خواهد شد.
رجبی مشهدی ادامه داد: در بخش مصرف کنندگان استفاده از ظرفیت‌های مدیریت تقاضا و مصرف برق، بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر و ذخیره‌سازها به عنوان منابع تامین انرژی ذخیره به همراه منابع تولید برق پراکنده به میزان قابل توجهی به تاب‌آوری کل شبکه کمک خواهند کرد.
سخنگوی صنعت برق گفت:توسعه دانش و پیاده سازی مفاهیم تاب‌آوری در عمل، می‌تواند کمک شایانی به شناسایی بهترین راهکارها در راستای پیش‌بینی، جلوگیری در صورت امکان، آمادگی و پاسخ به رویدادهای محتمل و شدید اثرگذار بر سطح خدمات برق‌رسانی و کاهش آثار زیانبار حوادث شدید و بازگشت وضعیت شبکه برق به شرایط قبل از حادثه کند.
وی تاکید کرد: برقراری موازنه بهینه میان سرمایه گذاری در افزایش استقامت و استحکام شبکه از یک طرف و سرمایه‌گذاری برای بازیابی شبکه بعد از وقوع حوادث شدید از طرف دیگر، با استفاده از مطالعات تاب آوری مقدور خواهد بود.