دکتر جعفر حقیقت، روز سه شنبه در گفت و گو با ایرنا در پاسخ به این سووال که همه گیری کرونا چه تغییرات اقتصادی در سطح ملی ایجاد کرده است؟ می افزاید: در خصوص آثار اقتصادی کرونا در سطح کشور باید توجه کرد که شیوع کرونا منجر به یک شوک اقتصادی در سطح جهان و کشور ما گردید که برخی از صاحب نظران معتقدند که حتی از شوک و رکود بزرگ اقتصادی ۱۹۳۳ – ۱۹۲۹ نیز عمیق تر می باشد.
وی اظهار می کند: بنابر این ملاحظه می شود شوک اقتصادی شیوع کرونا در کشور ما نیز منجر به کاهش فروش و تعطیلی بسیاری از مشاغل و کسب و کارهای مرتبط شده که در نتیجه آن دولت با وعده بسته های حمایتی سعی در کاهش و تعدیل اثرات منفی اقتصادی این مسئله برای خانوارها و بنگاه‌ها را دنبال کرد.
دبیر هسته بررسی اثرات اقتصادی کمیته علمی و فناوری ستاد مقابله با کرونا در آذربایجان شرقی می گوید: از طرفی دولت برخی مشوق ها را نیز برای تعویق بازپرداخت اقساط وام ها و مالیات ارزش افزوده، ارائه تسهیلات و وام هایی با اقساط ۳۰ ماهه با نرخ‌های سود پایین یا حتی صفر یا مشوق بیمه کارفرما را در نظر گرفته است که توجه به مشارکتهای مردمی نیز در این زمینه ها خیلی موثر خواهد بود.
آثار اقتصادی کرونا در اقتصاد استان ها از جمله آذربایجان شرقی شبیه آثار آن در سطح کشور است
حقیقت، در پاسخ به این سووال که همه گیری کرونا چه تغییرات اقتصادی در سطح استان ایجاد کرده است؟ ادامه می دهد: آثار اقتصادی ویروس کرونا موضوع بسیار مهمی است که باید بعد از بررسی دقیق و تحلیل آماری آن در کمیته‌های تخصصی ستاد استانی یعنی هسته بررسی آثار اقتصادی کمیته علمی و فناوری ستاد مدیریت استانی مقابله با کرونا روی آن صحبت شود.
وی یادآوری می کند: منتها نکته مهمی که به آن باید توجه کرد این است که تقریبا آثار اقتصادی کرونا در سطح استان ها شبیه آثار آن در سطح کشور است.
ماندگاری کرونا زخم های اقتصادی را عمیق تر می کند
استاد تمام گروه علوم اقتصادی دانشگاه تبریز در پاسخ به این سووال که شما کدام موارد از تغییرات نام برده را پایدار می دانید؟ می گوید: در یک جمع‌بندی در خصوص آثار پایدار اقتصادی کرونا در سطح کشور می‌توان روی اثرات آن بر تجارت خارجی ایران و اثرات این ویروس بر اقتصاد داخلی و تولید ناخالص ملی و زیربخش‌های آن و تحلیل آماری آنها تمرکز کرد، البته این بررسی نیاز به یک کار پژوهشی و مطالعاتی دقیق تر نیز دارد.
حقیقت، می افزاید: با شروع ویروس کرونا و مقایسه این بحران با موارد تاریخی ۱۹۱۴، ۱۹۲۹ و ۱۹۴۱ ملاحظه می شود که شرایط کنونی متفاوت بوده و موضوع عدم بازگشت سریع اقتصاد به وضعیت نرمال جایگاه خاصی را در این بررسی تطبیقی تاریخی ایفا می کند.
وی اظهار می کند: بسیاری از کشورها نسبت به آنچه که تصور و قبلاً تجربه کرده بودند با شوک اقتصادی بسیار عمیق تری روبرو هستند، لذا با ماندگاری این اوضاع زخم های اقتصادی عمیق تر و بهبود آن کندتر می شود.
معاون پژوهش و فناوری دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه تبریز می گوید: بنابراین با توجه به این که آنچه فکر می کردیم از اقتصاد و امور مالی؛ می دانیم وضعیت اقتصادی فعلی به شدت آشفته تر شده بنابراین عاقلانه ترین راهکار برای رهبری، هدایت و کنترل این بحران یک دولت فعال تر، با برنامه و روشن گراتر است و در این راستا دولت بایستی اقداماتی برای جلوگیری از کاهش سطح فعالیت های اقتصادی را انجام دهد.
دولت برنامه و اقداماتی برای جلوگیری از کاهش سطح فعالیت های اقتصادی انجام دهد
حقیقت، در پاسخ به این سووال که با فرض طولانی تر شدن کرونا، شما چه پیشنهاداتی در حوزه اقتصاد برای زیست در شرایط کرونا دارید؟ ادامه می دهد: قبل از ارائه پیشنهادات در حوزه اقتصاد، به نظر می‌رسد یک تحلیل کلی از وضعیت اقتصادی کشور پس از کرونا ضرورت دارد.
وی یادآوری می کند: احتمال کاهش تجارت خارجی ایران و درآمدهای ارزی با توجه به شرایط تحریمی و کرونایی و ادامه کاهش صادرات نفت (به خصوص با کاهش قیمت نفت وضع بدتر شده ) دور از تصور نمی باشد.
استاد تمام گروه علوم اقتصادی دانشگاه تبریز می گوید: با کاهش قیمت نفت که پیش بینی ها حکایت از نرخ میانگین ۲۰ تا ۲۵ دلاری را دارد و با توجه به پیش بینی۵۰ دلاری آن در بودجه ۱۳۹۹ انتظار کسری بودجه قابل توجه برای دولت مورد انتظار می باشد که احتمالاً از طریق انتشار اوراق مالی توسط دولت پوشش داده خواهد شد.
حقیقت، می افزاید: احتمالا با کاهش فعالیت کسب و کارها، درآمدهای مالیاتی دولت نیز کاهش یافته و با کاهش قیمت نفت و افزایش مخارج دولت در حوزه بهداشت و درمان و سایر حوزه ها اولا اقدامات مورد نیاز برای حمایت از کسب و کارها و افراد کم درآمد جامعه (از طریق بسته های حمایتی و مشوق‌ها) آسیب دیده و تحت تاثیر قرار می گیرد و ثانیاً موجب تشدید کسری بودجه دولت و در نتیجه افزایش نقدینگی و تورم صعودی می گردد.
وی تاکید می کند: اگر دولت برنامه و اقداماتی برای کاهش فعالیت کسب و کارهایی که به خاطر تعطیلی و کاهش سطح فعالیت های اقتصادی رخ داده انجام ندهد ( موضوع پر اهمیت برای کسب و کارها و مشاغل در ایران برخلاف اکثر کشورها از دست دادن تقریباً ۳ ماه پربازده که شامل بازار قبل و بعد از عید نیز می‌باشد) در سال ۱۳۹۹ با کاهش اشتغال و نرخ مشارکت و افزایش بیکاری بخصوص برای افرادی مثل دست فروشان و کارگران ساختمانی که دارای اشتغال دائمی نیستند مواجه خواهیم شد.
کسب و کارها در ایران توانایی انطباق سریع با شرایط کرونا را دارند
معاون پژوهش و فناوری دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه تبریز در پاسخ به این سووال که آیا ایران پس از کرونا، از نظر اقتصادی، متفاوت از ایران پیش از کرونا خواهد بود؟ می گوید: اگرچه بحران اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا تاثیر بزرگ و عمیقی بر اقتصاد ایران گذاشته و خواهد گذاشت اما کشور عزیزمان ایران و مردم غیرتمند آن نشان داده اند که در بحران‌های اینچنینی مقاومت بالایی به خاطر اقتصاد پرتلاطم و مشارکت پذیری آنها دارند.
حقیقت، ادامه می دهد: با توجه به اینکه شرایط تحریمی باعث شده که کسب و کارها توانایی انطباق سریع و خروج از شرایط وخیم را (نسبت به کشورهای دیگر) کسب کرده باشند لذا توجه به تولیدات داخلی، افزایش ظرفیت های سرمایه گذاری واستفاده از نیروهای متخصص و متعهد، دانش آموختگان و قشر دانشگاهی و افزایش حس همدردی و همدلی و وحدت در میان تمامی مردم کشورمان باعث کاهش خسارات و صدمات ناشی از ویروس کرونا و تحریم ها خواهد شد.
عالمگیری ویروس کرونا موجب کاهش رشد بهره‌وری و عدم بازدهی سرمایه گذاری خصوصی می شود
وی در پاسخ به این سووال که آیا جهان پس از کرونا، از نظر اقتصادی، متفاوت از جهان پیش از کرونا خواهد بود؟ یادآوری می کند: عالمگیری این ویروس موجب بدتر شدن شرایط موجود اقتصادی شده که نتیجه آن کاهش رشد بهره‌وری و عدم بازدهی سرمایه گذاری خصوصی و حاکمیت شرایط رکورد اقتصادی و گسترش شکاف بین کشورهای ثروتمند و سایر نقاط جهان به همراه توسعه چند بازار نوظهور خواهد بود.
استاد تمام گروه علوم اقتصادی دانشگاه تبریز می گوید: نشریه فارن پالیسی به طور مختصر در گزارشی با قلم ۹ اقتصاددان تاثیرات عالمگیری کرونا بر اقتصاد جهانی را مورد بررسی قرار داده که به نظر می‌رسد توجه به نکات اساسی و کلیدی آن مفید واقع شود.
حقیقت، می افزاید: مرزهای جغرافیایی برخلاف گذشته برای پیگیری سیاست‌های امنیت غذایی یا انرژی و ساختن زنجیره های تامین به ظاهر کارآمد از اهمیت برخوردارند، زیرا کشورها برای تهیه منابع خود تلاش می کنند.
وی اظهار می کند: عالمگیری ویروس، فضایی از درد ، رنج و قهرمانی همراه با بیماری در حال گسترش ایجاد کرده که موجب همدلی و صمیمیت میان مردم کشورهای پیشرفته و فقیر شده و دریچه ای برای ایجاد راه ها، نهادها و موسسات بین المللی جدید برای متوقف کردن روند نابرابری باز می کند.
استاد تمام گروه علوم اقتصادی دانشگاه تبریز می گوید: خطر واقعی؛ احتمال بهره برخی سیاستمداران و سیاستگذاران از ترس و رعب مردم است.
حقیقت ادامه می دهد: با توجه به بحران مالی ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ و بحران های بدهی اروپا؛ برگزیت و جنگ تجاری آمریکا و چین عالمگیری ویروس کرونا میخی دیگر بر تابوت جهانی شدن و فراخوان برای محدودیت تجاری و گردش سرمایه خواهد بود.
وی یادآوری می کند: سیاستگذاران پولی کشورها و بانک های مرکزی آنها که زمانی محتاط و محافظه کار به حساب می آمدند، نشان دادند به عنوان اولین و اصلی ترین خطوط دفاع در برابر بحران های اقتصادی و مالی می توانند در مواقع ناامیدکننده با چابکی، جسارت و خلاقیت رفتار کنند.
اصلاح الگوی مصرف و توجه به عدالت اجتماعی برای زیست بهتر ضروری است
استاد تمام گروه علوم اقتصادی و معاون پژوهش و فناوری دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه تبریز در پاسخ به این سووال که شما چه تمهیداتی برای زیست بهتر در ایران پس از کرونا پیشنهاد می کنید؟ اصلاح الگوی مصرف و توجه به عدالت اجتماعی در چارچوب وضع مالیات عادلانه بین تمامی افراد جامعه، از جمله از کانال‌های مالیات بر افزایش ارزش افزوده، مالیات بر عایدی سرمایه ( به خصوص ملک و مسکن) و اخذ مالیات از درآمدهای اختلال (از جمله ارز و سکه ) منجر به اعتماد عمومی بیشتر و کاهش فساد بازاری و اداری می شود.
حقیقت، ادامه می دهد: انتظار بر این است که دولت ها سیاستگذار و ناظر بر بخش‌های اقتصادی در کشورها باشد در حالی که در کشور ما دولت خود بزرگترین بازیگر اقتصادی در سطح کشور است، لذا ضرورت دارد با توجه به اصل ۴۴ قانون اساسی، دولت با حفظ اقتدار و انجام وظایف خود اقدام به واگذاری و سهیم کردن واقعی مردم در بخش‌های اقتصادی کند.
وی یادآوری می کند: همچنین در این زمینه توجه واقعی و عملیاتی به بازارهای مالی به خصوص بازار سرمایه در تامین مالی شرکت‌ها و در واگذاری امور و تصدیگری خود راهگشا خواهد بود.
دبیر هسته بررسی اثرات اقتصادی کمیته علمی و فناوری ستاد مقابله با کرونا در آذربایجان شرقی می گوید: عالمگیری و بهبودی پس از کرونا باعث تسریع در روند دیجیتالی شدن، اتوماسیون مداوم کاری و استفاده از آموزش های مجازی می شود؛ روندهایی که ضمن افزایش مشاغل با مهارت بالا در طی دو دهه گذشته باعث از بین رفتن شغل های کم مهارت و به رکود دستمزدهای متوسط و افزایش نابرابری درآمدی می‌انجامد.
حقیقت، می افزاید: شغل ها با درآمد پایین، کم مهارت به خصوص مشاغل بنگاه های کوچک حتی با بهبود اوضاع بر نخواهد گشت و تغییر در تقاضا و ترکیب تولید ناخالص داخلی به واسطه این بیماری تسریع یافته و سهم خدمات در اقتصاد همچنان رو به افزایش بوده اما سهم خدمات حضوری در سطح خرده فروشی، مسافرت، آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و دولتی کاهش می‌یابد زیرا دیجیتالیسم در نحوه ساماندهی و ارائه خدمات تغییرات ایجاد می کند.
وی اظهار می کند: رکود اقتصادی باعث تسریع در رشد اشتغال غیراستاندارد و کوتاه مدت کارگران پاره وقت و کارگران با کارفرمایان متعدد شده و سیستم های جدید، مزایا و تعریف گسترده کارفرما را می‌طلبد.
حقیقت، ادامه می دهد: برنامه‌های آموزشی کم هزینه مجازی برای مهارت افزایی مشاغل جدید و نیاز به افراد با توانایی کار از راه دور، ضرورت گسترش زیرساخت ها و پهنای باند برای تسریع در بانکداری الکترونیک و اقتصاد دیجیتال را یادآوری می کند.