پیام رهبری در روزهای گذشته و در آغاز به کار مجلس یازدهم از بسیاری جهات حائز اهمیت بود و تاکید ایشان بر فرهنگ در کنار اقتصاد به عنوان دو مولفۀ همراه با اولویت در کار مجلس جدید، توجهات بسیاری را به خود معطوف کرد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز به کار یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، یکی از الزامات در رأس امور بودن مجلس را حضور نمایندگان فعال، منظم، پاکدست، امانتدار و دارای شناخت از شرایط و اولویت‌های کشور دانستند و با تأکید بر اینکه «اقتصاد و فرهنگ» در صدر اولویت‌های کشور است، نمایندگان را به مسائلی همچون اولویت دادن به معیشت طبقات ضعیف، اصلاح خطوط اصلی اقتصاد مثل اشتغال و تولید و تورم، رعایت تقوا و انصاف در انجام وظایف نظارتی، موضع‌گیری‌های انقلابی در حوادث مهم و تعامل برادرانه با قوای مجریه و قضائیه توصیه کردند.
تاکید بر اقتصاد و فرهنگ به عنوان دو مفهوم کلیدی البته از سال گذشته در دستور کار مسئولان و به عنوان مبنایی کلیدی در تصمیمات مورد توجه قرار گرفته بود؛ اما این بار توجه به این دو مفهوم و مخاطب قرار گرفتن مجلس شورای اسلامی از سوی رهبر در این راستا بتواند شرایطی عملی را برای تحقق آن فراهم سازد.
بررسی اقتصاد بدون ملحوظ داشتن فرهنگ معنایی ندارد
نماینده مردم نی‌ریز و استهبان در دوره دهم مجلس شورای اسلامی و عضو پیشین کمیسیون فرهنگی در مجلس دهم، در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در توضیح تاکید رهبری بر فرهنگ در کنار اقتصاد، به عنوان موضوعی حائز اهمیت، بیان کرد: ارتباط بین فرهنگ و اقتصاد نکته‌ای است که باید به آن توجه کرد؛ اقتصاد و فرهنگ هم بر جامعه اثرگذارند و هم بر یکدیگر. رابطۀ فرهنگ با نتایج اقتصادی، یک نقطه مهم است که تحت عنوان اقتصاد فرهنگی تحت بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
اصغر مسعودی افزود: در بیانات مقام معظم رهبری آمده است که مجلس با نمایندگان کارشناس، فعال، پاکدست، امانتدار و دارای شناخت از اولویت‌های کشور در راس امور خواهد بود. وقتی نگاهی به این شاخص‌ها و مولفه‌ها می‌اندازیم متوجه ارتباط آنان با فرهنگ می‌شویم؛ چنانچه رعایت انصاف، تقوا، پاکدستی، امانتداری و تعامل برادرانه، علاوه بر آن که از شناخت شرایط و موقعیت‌های کشور و اولویت دادن به معیشت اقشار ضعیف جامعه خبر می‌دهد، در قالب فرهنگ بررسی می‌شوند؛ این که نمایندگان توجه به حواشی زیانبار نداشته باشند یا انگیزه‌های ناسالم شخصی و جناحی نداشته باشند در دسته‌بندی‌های قومی و منطقه‌ای ورود نکنیم، همگی به فرهنگ مربوط است.
متاسفانه برخی همین که به عنوان نماینده انتخاب می شوند، ممکن است به دلیل وعده‌هایی که داده‌اند یا زد و بندهای سیاسی، قول و قرارهایشان را فراموش کرده و راه دیگری را در پیش بگیرند. یکی از مواردی که جامعه و حکومت‌ها را متزلزل می‌سازد، این است که افراد نالایق پست گرفته و افراد لایق از پست‌ها برکنار شوند. متاسفانه برخی اوقات افراد در مجلس مسیری را می‌روند که نه وظیفه قانونی ایشان است و نه وظیفه شرعی و اجتماعی؛ و اینها جزو مواردی است که می‌تواند هم آفتی برای مجلس و نماینده باشد و هم آفتی برای جامعه.لذا نمی‌شود اقتصاد را بدون توجه به فرهنگ و مولفه‌های آن بررسی کنیم. در هر مکتبی آنچه روی اقتصاداثرگذار است، عنصر فرهنگ است و فرهنگ بر رفتارهای اقتصادی تاثیر دارد؛ در طول تاریخ هم همین گونه بوده است.
مسعودی ادامه داد: به رغم این که ما از فرهنگ غنی دینی و اسلامی و تمدن ایرانی برخورداریم، گاهی اوقات کمتر این نگاه دقیق و ژرف و عمیقی که در آموزه‌های دینی و انسانی به آن توجه شده را محور رفتار و عمل قرار می‌دهیم و خود این موضوع در حوزه اقتصاد یک مشکل است.
این که به ظرفیت های داخلی توجه کنیم و بحث اقتصاد مقاومتی و توانمندسازی ظرفیت‌های داخلی و توانمندسازی نیروهای انسانی را مورد توجه قرار دهیم از نکاتی است که می‌تواند در حوزه اقتصاد اثرگذار باشد.
فرهنگ مبنا و ریشۀ اقتصاد است
عضو پیشین کمیسیون فرهنگی مجلس دهم در تاکید بر اهمیت فرهنگ و اثرگذاری آن بر رفتار اقتصادی در جامعه خاطرنشان کرد: فرهنگ اگر تقویت شود بر بسیاری موارد اثرگذار است؛ مثلا تلاش می‌کنیم کیفیت جنسی که عرضه می‌کنیم یک کیفیت برتر باشد و جنس تقلبی و دست دوم را به جای جنس اصلی به مردم ندهیم. فرهنگ صحیح باعث می شود تمام توانمان را برای کار استفاده کنیم، همانگونه که در مبانی دینی ما توجه زیادی به کار و تلاش شده و به عنوان مجاهدت در راه خدا مثال زده اند و از سوی دیگر فقر و نداری را نزدیک به کفر دانسته اند. در نتیجه فرهنگ ما غنی است و اگر این فرهنگ غنی را در اهمیت کار و تلاش به کار بگیریم، در کنار کیفیت بخشی می تواند موثر باشد.
وی افزود: مواد قانونی کم نداریم؛ اما مجلس به تنهایی چه در بعد نظارت و چه در بعد قانون نمی‌تواند کار کند. لذا باید سران سه قوه و مردم در این امر همراه باشند؛ اگر زمانی که مجلس گزارش نظارتی را به قوه قضاییه ارائه می‌کند، قوه قضاییه با دانه درشت‌ها و سرچشمه‌ها برخورد نکند و برخوردها شعاری باشد، ممکن است این نگاه عمیق اعتمادافزایی ادامه پیدا نکند. نظارتی که مجلس دارد، جز تذکر و هشدار شکلی ندارد چون در جایگاه قوه قضاییه نیست و باید دید وقتی این نظارت ارائه می شود، نتیجه آن چه می‌شود.
قوه قضاییه باید بدون تسامح برخورد کند. برخورد با دانه درشت‌ها از مشخصات یک جامعه سالم است و این روند درهم تنیدگی فرهنگ و اقتصاد را نشان می‌دهد. اگر در جامعه با مجرم به طور قاطع برخورد نشود، تبعات آن یک امر فرهنگی است. اگر فرهنگ برخورد با آدم غارت گر بیت‌المال، در دستور کار باشد و از سوی دیگر جلوی اشرافی‌گری و تنبلی را بگیریم، شرایط تغییر می‌کند. چرا وقتی مواد اولیه و نیروی انسانی را داریم، بسیاری چیزها را از خارج از کشور وارد می‌کنیم؟ این رفتار و رویکرد، یک رویکرد فرهنگی است که نیاز به مبارزه با قاچاق و حمایت از تولید داخلی دارد.مجلس باید قوانین دست و پاگیر را به حداقل برساند و موانع تولید را برطرف سازد. در حقیقت حرفه با حرف درست نمی‌شود و باید بپذیریم که کارگروه‌های رفع اشتغال در بسیاری از موارد گره از کار باز نکرده‌اند؛ اگر قوانین مشخصی هست که جلوی تولید را می‌گیرد، مجلس باید این قوانین را به صورت جهادی اصلاح کند.
نگاه به فرهنگ خوشایند نیست
مسعودی در تبیین شرایط فرهنگی در کشور، یادآور شد: متاسفانه نگاهی که به فرهنگ در کشور وجود دارد، خوشایند نیست و نمود بارز آن در بودجه هایی است که به حوزه فرهنگ تخصیص می‌یابد. حوزه فرهنگ زیربنای بسیاری از حوزه‌ها و مبنای رفع بسیاری از مشکلات است؛ مثلا اگر می‌خواهیم برای سلامت جامعه کمتر هزینه کنیم و هزینه درمان کم شود، باید به ورزش و نشاط جامعه توجه کنیم. در اینجا می‌توان به خوبی ارتباط بین حوزه سلامت و ورزش (که در ارتباط مستقیم با فرهنگ قرار دارد) را مشاهده کرد.
کاستی‌های مجلس دهم
عضو پیشین کمیسیون فرهنگی در مجلس دهم در واکنش به کاستی‌ها و نارسایی‌های مجلس دهم، تصریح کرد: به عنوان یک نارسایی برجسته، فرایند طی مسیر قانونی را در مجلس دهم و مجالس گذشته طولانی می‌بینم. مسیر فرایند قانونی‌سازی بسیار زمان‌بر است، لذا بسیاری طرح‌ها و لوایحی که نمایندگان ارائه می‌دهند، در آن دوره مجلس به نتیجه نمی رسد و گاهی اوقات یک سال از ارائه طرح گذشته اما هنوز به جریان نیفتاده است. این مسیر و فرایند طولانی است و باید فکری به حال آن کرد.
وی افزود: مجلس، دولت و قوه قضاییه نباید شعاری با مشکلات و راه‌حل‌ها برخورد کنند. راهکارها باید عملی باشند. به جای این که سخن گفته و حرف زده شود، مردم باید در عمل مشاهده کنند شرایط تغییر کرده و سفره مردم وضعیت بهتری پیدا کرده است. گاهی برخی در باب تعامل مجلس با دولت می‌گویند، این مجلس دولتی بوده است، در حالی که لازمه حل مشکلات مردم با تعامل مجلس و دولت حل می‌شود؛ یعنی در عین این که استیضاح و سوال و تذکر از دولت باید سرجای خودش باشد، می‌بایست که انتقاد در راستای حل مسئله باشد و نه ایجاد تقابل. این مسیر باید مسیر هم‌افزایی و تعامل در راستای حل مشکلات مردم باشد.
مسعودی گفت: مورد دیگر این است که گزارش‌ها و نظارت‌ها به موقع انجام نمی‌شود و این وقفه باعث مشکلات متعددی می‌شود. ضمن این که نباید از یاد برد اعتباری که برای حوزه فرهنگ گذاشته می‌شود، درصدی بسیار ناچیز است و نگاهی که به حوزه فرهنگ داریم، نگاهی فرعی و حاشیه‌ای است؛ بودجه فرهنگ هم متاثر از همین نگاه است و علی‌رغم این که شعار فرهنگی می‌دهیم که انقلاب ما ارزشی است اما اعتبارات فرهنگی متناسب با شعارهای فرهنگی تخصیص نمی‌یابند.