جنوب کرمان یکی از قطب‌های تولید گوجه‌فرنگی کشور به شمار می‌رود و امسال نیز مانند سال‌های گذشته، کشاورزان با همت جهادی اقدام به تولید این محصول کردند ولی با توجه به ممنوعیت صادرات رُب‌گوجه و ترکش‌های ناشی از شیوع کرونا شاهد کاهش قیمت این محصول تا کیلویی ۲۰۰ تومان بودیم و این موضوع نارضایتی کشاورزان جنوب استان کرمان را به دنبال داشت و درنهایت دیدیم که خرید حمایتی گوجه با تاخیر زیادی در این منطقه آغاز شد. همین ابتدا بگوییم مسوولان برای اجرای طرح خرید حمایتی گوجه تلاش‌های زیادی کردند اما حقیقت امر این است که بروکراسی اداری اجازه نداد آن تلاش‌ها به موقع و در لحظه مناسب به نتیجه برسد.
خرید حمایتی امسال، مصداق واقعی نوش دارو پس از مرگ سهراب بود چرا که فصل برداشت گوجه در جنوب کرمان از اوایل فروردین‌ماه هر سال آغاز و خردادماه به آخر نرسیده به پایان می‌رسد و این در حالی است که سازمان تعاون روستایی در تاریخ ۱۰ خردادماه طرح خرید حمایتی را در این دیار کلید زد و این موضوع باعث نارضایتی بسیاری از کشاورزان منطقه شد که از سر اجبار و ناچاری، مزارع خود را درو نکرده، شخم زده بودند.
مدیر کل بازرگانی محصولات کشاورزی سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور در حالی خبر از خرید نامحدود و حمایتی گوجه‌فرنگی می‌دهد که مدت‌زمان طرح را تا پایان خردادماه اعلام کرده و طبیعی است بیش از ۸۰ درصد گوجه‌کاران از اقدام دیرهنگام و بی‌موقع این مجموعه ناراحت شوند.
کریم عباس‌زاده با بیان اینکه ما می‌بایستی از هفتم خردادماه شروع به اجرای طرح خرید حمایتی گوجه می‌کردیم عنوان کرد: با توجه به ابلاغیه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، این طرح پس از تخصیص اعتبار از ۱۰ خردادماه آغاز شد.
او افزایش قیمت امروز گوجه‌فرنگی را سیاست خرید حمایتی سازمان تعاون روستایی عنوان کرد و گفت: از ابتدای اجرای طرح خرید حمایتی تا کنون چهار هزار تُن گوجه فرنگی در منطقه جنوب کرمان با قیمت هزار تومان از کشاورزان خریداری شده است.
این درحالی است که در جنوب کرمان بیش از ۱۱ هزار هکتار مزرعه به کشت گوجه‌فرنگی اختصاص داده شده و کارشناسان کشاورزی عنوان کرده بودند از این میزان سطح زیر کشت حدود ۴۸۰ هزار تُن محصول برداشت می‌شود. « ۳۸۴ هزار تُن گوجه‌فرنگی این منطقه قبل از اجرای طرح خرید حمایتی با قیمتی بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ تومان از کشاورزان خریداری و یا در مزارع خراب شده است »
رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان نیز چندی قبل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیشترین میزان سطح زیر کشت گوجه را در شهرستان رودبار جنوب اعلام کرد و گفت: علت کاهش قیمت گوجه، محدودیت‌های صادراتی است.
سعید برخوری که دارای مدرک دکترای کشاورزی است ادامه داد: شرایط کرونایی، بسته شدن رستوران‌ها، تالارها و دیگر اماکن عمومی هم موجب کاهش تقاضا و در نتیجه کاهش قیمت گوجه شد.
او خواستار لغو ممنوعیت صادرات رب‌گوجه در حجم بالا شد و گفت: با توجه به نبود توجیه اقتصادی برای برخی از کارخانه‌داران در زمینه بسته‌بندی ربِ پنج‌کیلویی، انبار کارخانه‌ها پُر از رب شده و این مشکل باید توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت برطرف شود.
همانگونه که رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان عنوان کرد، یکی از عمده‌ترین مشکلات گوجه‌کاران این دیار وجود محدودیت‌های صادراتی است و این محدودیت‌ها باید برداشته شود و این بدین معناست که در شرایط عادی هم گوجه‌کاران ما با مشکل مواجه هستند و امروز پیدایش قریب‌الوقوع ویروس کرونا و به تبع آن تعطیلی رستوران‌ها و تالارها به این مشکل دامن زده است.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که در مواقع بحرانی و زمانی که یک خسارت بزرگ برای قشری از جامعه (کشاورزان) پیش‌بینی می‌شود، مقید بودن به برخی مقررات دست و پاگیر اداری، یک اشتباه استراتژیک بوده و خروجی آن چیزی جز هدر دادن وقت، هزینه و تحمیل خسارات سهمگین به قشر تولیدکننده نخواهد بود.بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که در مواقع بحرانی و زمانی که یک خسارت بزرگ برای قشری از جامعه (کشاورزان) پیش‌بینی می‌شود، مقید بودن به برخی مقررات دست و پاگیر اداری، یک اشتباه استراتژیک بوده و خروجی آن چیزی جز هدر دادن وقت، هزینه و تحمیل خسارات سهمگین به قشر تولیدکننده نخواهد بود.
چالش گوجه‌فرنگی زمانی پیش آمد که هنوز بیشتر از یک ماه از تجربه تلخ پیاز نگذشته بود، در بحث پیاز هم دیدیم تعرفه ۱۰ هزار تومانی زمانی برداشته شد که عملا هیچ سودی به حال پیازکاران نداشت و محصول کشورهایی که به پیاز ما نیاز داشتند به عمل آمده و به مرحله برداشت رسیده بود. « سوالی که همچنان ذهن پیازکاران را درگیر کرده این است که مسئولیت ورشکستگی ۱۰۰ درصدی‌شان را چه کسی بر عهده می‌گیرد »
مردم هم سوالات زیادی در خصوص این اتفاقات دارند ازجمله اینکه چرا در برنامه کشت این محصولات، نیاز داخل کشور، برآورد نشده است. چرا کشور ما باید با انبوهی از محصولات کشاورزی مازاد مواجه باشد، اگر نیاز داخلی درست محاسبه نشده چرا برای صادرات تولیدات مازاد چاره‌اندیشی نکردیم و اگر در صادرات مشکل داشتیم چرا طرح‌های خرید حمایتی را به موقع عملیاتی نکردیم.
با وجود تمامی تفاسیر باید عرض کنیم همین خرید حمایتی که خیلی هم دیر و بدموقع آغاز شد، توفیق چندانی برای کشاورزان ندارد چراکه قیمت امروز (هزار تومان) تنها بخشی از هزینه اجاره زمین کشاورزان را پوشش می‌دهد و در گفت و گوهایی که با کشاورزان جیرفتی داشتیم همگی عنوان کردند فروش هرکیلوگرم گوجه‌فرنگی کمتر از سه هزار تومان، برای ما ضرر بوده و هیچ سودی عایدمان نمی‌شود. افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی با توجه به دلایل مختلفی که همه ما از آن‌ها مطلع هستیم، قیمت تمام شده محصولات کشاورزی را افزایش داده است.
برخی می‌گویند جهاد کشاورزی، بذر یارانه‌ای به کشاورزان می‌دهد پس قیمت هزار تومان هم برای آن‌ها صرفه دارد، این موضوع را بررسی کردیم و کاشف به عمل آمد که بذر یارانه‌ای به اندازه کاشت یک هکتار به کشاورزان داده می‌شود و اگر یک کشاورز بخواهد ۱۰ هکتار گوجه یا پیاز کشت کند باید بذر مورد نیاز برای ۹ هکتار دیگرش را در بازار آزاد و با قیمت‌های افسانه‌ای خریداری کند. « اگر قیمت یک هکتار بذر خوب با نرخ دولتی حدود هشت میلیون تومان شود، کشاورز باید همان بذر را در بازار آزاد ۴۰ میلیون تومان و شاید بیشتر خریداری کند»
به گفته امین صنعتی فعال حوزه کشاورزی، در شرایط امروز، بهترین اقدام مناسب برای نجات کشاورزان، تصویب و اجرای به موقع طرح‌های خرید تضمینی و حمایتی است، چراکه ما همیشه با مشکلاتی همچون کرونا و بسته بودن مرزهای صادراتی مواجه نیستیم پس می‌طلبد برای عبور از چنین بحران‌هایی ردیف بودجه‌های مناسبی در نظر گرفته شود، البته این بودجه‌ها رقم قابل توجهی را شامل نمی‌شود. به عنوان مثال نیک است بدانید اگر دولت بخواهد تمامی گوجه‌فرنگی کشاورزان جنوب استان کرمان (۴۸۰ هزار تُن) را به قیمت هزار تومان خرید حمایتی کند، مجموع رقمش به ۵۰۰ میلیارد تومان نمی‌رسد. اما کمترین فایده‌اش این است که کشاورزان زیادی بر اثر ورشکستگی از دست طلب‌کارها و بانک‌ها فراری نمی‌شوند.
همانگونه که در ابتدای گزارش اشاره کردیم، بروکراسی اداری و مکاتبات زمان‌بَر همچون خوره‌ای به جان بخش‌های مختلف کشور خصوصا بخش‌های اقتصادی افتاده و در بحث اجرای دیرهنگام طرح خرید حمایتی گوجه هم این موضوع، صادق است، برای روشن شدن مطلب، شما را به مصاحبه قبلی ایرنا با معاون بازرگانی تعاون روستایی جنوب کرمان ارجاع می‌دهیم، محمد بلندنظر در آن گفت و گو به روند تصویب و اجرای طرح‌های خرید حمایتی اشاره می‌کند.
به گفته او، خرید حمایتی محصولات کشاورزی باید توسط ستاد تنظیم بازار استان تصویب و بعد از آن در ستاد تنظیم بازار کشور قیمت خرید محصول از کشاورز تعیین شود و پس از تامین اعتبار مورد نیاز توسط سازمان برنامه و بودجه کشور، توسط وزارت جهاد کشاورزی به سازمان مرکزی تعاون روستایی ابلاغ شود و درنهایت پس از ابلاغ قیمت‌ها به مدیریت تعاون روستایی با تشکیل مراکز خرید در شهرستان‌ها نسبت به خرید حمایتی با قیمت مصوب ستاد تنظیم بازار کشور اقدام می‌شود. « تصور کنید برنامه‌ریزی و برگزاری این نشست‌ها چه روزها و هفته‌هایی به طول می‌انجامد»
مدیر یکی از کارخانه‌های رب‌گوجه در جنوب کرمان که به شرط ذکر نکردن هویتش در این گزارش با ما مصاحبه کرد، گفت: کشاورزان به نشانه اعتراض از خرید حمایتی دیرهنگام، در مقابل این کارخانه تجمع کرده بودند.
وی افزود: طبق آمار اعلام شده، سازمان تعاون روستایی ۴۰ میلیارد تومان برای خرید حمایتی گوجه در جنوب کرمان اختصاص داده است.
با حسین وزیری یکی از گوجه‌کاران کهنوجی قرار مصاحبه گذاشتیم و از نزدیک مزرعه درو نشده‌اش را دیدیم، تمامی بوته‌های گوجه در مزرعه این کشاورز جنوبی خشک شده بود. خواستیم نظرش را در مورد طرح خرید حمایتی بگوید، او بیان داشت: این خرید حمایتی فقط به نفع گوجه‌کاران جیرفت و عنبرآباد شد چرا که محصول گوجه این شهرستان‌ها دیرتر از پنج شهرستان دیگرِ جنوب کرمان به عمل می‌آید.
وزیری افزود: برداشت گوجه در این منطقه همیشه از منوجان آغاز و در جیرفت به پایان می‌رسد از این رو مسوولان باید برای حفظ عدالت، ترتیبی اتخاذ کنند تا شاهد رفع این بی‌عدالتی در زمینه خرید حمایتی محصولات باشیم.
محمد خانه‌گیر هم یکی از گوجه‌کاران اهل رودبار جنوب است، او نیز بیان داشت: شرایط آب و هوایی منطقه باعث زودرس شدن این محصول در رودبار جنوب نسبت به دیگر شهرستان‌های جنوبی شده لذا ما نمی‌توانیم کاری کنیم که گوجه دیرتر به عمل آید.
وی افزود: برنامه‌ریزی خرید حمایتی باید به نحوی باشد که شامل تمامی گوجه‌کاران منطقه جنوب کرمان شود.
احمد کوهپیما گوجه‌کار اهل شهرستان منوجان نیز گفت: برای تولید هر کیلو گوجه‌فرنگی در منطقه ما سه هزار و ۵۰۰ تومان هزینه شده ولی از سر ناچاری این محصول را با قیمت ۵۰۰ تومان و حتی کمتر به دلال‌ها فروختیم.
وی افزود: نبود نظارت و مدیریت لازم در خصوص انتقال محصول به بازار، دلال بازی و واگذار کردن بازار به سیستم عرضه و تقاضا کار را به جایی رسانده که سبد ۲۰ کیلوگرمی محصول که در ابتدا ۱۸ هزار تومان خرید و فروش می‌شد به قیمت ۶ هزار تومان بین دلال‌ها دست به دست می‌شد.
در این بین برخی از فعالان حوزه کشاورزی پیشنهاد می‌کنند از ۴۰ میلیارد تومانی که برای خرید حمایتی گوجه‌فرنگی در نظر گرفته شده با توجه به فرصت زمانی محدود تا پایان ماه جاری، مسوولان مبلغی از این پول را برای کشاورزانی که طی ماه‌های گذشته محصول خود را با قیمت پایین به کارخانه‌ها فروخته‌اند، اختصاص داده شود.
«آن‌ها بر این باورند، اکنون که برداشت گوجه در بیش از ۸۰ درصد مزارع جنوب کرمان به پایان رسیده، اجرای طرح خرید حمایتی دردی از دل کشاورزان برنمی‌دارد»
خرید حمایتی را بهتر است به یک داروی موقت برای مواقع بحرانی تشبیه کنیم چراکه اجرای چنین طرح‌هایی برای دولت هزینه‌بَر است و از طرفی بسیاری از کشاورزان تمایل چندانی برای دریافت کمک‌های حمایتی اینگونه، ندارند و تنها انتظارشان این است که مسوولان، شرایط مناسب را برای فروش منصفانه تولیداتشان فرآهم کنند، آن‌ها سختی و مشقت کار در مزرعه را تحمل می‌کنند تا دستشان جلوی کسی دراز نباشد.
اجرای دیرهنگام طرح خرید حمایتی گوجه در جنوب کرمان باعث انتقادهای زیادی از سوی جامعه کشاورزی این منطقه شده و امروز مقالات متعددی با تیترهای «نوش‌دارویی و بعد از مرگ سهرآب آمدی» و «آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا» در مطبوعات و فضای مجازی این خطه چاپ و منتشر می‌شود.
تولید رب‌گوجه و مشکلات پیش روی فروش و صادرات این محصول هم بحث مفصل و البته مرتبطی است که در گزارش‌های بعدی با دعوت از کارشناسان و فعالان اقتصادی به آن خواهیم پرداخت.
از آنجا که امسال شیوع ویروس کرونا تاثیر زیادی بر کاهش قیمت محصولات کشاورزی داشت، خوب است بدانید این ویروس بیش از سه میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی جنوب کرمان وارد کرده است.
بنا به اعلام مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تاکنون ۱۶۷ هزار و ۱۵۶ نفر به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و با فوت ۶۳ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان کرونا در کشور به ۸ هزار و ۱۳۴ نفر رسیده است.